Libië: Verskil tussen weergawes

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k Typo
Lyn 100: Lyn 100:
Elke vier jaar verkies die lede van die Plaaslike Volkskongresse hulle eie leiers en sekretarisse vir die Volkskomitees, somtyds na afloop van debattering en 'n beslissende verkiesing. Die leierskap van die Plaaslike Volkskongres verteenwoordig die plaaslike kongres by die Volkskongres op die volgende vlak. Die lede van die Nasionale Algemene Volkskongres verkies die lede van die Nasionale Algemene Volkskomitee (die Kabinet) tydens hulle jaarlikse vergadering.
Elke vier jaar verkies die lede van die Plaaslike Volkskongresse hulle eie leiers en sekretarisse vir die Volkskomitees, somtyds na afloop van debattering en 'n beslissende verkiesing. Die leierskap van die Plaaslike Volkskongres verteenwoordig die plaaslike kongres by die Volkskongres op die volgende vlak. Die lede van die Nasionale Algemene Volkskongres verkies die lede van die Nasionale Algemene Volkskomitee (die Kabinet) tydens hulle jaarlikse vergadering.


Die regering beheer beide staatsbeheerde en semi-selfbesturende media. In [[1977]] het Ghaddafi verklaar: "Die pers is 'n wyse waardeur die gemeenskap hulself kan uitdruk: dit is nie 'n wyse van uitdrukking vir private individue of regspersoonlike liggame nie".<ref name="mediacont">''Commitee to Protect Journalists: Special Report 2006'' (2 Mei 2006). [http://www.cpj.org/censored/ "North Korea Tops CPJ list of '10 Most Censored Countries'"]. Verkry op 19 Julie 2006.</ref>
Die regering beheer beide staatsbeheerde en semi-selfbesturende media. In [[1977]] het Ghaddafi verklaar: "Die pers is 'n wyse waardeur die gemeenskap hulself kan uitdruk: dit is nie 'n wyse van uitdrukking vir private individue of regspersoonlike liggame nie".<ref name="mediacont">''Committee to Protect Journalists: Special Report 2006'' (2 Mei 2006). [http://www.cpj.org/censored/ "North Korea Tops CPJ list of '10 Most Censored Countries'"]. Verkry op 19 Julie 2006.</ref>


Politieke partye is deur die 1972 Verbodsbepaling op Partypolitiek Akte Nommer 71 verban.<ref>Case Study: Libya, (2001), [http://poli.vub.ac.be/cbw/cbw/003020100.html "Political Culture"], ''Educational Module on Chemical & Biological Weapons Nonproliferation''. Verkry op 14 Julie 2006.</ref> Volgens die Verenigingsakte van 1971 word die stigting van nie-regeringsorganisasies wel toegestaan. Omdat daar van hulle vereis word om aan die doele van die revolusie te voldoen, is die getalle kleiner as dié in buurlande. Daar is geen [[vakbond]]e nie,<ref>Hodder, Kathryn, (2000), [http://www.socialwatch.org/en/informesTematicos/20.html "Violations of Trade Union Rights"], ''Social Watch Africa''. Verkry op 14 Julie 2006.</ref> maar verskeie professionele verenigings is by die staatstruktuur geïntegreer as 'n derde pilaar, saam met die Volkskongresse en -komitees. Hierdie verenigings het nie die reg om te staak nie. Professionele verenigings stuur afgevaardigdes na die Algemene Volkskongres, waar hulle 'n verteenwoordigende mandaat het.
Politieke partye is deur die 1972 Verbodsbepaling op Partypolitiek Akte Nommer 71 verban.<ref>Case Study: Libya, (2001), [http://poli.vub.ac.be/cbw/cbw/003020100.html "Political Culture"], ''Educational Module on Chemical & Biological Weapons Nonproliferation''. Verkry op 14 Julie 2006.</ref> Volgens die Verenigingsakte van 1971 word die stigting van nie-regeringsorganisasies wel toegestaan. Omdat daar van hulle vereis word om aan die doele van die revolusie te voldoen, is die getalle kleiner as dié in buurlande. Daar is geen [[vakbond]]e nie,<ref>Hodder, Kathryn, (2000), [http://www.socialwatch.org/en/informesTematicos/20.html "Violations of Trade Union Rights"], ''Social Watch Africa''. Verkry op 14 Julie 2006.</ref> maar verskeie professionele verenigings is by die staatstruktuur geïntegreer as 'n derde pilaar, saam met die Volkskongresse en -komitees. Hierdie verenigings het nie die reg om te staak nie. Professionele verenigings stuur afgevaardigdes na die Algemene Volkskongres, waar hulle 'n verteenwoordigende mandaat het.

Wysiging soos op 20:56, 30 Junie 2009

Libië
الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية
al-Jamāhīrīyah al-‘Arabīya al-Lībīyah ash-Sha‘bīyah al-Ishtirākīyah
Vlag van Libië Wapen van Libië
Vlag Wapen
Volkslied: Allahu Akbar "God is die grootste"
Ligging van Libië
Hoofstad Tripoli
Grootste stad Tripoli
Amptelike tale Arabies
Regering
•Absolute Leier en
Leidsman van die Revolusie
• Staatshoof
• Eerste Minister
 Dzjoemhoerija ("Staat van die massas")
Moeammar al-Ghaddafi
(de facto leier)
• Zentani Muhammad az-Zentani
• Shukri Ghanem
Onafhanklikheid

van Italië
van Frankryk / VK
(onder VN-voogdy)

10 Februarie 1947
24 Desember 1951
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%) 		 
1 E12 1 759 540 km2  (17de)
679 359 myl2
Gering
Bevolking
 - VN-skatting
 - 2006-sensus
 - Digtheid 		 
6 036 914 (105de)
5 670 6881
3,2 / km2 (218de)
8,4 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita 		2006-skatting

VSA$74,97 biljoen (67ste)
$12 700 (58ste)

MOI (2005) 0.818 (56ste)  –  hoog
Geldeenheid Dinar (LYD)
Tydsone
 - Somertyd 		OET (UTC+2)
nie toegepas nie (UTC+2)
Internet-TLD .ly
Skakelkode +218
Sluit 350 000 buitelanders in[1]

Libië, amptelik die Groot Libies-Arabiese Sosialistiese Volks-Dzjoemhoerija, is 'n land in Noord-Afrika. Libië is geleë tussen Egipte in die ooste, Soedan in die suid-ooste, Tsjaad en Niger in die suide en Algerië en Tunisië in die weste. Met 'n oppervlakte van 1,8 miljoen km² (waarvan 90% woestyn is) is Libië die vierde grootste land in Afrika en die 17de grootste land in die wêreld.[2] Libië se hoofstad, Tripoli, is die tuiste van 1,7 miljoen van die land se totale bevolking van 5,7 miljoen mense. Die drie tradisionele dele van die land is Tripolitanië, die Fezzan en Sirenaïka.

Die naam "Libië" is 'n inheemse naam en verskyn ook in antieke Egiptiese tekste as , (R'bw of Liboe), waar daar verwys word na een van die Berberstamme wat wes van die Nyl woon. Die Griekse naam vir die stamlede was Libyes en die land se naam het Λιβύη, getranslitereer as "Libuee", geword. In antieke Griekeland het die term 'n breër betekenis gehad wat die hele Noord-Afrika wes van Egipte ingesluit het.

Libië het een van die hoogste BBP (koopkragpariteit) per capita in Afrika. Dié posisie is grootliks te danke aan die land se groot petroleumreserwes en lae bevolking.[3][4]

Die land is onder leiding van Kolonel Moeammar al-Ghaddafi, wie se buitelandse beleid hom dikwels in konflik met die Weste en regerings van ander Afrika-lande gebring het. Libië het egter in 2003 enige ambisies vir kernwapens laat vaar en buitelandse betrekkinge is tans minder netelig.[5]

Libië se vlag is die enigste nasionale vlag wat slegs uit een kleur bestaan, met geen ontwerp, ampstekens of ander detail nie.

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

'n Kaart gebaseer op navorsing deur die Griekse filosoof, Strabo (63/64 v.C. – 24 n.C.), wat wys hoe groot die gebied wat as "Libië" bekend gestaan het, op 'n tyd was.

Argeologiese bewyse dui aan dat die Libiese kusgebiede so vroeg as die 8ste millennium v.C. deur Neolitiese mense bewoon is. Dié mense was bekwaam in die tem van vee en die verbouing van gewasse.[6] Die area wat vandag as "Libië" bekend staan, is later deur 'n reeks bevolkings beset: die Fenisiërs, Kartagers, Grieke, Romeine, Vandale en Bisantyne het almal op 'n tyd oor dié gebied (of dele daarvan) geheers. Alhoewel die Grieke en Romeine ruïnes gelaat het by Sirene (ook bekend as Kurene), Leptis Magna en Sabratha, het min ander bewyse van hierdie antieke kulture oorleef.

Die Fenisiërs was die eerste om handelsposte in Libië te stig, toe die handelaars van Tirus (die hedendaagse Libanon) kommersiële bande met die Berberstamme geknoop het en verdrae met hulle gesluit het om samewerking in die uitbuiting van grondstowwe te verseker.[7][8] Teen die 5de eeu v.C. het Kartago, die grootste Fenisiese kolonie, sy heerskappy oor groot dele van Noord-Afrika uitgebrei en 'n onderskeidelike bevolking, bekend as Punies, het ontstaan. Puniese vestings aan die Libiese kus het Oea (vandag Tripoli), Libdah (Leptis Magna) en Sabratha ingesluit. Hierdie vestings was almal in 'n gebied wat later sou bekendstaan as Tripolis of "Drie stede". Libië se huidige hoofstad, Tripoli, se naam is hiervan afgelei.

Die Grieke het Oos-Libië verower toe (volgens oorlewering) die orakel by Delfi emigrante van die oorbevolkte eiland Thera beveel het om 'n nuwe tuiste in Noord-Afrika te soek. In 631 v.C. het hulle die stad Sirene gevestig.[9] Binne die volgende 200 jaar is nog vier belangrike Griekse stede in die area gestig: Barka (die huidige El Mardzi); Euhesperides (later Berenike, hedendaagse Benghazi); Taucheira (later Arsinoe, tans Tokra) en Apollonië (Susah), die hawe van Sirene. Saam met Sirene was die stede bekend as die Pentapolis ("vyf stede").

Ruïnes van die teater in die Romeinse stad, Sabratha, wes van Tripoli.

Die Romeine het beide streke van Libië verenig en vir meer as 400 jaar daarna was Tripolitanië en Sirenaïka welvarende Romeinse provinsies.[10] Handelaars en vakmanne uit baie dele van die Romeinse wêreld het hulle Noord-Afrika gevestig, maar die karakter van die stede in Tripolitanië het hoofsaaklik Punies gebly en in Sirenaïka, Grieks.

Die Arabiere het Libië in die 7de eeu n.C. verower. In die daaropvolgende eeue het baie van die inheemse volke Islam as hul geloof aangeneem, sowel as die Arabiese taal en kultuur. Die Ottomaanse Turke het die land in die middel van die 16de eeu verower en die drie state waaruit Libië toe bestaan het (Tripolitanië, Sirenaïka en Fezzan), het deel van die Ottomaanse ryk gebly, met die uitsondering van die Karamanli-dinastie wat feitelik selfregerend was. Die Karamanli's het van 1711 tot 1835 hoofsaaklik in Tripolitanië regeer, maar het ook teen die middel van die 18de eeu invloed in Sirenaïka en Fezzan gehad. Die hervereniging van die land was egter te danke aan 'n inval en besetting deur Italië. Tydens die Turks-Italiaanse Oorlog (1911-1912) het Italië die drie streke tegelykertyd in drie Italiaanse kolonies verander.[11]

Moderne geskiedenis

Moeammar al-Ghaddafi, die de facto leier van Libië, hier in 2003 afgeneem.

In 1934 het Italië die naam "Libia" aangeem as die amptelike naam van die kolonie (wat bestaan het uit die drie provinsies: Sirenaïka, Tripolitanië en Fezzan). Idris al Senoessi, die emir van Sirenaïka, het die Libiese verset teen Italië tussen die twee Wêreldoorloë gelei. Van 1943 tot 1951 was Tripolitanië en Sirenaïka onder Britse administrasie, terwyl Frankryk beheer oor Fezzan gehad het. In 1944 het Idris teruggekeer vanuit sy bannelingskap in Kaïro, maar het hy geweier om permanent daar te bly tot sommige aspekte van buitelandse beheer in 1947 afgeskaf is. Onder die voorwaardes van die 1947-vredesverdrag met die Geallieerdes, het Italië van enige aansprake op Libië afgesien.[12] Op 21 November 1949 het die Algemene Vergadering van die Verenigde Nasies 'n voorstel aangeneem dat Libië vóór 1 Januarie 1952 onafhanklik moes word. Idris het Libië in daaropvolgende VN-verhandelinge verteenwoordig. Op 24 Desember 1951 het Libië het sy onafhanklikheid as die "Verenigde Koninkryk van Libië" verklaar: 'n grondwetlike en erflike monargie onder leiding van Koning Idris.

In 1959 het die ontdekking van aansienlike oliereserwes en die daaropvolgende inkomste van petroleumverkope een van die wêrelds se armste nasies daartoe in staat gestel om 'n uiters welvarende staat te stig. Alhoewel die olie Libië se finansies drasties verbeter het, het die bevolking gegrief geraak oor die toenemende konsentrasie van die nasie se rykdom wat in die hande van koning Idris en die nasionale elite was. Die misnoeë het aangehou om toe te neem met die opkoms van Nasserisme ('n ideologie gebaseer op die denkwyses van die voormalige Egiptiese president, Gamal Abdel Nasser) en Arabiese nasionalisme. Dié ideologieë was gewild in Noord-Afrika en die Midde-Ooste.

Op 1 September 1969 het 'n klein groepie militêre offisiere, onder leiding van 'n 27-jaar oue weermagoffisier, Moeammar al-Ghaddafi, koning Idris se regering tydens 'n staatsgreep omvergewerp. Tydens die staatsgreep was Idris in Turkye vir mediese behandeling. Sy nefie, kroonprins Hasan as-Senoessi, het Koning van Libië geword. Dit was duidelik dat die revolusionêre offisiere hom nie bó die staatsdienaars as koning wou aanstel nie en Hasan het gou agtergekom dat hy aansienlik minder mag as die nuwe koning gehad het as toe hy 'n prins was. Teen die einde van daardie selfde dag (1 September) was Hasan amptelik deur die offisiere onttroon en onder huisarres geplaas. Die offisiere het die monargie afgeskaf en die nuwe Libies Arabiese Republiek aangekondig. Daar word tot vandag toe nog na Ghaddafi verwys as "Broederleier en leidsman van die revolusie", beide in regeringsverklarings en die amptelike pers.[13]

Politiek

Daar is twee vertakkings in Libië se regering. Die "revolusionêre sektor" bestaan uit Revolusionêre Leier Ghaddafi, die Revolusionêre Komitees en die oorblywende lede van die 12-persoon Revolusionêre Kommandoraad (RKR), wat in 1969 gestig is.[14] Die geskiedkundige revolusionêre leierskap word nie verkies nie en kan nie van hul amp ontneem word deur 'n verkiesing nie: hulle is aan bewind op grond van hulle deelname in die revolusie.

Die wetgewende tak van die regering bestaan uit Plaaslike Volkskongresse in elk van die 1500 stadswyke, 32 Sha'biyat Volkskongresse vir die verskillende streke en die Nasionale Algemene Volkskongres van Libië. Hierdie wetgewende liggame word verteenwoordig deur ooreenstemmende uitvoerende liggame: Plaaslike Volkskomitees, Sha'biyat Volkskomitees en die Nasionale Algemene Volkskomitee of -kabinet.

Elke vier jaar verkies die lede van die Plaaslike Volkskongresse hulle eie leiers en sekretarisse vir die Volkskomitees, somtyds na afloop van debattering en 'n beslissende verkiesing. Die leierskap van die Plaaslike Volkskongres verteenwoordig die plaaslike kongres by die Volkskongres op die volgende vlak. Die lede van die Nasionale Algemene Volkskongres verkies die lede van die Nasionale Algemene Volkskomitee (die Kabinet) tydens hulle jaarlikse vergadering.

Die regering beheer beide staatsbeheerde en semi-selfbesturende media. In 1977 het Ghaddafi verklaar: "Die pers is 'n wyse waardeur die gemeenskap hulself kan uitdruk: dit is nie 'n wyse van uitdrukking vir private individue of regspersoonlike liggame nie".[15]

Politieke partye is deur die 1972 Verbodsbepaling op Partypolitiek Akte Nommer 71 verban.[16] Volgens die Verenigingsakte van 1971 word die stigting van nie-regeringsorganisasies wel toegestaan. Omdat daar van hulle vereis word om aan die doele van die revolusie te voldoen, is die getalle kleiner as dié in buurlande. Daar is geen vakbonde nie,[17] maar verskeie professionele verenigings is by die staatstruktuur geïntegreer as 'n derde pilaar, saam met die Volkskongresse en -komitees. Hierdie verenigings het nie die reg om te staak nie. Professionele verenigings stuur afgevaardigdes na die Algemene Volkskongres, waar hulle 'n verteenwoordigende mandaat het.

Buitelandse verhoudings

Die Koninkryk van Libië

Minister van Buitelandse Sake, Abdoerahman Sjalgam, met die Amerikaanse Minister van Buitelandse Sake, Condoleezza Rice. Libië is gretig om weereens by die internasionale gemeenskap aan te sluit.

Libië se buitelandse verhoudings het baie wisselinge ondergaan sedert die staat op Oukersaand 1951 geproklameer is. As 'n koninkryk het Libië 'n definitiewe pro-Westerse standpunt ingeneem, alhoewel dit tot die konserwatiewe, tradisionele blok in die Arabiese Liga gereken was. Die land het dan ook in 1953 'n amptelike lid van hierdie liga geword.[18] Die regering was 'n getroue geallieerde van Brittanje en die Verenigde State: beide lande het die reg tot 'n militêre basis in Libië behou. Libië het ook nou bande met Frankryk, Italië en Griekeland gesmee en het 'n volle diplomatiese verhouding met die Sowjetunie in 1955 gestig.

Alhoewel die regering Arabiese sake ondersteun, waaronder ook die Marokkaanse en Algeriese onafhanklikheidsbewegings, het dit 'n baie klein aktiewe rol gehad in die Arabies-Israeliese konflik en die stormagtige inter-Arabiese politiek van die 1950's en die vroeë 1960's. Die Koninkryk was gekenmerk deur sy noue bande met die Weste, alhoewel dit self 'n hoofsaaklik konserwatiewe beleid tuis gevolg het.[19]

Die Ghaddafi-bewind

Ná die 1969-staatsgreep het Ghaddafi vinnig buitelandse bates genasionaliseer, buitelandse troepe uitgesit en buitelandse biblioteke en kultuursentra gesluit. Op daardie stadium was Libië die vierde grootste olieprodusent in die nie-kommunistiese wêreld, slegs oortref deur Saoedi-Arabië, Iran, en Venezuela. Die Ghaddafi-regering het spoedig Libië se oliemaatskappye genasionaliseer, algehele beheer oor sommige sake geneem en ander gedwing om meerderheidsbeheer aan die regering oor te gee. Ghadaffi het mettertyd alle Westerse oliewerkers uit die land gesit en die Libiese olieproduksie het gevolglik dramaties gedaal. As gevolg van die nasionalisering van sy olie maatskappye en die VSA-geleide sanksies (veral in 1992 deur die Verenigde Nasies) was Libiese produksie teen 2005 steeds meer as 50% minder as teen die piek in 1970.[20] Ghaddafi het ook 'n sleutelrol gespeel in die bevordering van olie-embargo's as 'n politiese wapen teen die Weste. Hy het gehoop dat 'n embargo en 'n toename in die prys van olie in 1973 die Weste (veral die Verenigde State) sou oorreed om op te hou om steun aan Israel te verleen. Ghaddafi het beide Oosterse (Sowjetse) kommunisme én Westerse (Amerikaanse) kapitalisme verwerp en beweer dat hy 'n middelweg vir sy regering beplan.[21] Ten spyte hiervan het hy meestal Sowjetse ondersteuning ontvang tot die ineenstorting van die Sowjetunie in 1991.

Ghaddafi se middelwegse beleid staan bekend as die Derde Internasionale Teorie en, alhoewel dit hoofsaaklik in die Islam gegrond is, bevat dit wel leerstellings van beide kapitalisme en kommunisme. Behalwe vir Islamitiese elemente, bevat die beleid ook 'n aantal pragmatiese elemente wat gerig is op die bestryding van armoede en onkunde.

Politieke geskille met die VSA

Verhoudings tussen Libië en Amerika het versleg toe Libiese skares op 2 Desember 1979 die Amerikaanse ambasade in Tripoli geplunder het. Ghaddafi het na die voorval verwys as 'n "spontane betoging" en enige betrokkenheid ontken. Daar word egter vermoed dat hy die aanval beveel het om simpatie te toon aan Ruhollah Khomeini, die leier van die Iraanse Revolusie van 1979 en die daaropvolgende nuwe Iraanse regering. In Mei 1980 het die VSA alle diplomate uit die land onttrek, maar hulle het nie diplomatieke betrekkinge met Libië opgeskort nie.

In 1980 het die Libiese regering Jimmy Carter se broer, Billy Carter, $220 000 betaal om steun te werf vir beter diplomatieke betrekkinge tussen die VSA en Libië.

Op 6 Mei 1981, vier en 'n half maande nadat Ronald Reagan president van die VSA geword het, het die Amerikaanse regering die Libiese regering daarvan beskuldig dat dit internasionale terrorisme ondersteun. Alle Libiese diplomate is uit die VSA gesit en die VSA het amptelik alle diplomatieke bande tussen die twee lande opgeskort. Op dieselfde dag het die VSA die Libiese "Volksburo" (die Libiese ambasade) in Washington, D.C. gesluit. Op 2 August 2 1981 het Amerikaanse stralers twee aanvallende Libiese oorlogsvliegtuie tydens VSA vlootoeffeninge in die Golf van Sirte afgeskiet. Libië beskou dié gebied as Libiese waters, maar die VSA ontken hierdie aanspraak.

Die Reagan-administrasie het Libië as 'n onaanvaarbare speler op die internasionale verhoog gesien as gevolg van die land se ondersteuning van Palestynse gewapende groepe, ondersteuning van die revolusionêre Iran in die land se 1980-1988 oorlog teen Saddam Hussein se Irak, en ondersteuning aan guerrilla bewegings in verskillende dele van die wêreld, waarvan baie separatiste groepe is, soos die Ierse Republikeinse Leër (IRL), die Euskadi Ta Askatasuna (ETA) en die Palestynse Bevrydingsorganisasie (PBO).

In Maart 1982 het die VSA 'n verbod verklaar op die invoer van Libiese petroleum en die uitvoer van Amerikaanse nywerheidstegnologie-items (meeste waarvan vir olie gebruik is) na Libië; Europa het nie dieselfde paadjie gevolg nie.

Verhoudinge tussen die Verenigde Koninkryk en Libië het gespanne geraak ná die 1984 Libiese Ambasade-beleg, toe skote op 'n skare betogers gevuur is waarin 'n polisievrou omgekom het.

Militêre botsings en terreuraanvalle

'n 48ste Taktiese Vegtervleul F-111F-vliegtuig styf op om deel te neem aan die lugaanvalle op Libië.

Tydens botsings oor toegang tot die Golf van Sirte, het die VSA Libiese patrolliebote van Januarie tot Maart 1986 aangeval. Na die aanvalle sou Ghaddafi na hierdie gebied as die "lyn van die dood" verwys. Later, op 14 April 1986, beveel Ronald Reagan groot bomaanvalle teen vermeende terroristestellings in Tripoli en Benghazi waarin ongeveer 60 mense sterf.[22] Die bomaanvalle het plaasgevind na Amerikaanse beskuldigings van Libiese betrokkenheid in 'n ontploffing op 5 April by die Wes-Berlynse La Belle-nagklub, waarin 3 mense gesterf het. Dié nagklub was dikwels deur Amerikaanse weermagslede besoek. Onder die minimum 15 sterfgevalle van die 14 April-bomaanval op Libië was Ghaddafi se 15 maand-oue aangenome dogter. Die aanval het egter oënskynlik die gewenste uitwerking gehad, aangesien Libiese aanvalle op Amerikaners meer subtiel geraak het, met die uitsondering van die Lockerbie-bomaanval. Tydens dié aanval het 270 mense uit 21 lande omgekom, ná 'n vliegtuig van Pan Am Vlug 103 deur 'n bom vernietig is en slagoffers en brokstukke in die omgewing van Lockerbie, Skotland, ten gronde gestort het.

Ná die aanval stel die Verenigde Nasies in 1992 sanksies teen Libië in werking in. Uitgebreide diplomatieke maneuvers het in 1998 en 1999 uiteindelik gelei tot Ghaddafi se oorhandiging van twee Libiërs vir verhoor van die aanval. Die destydse Suid-Afrikaanse president, Nelson Mandela, het gehelp om Libië te oortuig om die verdagtes uit te lewer; hy het dan ook die nuus eerste aan die Libiese Volkskongres verkondig.[23] Twee Libiese intelligensie agente was deur die federale aanklaers in die VSA en Skotland beskuldig aan deelname aan die aanval. Ses ander Libiërs was in hul afwesigheid verhoor vir 'n ander bomaanval op die 1989-UTA Vlug 772. Die Veiligheidsraad van die Verenigde Nasies het Libië beveel om die verdagtes te oorhandig, saam te werk met die Pan Am Vlug 103- en UTA Vlug 772-ondersoeke, om skadevergoeding aan die slagoffers se families te betaal en alle steun aan terrorisme te beëindig. Libië se weiering om hieraan te voldoen het gelei tot die goedkeuring van VNVR Resolusie 748 op 31 Maart 1992, wat sanksies teen die staat ingestel het met die doel om Libiese samewerking teweeg te bring. Verdere Libiese verontagsaming van die bevele het in November 1993 tot verdere sanksies deur die VN teen Libië gelei.[24]

Dramatiese beleidsveranderinge en opheffing van Westerse sanksies

In Januarie 2001 die Pan Am 103-verhoor met een skuldigbevinding (met lewenslange tronkstraf) en een kwytskelding geëindig. Ghaddafi veroordeel die skuldigbevinding. In 2003, meer as 'n dekade na die sanksies ingestel is, het Libië begin om dramatiese beleidsveranderinge ten opsigte van die Westerse wêreld te maak, met die voorneme om Westers-Libiese détente (politiese ontspanning) te bevorder. Die Libiese regering aan kondig dat hulle hul massavernietigswapensprogramme sal stopsit en op 12 September 2003 het die Verenigde Nasies die sanksies teen Libië opgehef, nadat Libië ingestem het om verantwoordelikheid vir die aanval te aanvaar en 'n uitbetaling van $2,7 biljoen aan die families van die slagoffers van beide vlugte te maak.[25] Dié besluit was deur baie Westerse nasies verwelkom en gesien as 'n belangrike stap vir Libië om weer by die internasionale gemeenskap aan te sluit.[26] Sedert 2003 het Libië pogings aangewend om hulle bande met die Europese Unie en die VSA te normaliseer en het verwys na "Die Libië-model"; 'n slagspreuk wat gebruik word as voorbeeld vir wat bereik kan word deur onderhandeling, eerder as geweld, wanneer daar welwillendheid aan beide kante is.

Die VSA het dan ook op 26 Februarie 2004 sy 23-jaarlange reisverbod na Libië opgehef. Op 21 September daardie jaar het die Amerikaners die oorblywende ekonomiese sanksies opgehef, asook die verbod op sommige van die Libyan Sanctions Regulations, 31 C.F.R. Part 550 en beperkings op eiendom en eiendomsbelange verwyder, wat voorheen in terme van die regulasies beperk is. Verder het die VSA op 15 Mei 2006 aangekondig dat hulle diplomatiese verhoudings met Libië ten volle sou herstel indien die land van hul wapenprogramme sou afsien. Die VSA se Departement van Buitelandse Sake het Libië ook van hul lys van staatsgeborgde terrorisme verwyder, ná die land 27 jaar daarop verkeer het.

Op 16 Oktober 2007 was Libië tydens 'n verkiesing aangewys om vanaf Januarie 2008 vir twee jaar op die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad te dien.[27]

HIV-proefnemings (1999–2007)

Vyf Bulgaarse verpleegsters en 'n Palestynse dokter was daarvan beskuldig dat hulle 426 Libiese kinders by 'n Benghaziese kinderhospitaal met opset met HIV besmet het, as deel van 'n vermeende Westerse komplot wat die regime wou destabiliseer. Aanvanklik was daar 23 Bulgare en verskeie Libiese gesondheidsbeamptes beskuldig, maar 'n ondersoek het die getal tot vyf verpleegsters, twee dokters ('n Bulgaarse en Palestynse dokter) en 'n aantal Libiese gesondheidsbeamptes verminder. In 2004 het die hof een Bulgaarse dokter, Dr. Zdravko Georgiev, wat slegs skuldig bevind is aan onwettige transaksies met buitelandse valuta, tot vier jaar tronkstraf gevonnis, sowel as 'n boete van 600 dinar. Aangesien hy met die tyd van sy vonnisoplegging reeds vir meer as vyf jaar in Libiese hegtenis was, en dus sy vonnis reeds meer as uitgedien het, was hy van gevangenis bevry, maar nie toegelaat om Libië vir die daaropvolgende drie jaar te verlaat nie. Die oorblywende vyf verpleegsters en die Palestynse dokter was tot dood veroordeel. Ná 'n herverhoor laat in 2006 was hulle weereens tot dood veroordeel. Die hof se metodes was deur 'n aantal menseregte organisasies gekritiseer en hulle uitspraak was sterk deur die Verenigde Nasies en Europese Unie afgekeur.[28] Hierdie veroordeling was egter op 17 Julie 2007 gewysig tot lewenslange tronkstraf.[29] Ná verlengde en ingewikkelde onderhandelings, met die samewerking van die Europese Unie, Duitsland, Frankryk en 'n aantal ander lande, was al vyf die verpleegsters en die dokter vrygelaat en het hulle na Bulgarye teruggekeer.[30]

Menseregte

Volgens die Amerikaanse Departement van Buitelandse Sake se menseregteverslag vir 2004, het Libië se outoritêre regime steeds 'n swak rekord wat menseregte betref. Sommige van die talle en ernstige mishandelinge deur die regering sluit in slegte tronktoestande, willekeurige arrestasies en gevangehouding, gevangenes wat in afsondering aangehou word en politieke gevangenes wat vir baie jare sonder aanklag of verhoor aangehou word. Die regbank word deur die staat beheer en daar bestaan geen reg tot 'n regverdige openbare verhoor nie. Libiërs het nie die reg om hulle regering te verander nie. Vryheid van spraak, persvryheid, vryheid van vergadering, verenigingsreg, en godsdiensvryheid word beperk. Onafhanklike menseregteorganisasies word verbied. Etniese en stamgebonde minderhede ly onder diskriminasie en die staat hou aan om die arbeidsregte van buitelandse werkers te beperk.

In 2005 het Freedom House politieke regte in Libië 'n "7" gegee, waar "1" die vryste en "7" die minste vry is. Burgerlike vryheid het ook 'n "7" ontvang en die land het is 'n vryheidsbepaling van "nie vry nie" toegeken.[31]

Klimaat

Die topografie van Libië.

Die land se klimaat is meestal droog met 'n woestynagtige karakter. Die noordelike streke geniet egter 'n matiger Mediterreense klimaat. Die land het twee belangrike klimaatfaktore: die Sahara-woestyn en die Middellandse See. In die noorde van die land, wat ook die digbevolkste is, is daar aansienlik meer neerslag per jaar: tussen 200 en 300 mm per jaar. Reën is seisoenaal en kom veral in die herfs en die lente voor. Ook hierdie noordelike strook ervaar droogtetye, met 'n ernstige droogte wat elke vyf of ses jaar voorkom. Die strook word dan self ook deur die ontoeganklike Sirtewoestyn in twee verdeel.

Suid van die noordelike strook neem die neerslag drasties af, 200 mm per jaar en minder, soos mens verder van die kuslyn af beweeg. Die droë gebiede bevat baie "wadi"'s (droë rivierbeddings) wat na 'n reënval vir 'n kort periode met water gevul is. Meeste van hierdie "wadi"'s mond in soutpanne uit en slegs 'n paar bereik uiteindelik die see.

Die woestynagtige dele van die land ervaar uiters hoë temperature (temperature van byna 60°C is al gemeet) en die nag-en dagtemperature verskil aansienlik van mekaar. Soos mens na die noordelike kusstreek beweeg, word hierdie verskil kleiner en die gebied ervaar soms baie koel temperature in die winter.

Daar kom 'n aantal natuurlike gevare in Libië voor, waaronder stofstorms en sandstorm. Verder is daar ook sirokko's, of die gibli. 'n Sirokko is 'n warm, droeë, stofbelade suidoostewind wat in die lente en herfs tussen een en vier dae lank waai.

Geografie

'n Kaart van Libië.

Libië strek oor 1 759 ,540 km² en is gevolglik die 17de grootste land in die wêreld. Die land is ietwat kleiner as Indonesië en rofweg dieselfde grootte as die Amerikaanse staat, Alaska. Die lande grens in die noorde aan die Middellandse See, Algerië en Tunisië in die weste, Niger in die suidweste, Tjaad en Soedan in die suide en aan Egipte in die ooste.[32][33]

Die land se noordwestelike kusgebied bestaan uit 'n kusvlakte van sowat 100 km breed. Dié vlakte word breër soos mens verder die land ingaan en bestaan uit oases, steppes, soutpanne en strandmere. Dié gebied staan bekend as die Djefara en gaan oor in 'n steenreeks, die Dzjebel Noefoessa wat 'n hoogste punt van 960m het. Die steenreeks dui die oorgang na die Sahara aan.

Die noordoostelike deel van die kusgebied (wat van die noordwestelike deel deur die Sirtewoestyn geskei word), het 'n baie smaller kusvlakte; by sommige dele strek die Dzjebel Achdar tot amper aan die kuslyn. Die Dzjebel Acdar is 'n kalksteengebergte met 'n hoogte van 860 m en daar word ook na hierdie gebergte as die "groen berg" verwys, vanweë die immergroen plantegroei wat daar gevind word.

Naas die twee kusgebiede vorm die res van die land deel van die Sahara-woestyn. Die oostelike deel van die woestyn word die Libiese Woestyn genoem en strek tot in Egipte.

Daar is 'n klein aantal oases in die woestyngebiede, waarvan die twee belangrikstes Ghadames en Koefra is.

Libiese woestyn

Bewegende sandduine in Tadrart Akakus naby Ghat.

Die Libiese woestyn dek 'n groot deel van die ooste van die land en is een van die dorste plekke op aarde. In sommige plekke mag daar dekades verbygaan sonder enige reën en selfs in die hooglande is die reënval onreëlmatig: ongeveer een keer elke vyf tot tien jaar. By Oeweina, 'n bergreeks naby die Egiptiese en Sudanese grenslyne, was die laaste genoteerde reënval in September 1998.[34] Daar is 'n groot kom, die Kattara-kom, aan die suide van die noordelikste eskarp, met die Siwa-woestyn aan die weste. Die kom word vlakker soos dit na die weste strek, tot by die Djagboeb- en Djaloe-oases.

Die temperatuur in die Libiese woestyn kan ook uiterstes bereik: in 1922 is 'n lugtemperatuur van 57,8 °C wes van Tripoli gemeet. Hierdie meting word oor die algemeen aanvaar as die hoogste aangetekende natuurlike lugtemperatuur wat ooit op die aarde waargeneem is.[35]

'n Woestynlandskap in Libië: 90% van die land is woestyn.

Daar is 'n paar onbewoonde oases wat oor die woestyn versprei is. Dié oases is gewoonlik verbind aan die grootste komme en water kan bereik word deur 'n meter (of minder) in die sand te grawe. In die weste is daar 'n wyd uitgespreide groep oases in onverbinde vlak oases: die Koefra-groep, wat bestaan uit die Koefra-, Rebiana- en Tazerbo-oases.[34]. Buiten die eskarpe word die algemene platheid van die gebied slegs onderbreek deur 'n reeks plato's en massiewe naby die middelpunt van die woestyn, ongeveer waar die Egiptiese, Soedanese en Libiese grense ontmoet.

Verder na die suide is die berggroepe Arkenoe, Oeweinat en Kissoe. Hierdie granietberge is antiek en het lank voor die omringende sandstene gevorm. Die bergreekse van Arkenoe en Wes-Oeweinat is ringvormig. Oos-Oeweinat (die hoogste punt in die Libiese woestyn) is 'n verhoogde sandsteenplato wat grens aan die westelike graniet deel.[34] Verweerde volkaniese verskynsels is oor die vlakte noord van Oeweinat versprei.

Met die ontdekking van olie in die 1950's is ook 'n massiewe waterdraer onder 'n groot deel van die land ontdek. Die water wat daarin bevat word dateer van voor die vorige ystydperke en is selfs ouer as die Sahara-woestyn.[36] Die land is ook die tuiste van die Arkenoe-kraters: dubbel impakkraters wat in die woestyn gevind kan word.

Ekonomie

Tripoli, die Libiese hoofstad, se infrastruktuur het voordeel getrek uit die land se oliebronne.

Die Libiese ekonomie is grootliks afhanklik van die inkomste van die oliesektor, wat basies alle uitvoerinkomstes en omtrent 'n kwart van die land se bruto binnelandse produk (BBP) vorm. Die hoë inkomstes van die olienywerheid en Libië se klein bevolking beteken dat Libië een van die hoogste BBP's in Afrika het en het die Libiese staat toegelaat om 'n uitgebreide en indrukwekkende standaard vir sosiale sekuriteit te bied, veral in die gebied van behuising en onderwys.[37]

Tripoli se ou middestad is 'n belangrike toeriste-attraksie.

In vergelyking met sy buurlande, geniet Libië 'n uiters lae vlak van beide absolute en relatiewe armoede. Libiese amptenare het in die drie jaar voor 2006 ekonomiese hervormings uitgevoer as deel van 'n groter veldtog om die land by die wêreldwye kapitalistiese ekonomie te herintegreer.[38] Hierdie poging het vaart gekry ná sanksies deur die Verenigde Nasies in September 2003 gelig is en Libië in Desember van daardie selfde jaar aangekondig het dat hulle hulle planne vir die bou van massavernietigingswapens sal laat vaar.[39]

Libië is tans besig met 'n aantal markgerigte hervormings. Aanvanklike stappe het aansoek om lidmaatskap van die Wêreldhandelsorganisasie (WHO), die inkorting van toelae en aangekondigde planne vir privatisering ingesluit.[40] Die bou- en vervaardigingsektors wat nie deel van die olienywerheid uitmaak nie vorm sowat 20% van die BBP en het uitgebrei van die prosessering van meestal landboukundige produkte om die produksie van petrochemikalieë, yster, staal en aluminium in te sluit. Die klimaatstoestande en skraal grond beperk die landboukundige opbrengs aansienlik en ongeveer 75% van Libië se voedsel word ingevoer.[38] Suid-Afrika se hoofsaaklike uitvoere na Libië is dan ook voedselprodukte naas verwerkte goedere.[41]

Toegang tot water is ook 'n probleem en sowat 28% van die land se bevolking het in 2000 geen toegang tot veilige drinkwater gehad nie.[42]

Onder die vorige Eerste Minister, Sjokri Ghanem, en die huidige Eerste Minister, Bagdadi Magmoedi, is Libië besig om 'n bloeitydperk in die besigheidsektor te ervaar. Baie staatsbestuurde nywerhede is besig om geprivatiseer te word. 'n Groot aantal internasionale oliemaatskappye het na die land teruggekeer, ondermeer die oliereuse Shell en ExxonMobil.[43] Toerisme is aan die styg en bring 'n verhoogde aanvraag vir hotelakkommodasie en lughawekapasiteit mee. 'n Multi-miljoen-dollar vernuwing van Libiese lughawens is in 2006 deur die staat goedgekeur om aan die aanvraag te voldoen.[44] Tans besoek ongeveer 130 000 mense Libië elke jaar; die Libiese regering hoop om dié syfer na 10 000 000 te verhoog.[45]Seif el-Islam Ghaddafi, Moeammar Ghaddafi se oudste seun, is betrokke by 'n omgewingsontwikkelingsprojek, die Green Mountain Sustainable Development Area, wat poog om toerisme na Sirene te bevorder en Griekse ruïnes in die omgewing te bewaar.[46]

Demografie

'n Kaart wat die etniese samestelling van Libië aandui.

Libië het 'n klein bevolking binne-in die land se groot terrein, met 'n bevolkingsdigtheid van ongeveer 3 persone per vierkante kilometer in die twee noordelike streke Tripolitanië en Sirenaïka, en minder as 1 persoon per vierkante kilometer elders. Libië is dus een van die yl bevolkste lande (volgens area) in die wêreld.[47] 90% van die bevolking woon in minder as 10% van die land se oppervlakte, meestal langs die kus.[48]

Libiese boorlinge is 'n mengsel van inheemse Berbervolke en Arabiere wat later in die land gearriveer het. Daar is klein Toeareg- en Toeboestamme wat in die suide gekonsentreer is en nomadiese of semi-nomadiese leefwyses lei. Die grootste deel van die buitelandse inwoners is van ander Afrika-lande afkomstig; beide Noord-Afrika (hoofsaaklik Egiptenare en Tunisiërs) en Suider-Afrika.[49] Volgens die Amerikaanse Central Intelligence Agency se World Fact Book, bestaan 97% van die bevolking uit Libiese Berbers en Arabiere; die ander 3% is Grieke, Maltese, Italianers, Egiptenare, Afgane, Turke, Indiërs en Afrikane van suid van die Sahara.[50] Hierdie beraming neem egter net wettige burgers in ag, terwyl Libië ook die tuiste van 'n groot onwettige Afrika-bevolking van suid van die Sahara is, wat volgens sommige beramings meer as 'n miljoen tel.[51]

Die hooftaal wat in Libië gepraat word is Arabies en dit is ook die land se amptelike taal. Die verskeie Berber-dialekte (ook bekend as Tamazight) wat deur Libiese Berbers gepraat word, het geen amptelike status nie.[52] Berbersprekers woon veral in die Dzjebel Nefoessa-streek, in die dorp Zoewarah (aan die kus), en die stad-oases soos Ghadames en Ghat. Italiaans en Engels word soms in die groter stede gepraat, alhoewel Italiaanse sprekers meesal tot die ouer generasies behoort.

Familielewe is baie belangrik in Libiese families en die meerderheid families woon in woonstelblokke en huise, soos hulle inkomstes toelaat. Alhoewel die Libiese Arabiere tradisioneel nomadiese leefwyses in tente gevoer het, is hulle ook nou in verskeie dorpe en stede gevestig.[53] Dit is hieraan te wyte dat hulle ou lewenswyses en tradisies besig is om te verdwyn. 'n Klein dog onbekende aantal Libiërs woon steeds in die woestyn soos hulle families vir eeue reeds gedoen het. Meeste van die bevolking het werke in die diens- en nywerheidssektors, met 'n klein persentasie wat in landbou bedrywig is.

Onderwys

Die Benghazi-kampus van die voormalige Universiteit van Libië (Al-Jami'a al-Libiya), Libië se eerste universiteit.

Libië se bevolking sluit 1,7 miljoen studente in, waarvan 270 000 op tersiêre vlak studeer.[54] Onderwys is gratis vir alle Libiese burgers[55] en verpligtend tot en met sekondêre vlak. Libië het die hoogste geletterdheid in Noord-Afrika: meer as 82% van die bevolking kan lees en skryf.[56] Ná Libië in 1951 onafhanklik geword het, is die land se eerste universiteit, die Universiteit van Libië, in Benghazi gestig.[57] In die akademiese jaar van 1975/76 was daar 'n beraamde 13 418 universiteitstudente. Met die ingang van 2004 het hierdie getal tot meer as 200 000 gegroei, met 'n addisionele 70 000 mense wat by die hoër tegniese en ambagtelike sektor aangesluit het.[54] Die spoedige toename in die aantal studente in die hoër onderwyssektor is weerspieël deur 'n toename in die aantal instellings wat sulke onderwys bied. Sedert 1975 het die aantal universiteite gegroei van twee tot nege en, na hulle ingebruikneming in 1980, is daar tans 84 hoër tegniese en ambagtelike institute (met 12 publieke universiteite).[54] Libië se hoër onderwys word deur 'n publieke begroting gefinansier. Vir die 1998-begroting het 38,2% van die nasionale begroting uit toedelings aan die onderwys bestaan.[57] Die grootste universiteite in Libië is El Fateh Universiteit in Tripoli en Garyounis Universiteit in Benghazi.

Geloof

Islam is verreweg die oorheersende geloof in Libië: 97% van die bevolking assosieer hulself met hierdie geloof.[58] Die oorgrote meerderheid Libiese Moslems kleef die Soenni Islam-geloof aan, wat beide 'n spirituele gids vir individue is en 'n hoeksteen van die regeringsbeleid. 'n Klein minderheid (tussen 5 en 10%) is volgelinge van Ibadisme, veral in die Dzjebel Nefoessa en in Zoewarah.

'n Moskee in Ghadames; ongeveer 97% van alle Libiërs is volgelinge van Islam.

Vóór die 1930's was die Senoessi-beweging die primêre Islamitiese beweging in Libië. Die beweging was 'n godsdienstige herlewing wat by die woestynleefwyse aangepas is. Die beweging het geloofshuise of "zaiwa"'s in Tripoliatanië en Fezzan gehad, maar hulle invloed was sterkste in Sirenaïka. Die beweging het dié streek van onrus en anargie gered en die Sirenaïse stamme 'n godsdienstige gehegtheid en gevoelens van eendrag en doelgerigtheid gebied.[59] Hierdie Islamitiese beweging, wat uiteindelik deur beide die Italiaanse inval en die latere Ghaddafi-regering vernietig is,[59] was baie konserwatief en het ietwat verskil van die Islam wat vandag in Libië bestaan. Ghaddafi het verklaar dat hy 'n eerbiedige Moslem is en sy regering ondersteun Islamitiese instellings, asook wêreldwye bekering na Islam.[60] 'n Libiese vorm van Soefisme is ook algemeen in dele van die land.[61]

Behalwe die oorheersende Moslem-meerderheid, is daar ook klein Christelike gemeenskappe wat byna geheel en al uit buitelanders bestaan. Daar is 'n klein Anglikaanse gemeenskap in Tripoli, wat bestaan uit Afrikane wat na Libië geïmmigreer het en deel vorm van die Egiptiese bisdom.[62] Daar is ook 'n beraamde 40 000 Rooms-Katolieke in Libië wat deur twee Biskoppe gedien word: een in Tripoli (wat die Italiaanse gemeenskap dien) en een in Benghazi (wat die Maltesiese gemeenskap dien).

Tot onlangs was Libië die tuiste van een van die oudste Joodse gemeenskappe in die wêreld, wat uit ten minste 300 v.C. dateer het. [63] 'n Reeks pogroms wat in Novemer 1945 begin het en byna drie jaar voortgeduur het, het Libië se Joodse bevolking drasties verminder.[64] In 1948 was daar ongeveer 38 000 Jode oor in die land. Met Libië se onafhanklikheidswording in 1951, het meeste van die Joodse gemeenskap geëmigreer. Ná die Suezkrisis van 1956 was byna alle Jode geforseer om die land uit te vlug.

Kultuur

Asida is 'n tradisionele nagereg wat bestaan uit 'n deeg wat met gesmelte botter en heuning geëet word.

Libië se kultuur kan vergelyk word met dié van omliggende Magreb-state. Libiërs beskou hulleself as deel van 'n groter Arabiese gemeenskap. Die Libiese staat is geneig om hierdie gevoel te versterk deur Arabies as die enigste amptelike taal te oorweeg en die leer en selfs die gebruik van die Berbertale te verbied. Libiese Arabiere het 'n erfenis in die tradisies van die nomadiese Bedoeïene en assosieer hulself met 'n spesifieke Bedoeïenestam.

Libië besit nie baie teaters of kunsgalerye nie, alhoewel daar in die laaste paar jaar 'n herlewing in die kunswêreld was en privaatgalerye nou gewild word.[65] Vir 'n lang tydperk was daar ook geen publieke teaters gewees nie en slegs 'n klein aantal bioskope wat buitelandse rolprente vertoon het. Tradisionele volkskultuur is volop en geselskappe verskaf musiek en dansopvoerings by gereelde feeste, beide in Libië en oorsee. Die musiek en dansgewoontes van die Toearegs is gewild in Ghadames en in die suide.

Die kuslyn van Benghazi, Libië se tweede grootste stad. Libië se ongerepte strande is 'n gewilde bymekaarkomplek.

Libiese televisieprogramme is meestal in Arabies, maar saans is daar 'n halfuurlange nuusuitsending in Engels en in Frans. Die regering het streng beheer oor alle uitlaatkleppe van die media. 'n Analise deur die Committee to Protect Journalists het gevind dat Libië se media die nouste beheer word van alle lande in die Arabiese wêreld.[15] Om dit te bekamp, beplan die regering om private media in te bring, 'n inisiatief wat bedoel is om die land se media meer erkenning te gee.[66]

Baie Libiërs besoek die land se strande. Libië se goed bewaarde argeologiese vindplekke (soos Leptis Magna) is ook gewild en word beskou as die bes bewaarde Romeinse argeologiese vindplekke in die wêreld.[67]

Die nasie se hoofstad, Tripoli, spog met baie goeie museums en argiewe, onder andere die Regeringsbiblioteek, die Etnografiese Museum, die Argeologiese Museum, die Nasionale Argiewe, die Epigrafiese Museum en die Islamitiese Museum. Die Dzjoemhoerija-museum, wat in oorleg met Unesco gebou is, is moontlik die land se bekendste museum.[68]

Internasionale rangordes

Instansie Opname Rangorde
Heritage Foundation/The Wall Street Journal Indeks van ekonomiese vryheid, 2007 155ste uit 157
The Economist Wêreldwye indeks van lewenskwaliteit, 2005 70ste uit 111
Energy Information Administration Grootste oliereserwes volgens land, 2006 9de uit 20
Verslaggewers Sonder Grense Indeks van persvryheid, 2005 162ste uit 167
Transparency International Korrupsiewaarnemingsindeks, 2007 131ste uit 180
Ontwikkelingsprogram van die Verenigde Nasies Menslike Ontwikkelingsindeks, 2005 58ste uit 177

Bronnelys en verwysings

Hierdie artikel is gedeeltelik vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel, "Libya"
  1. ↑ Libiese 2006-sensus, verkry op 15 September 2006; en Libiese bevolking groei 18%
  2. ↑ U.N. Demographic Yearbook, (2003). "Demographic Yearbook (3) Pop., Rate of Pop. Increase, Surface Area & Density", United Nations Statistics Division. Verkry op 15 Julie 2006.
  3. ↑ Annual Statistical Bulletin, (2004), "World proven crude oil reserves by country, 1980–2004", O.P.E.C.. Verkry op 20 Julie 2006.
  4. ↑ World Economic Outlook Database, (April, 2006), "Report for Selected Countries and Subjects", International Monetary Fund. Verkry op 15 Julie 2006.
  5. ↑ Andrea Koppel: ElBaradei: Libya nuclear program dismantled. 2003-12-29. CNN. Verkry op 10 Oktober 2007.
  6. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987). "Early History of Libya", U.S. Library of Congress. Verkry op 11 Julie 2006.
  7. ↑ Herodotus, (c.430 BC), "'The Histories', Book IV.42–43" Fordham University, New York. Besoek op 18 Julie 2006.
  8. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), "Tripolitania and the Phoenicians", U.S. Library of Congress. Besoek op 11 Julie 2006.
  9. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), "Cyrenaica and the Greeks", U.S. Library of Congress. Besoek op 11 Julie 2006.
  10. ↑ Heuser, Stephen, 24 Julie 2005: "When Romans lived in Libya", The Boston Globe. Verkry op 18 Julie 2006.
  11. ↑ Country Profiles, (16 Mei 2006), "Timeline: Libya, a chronology of key events" BBC News. Besoek op 18 Julie 2006.
  12. ↑ Hagos, Tecola W., ( (20 November 2004), "Treaty Of Peace With Italy (1947), Evaluation And Conclusion", Ethiopia Tecola Hagos. Verkry op 18 Julie 2006.
  13. ↑ US Department of State's Background Notes, (November 2005) "Libya - History", U.S. Dept. of State. Verkry op 14 Julie 2006.
  14. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), "Government and Politics of Libya", U.S. Library of Congress. Verkry op 14 Julie 2006.
  15. ↑ 15,0 15,1 Committee to Protect Journalists: Special Report 2006 (2 Mei 2006). "North Korea Tops CPJ list of '10 Most Censored Countries'". Verkry op 19 Julie 2006.
  16. ↑ Case Study: Libya, (2001), "Political Culture", Educational Module on Chemical & Biological Weapons Nonproliferation. Verkry op 14 Julie 2006.
  17. ↑ Hodder, Kathryn, (2000), "Violations of Trade Union Rights", Social Watch Africa. Verkry op 14 Julie 2006.
  18. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), "Independent Libya", U.S. Library of Congress. Verkry op 14 Julie 2006.
  19. ↑ Abadi, Jacob (2000), "Pragmatism and Rhetoric in Libya's Policy Toward Israel", The Journal of Conflict Studies: Volume XX Number 1 Fall 2000, University of New Brunswick. Verkry op 19 Julie 2006.
  20. ↑ BP's appointment with Qaddafi deur Stanley Reed. In Business Week: 28 Junie 2005. Laaste besoek op 10 Januarie 2005.
  21. ↑ The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, (2001–2005), "Qaddafi, Muammar al-", Bartleby Books. Verkry op 19 Julie 2006
  22. ↑ Boyne, Walter J., (March, 1999), "El Dorado Canyon", Air Force Association Journal, Vol. 82, No. 3. Verkry op 19 Julie 2006.
  23. ↑ Blair thanks Mandela Lockerbie effort, deur die BBC News. Verkry op 12 Maart 2008.
  24. ↑ (2003), "Libya", Global Policy Forum. Verkry op 19 Julie 2006.
  25. ↑ Marcus, Jonathan, (May 15, 2006), "Washington's Libyan fairy tale", BBC News. Verkry op 15 Julie 2006.
  26. ↑ U.K. Politics, (March 25, 2004), "Blair hails new Libyan relations", BBC news. Verkry op 15 Julie 2006
  27. ↑ BBC Nuus: Libya secures UN council posting. Verkry op 17 Oktober 2007.
  28. ↑ 19 Desember 2006, "Statement by Commissioner Ferrero-Waldner on Libyan Court verdict on the Benghazi case".
  29. ↑ BBC: [http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6903336.stm Libya revokes HIV death sentences. 17 Julie 2007. Verkry op 10 Oktober 2007.
  30. ↑ BBC: HIV medics released to Bulgaria. 24 Julie 2007. Verkry op 10 Oktober 2007.
  31. ↑ Freedom in the World 2006 (PDF) deur Freedom House. 16 Desember 2005. Verkry op 27 Julie 2006.
  32. ↑ (2005), "Demographics of Libya", Education Libya. Verkry op 29 Junie 2006.
  33. ↑ "Field Listings - Coastlines", CIA World Factbook. Verkry op 23 Julie 2006.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Zboray, András, "Flora and Fauna of the Libyan Desert", Fliegel Jezerniczky Expeditions. Verkry op 14 Julie 2006.
  35. ↑ Hottest Place, "El Azizia Libya, 'How Hot is Hot?'", Extreme Science. Verkry op 14 Julie 2006.
  36. ↑ "Fossil Water" in Libya", NASA. Verkry op 24 Maart, 2007.
  37. ↑ United Nations Economic & Social Council, (February 16 1996), "Libyan Arab Jamahiriya Report", Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. Verkry op 14 Julie 2006.
  38. ↑ 38,0 38,1 The World Factbook, (2006), "Economy - Libya", CIA World Factbook. Verkry op 14 Julie 2006.
  39. ↑ W.M.D., (2003), "Libya Special Weapons News", Global Security Report. Verkry op 14 Julie 2006.
  40. ↑ Reuters, (July 28 2004), "Libya to start WTO membership talks", Trade Law Centre for Southern Africa. Verkry op 16 Julie 2006.
  41. ↑ http://www.dfa.gov.za/foreign/bilateral/libya.html Amptelike webwerf van die Suid-Afrikaanse Departement van Buitelandse Sake: Libië
  42. ↑ (2001), "Safe Drinking Water", WHO/UNICEF Joint Monitoring Programme. Verkry op 8 Oktober 2006.
  43. ↑ Volume: 23, No. 27, (2006), "Shell returns to Libya with gas exploration pact", Oil & Gas Worldwide News. Verkry op 14 Julie 2006.
  44. ↑ Jawad, Rana, (31 Mei 2006), "Libyan aviation ready for take-off" BBC News. Verkry op 22 Julie 2006.
  45. ↑ Richard Bangs en Ammar Mabrouk Eltaye: Libya sees thriving tourism industry ahead. MSNBC. Verkry op 10 Oktober 2007.
  46. ↑ Elizabeth Rosenthal: A Green Resort Is Planned to Preserve Ruins and Coastal Waters. New York Times, 16 Oktober 2007. Verkry op 7 Februarie 2008.
  47. ↑ Earth Trends, Environmental Information, (2004), "Population: Population density", World Resources Institute. Verkry op 19 Julie 2006.
  48. ↑ Al-Amari, Mailud, (November 2004), "Population Dynamics and Fertility Trends in Libya", American Public Health Association. Verkry op 17 Julie 2006.
  49. ↑ Libya Demographics and Geography, (2005), "Libya - Population" The Columbia Gazetteer of the World. Verkry op 17 Julie 2006.
  50. ↑ The World Factbook, (2006), "People - Libya", CIA World Factbook. Verkry op 19 Julie 2006.
  51. ↑ http://migration.ucdavis.edu/MN/more.php?id=2248_0_5_0 Migration News: Africa: Libya, Ivory Coast] by Migration Dialogue.
  52. ↑ Anderson, Lisa, (2006), "'Libya', III. People, B. Religion & Language", MSN Encarta. Verkry op 17 Julie 2006.
  53. ↑ Al-Hawaat, Dr. Ali, (1994), "The Family and the work of women, A study in the Libyan Society" National Center for Research and Scientific Studies of Libya. Verkry op 19 Julie 2006.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 Clark, Nick, (July 2004), "Education in Libya", World Education News and Reviews, Volume 17, Issue 4. Verkry op 22 Julie 2006.
  55. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1987), "Education of Libya", U.S. Library of Congress. Verkry op 22 Julie 2006.
  56. ↑ Die United States Department of State: Office of the Middle East Partnership Initiative: About Libya. (2003). Verkry op 10 Oktober 2007.
  57. ↑ 57,0 57,1 El-Hawat, Ali, (2000), "Country Higher Education Profiles - Libya", International Network for Higher Education in Africa". Verkry op 22 Julie 2006.
  58. ↑ Religious adherents by location, "'42,000 religious geography and religion statistics', Libya" Adherents.com. Verkry op 15 Julie 2006.
  59. ↑ 59,0 59,1 Federal Research Division of the Library of Congress, (1989), "The Sanusis", U.S. Library of Congress. Verkry op 22 Julie 2006.
  60. ↑ Federal Research Division of the Library of Congress, (1989), "Islam in Revolutionary Libya", US Library of Congress. Verkry op 19 Julie 2006.
  61. ↑ Libya - Religion, (July 8 2006), "Sufi Movement to be involved in Libya" Arabic News. Verkry op 19 July 2006.
  62. ↑ (2004), "International Religious Freedom Report: Libya" Jewish Virtual Library. Verkry op 19 Julie 2006.
  63. ↑ The World Jewish Congress, "History of the Jewish Community in Libya", University of California at Berkeley. Verkry op 16 Julie 2006.
  64. ↑ Harris, David A. (2001), "In the Trenches: Selected Speeches and Writings of an American Jewish Activist", 1979–1999, bl. 149–150
  65. ↑ About Libya, "Libya Today", Discover Libya Travel, Accessed July 14 2006.
  66. ↑ (January 30 2006), "Libya to allow independent media", Middle East Times. Verkry op 21 Julie 2006.
  67. ↑ Donkin, Mike, (23 Julie 2005), "Libya's tourist treasures", BBC News. Verkry op 19 Julie 2006.
  68. ↑ Bouchenaki, Mounir, (1989), "The Libyan Arab Jamahiriya Museum: a first in the Arab world", UNESCO, Museum Architecture: beyond the <<temple>> and ... beyond. Verkry op 19 Julie 2006.

Eksterne skakels

Sjabloon:Link FA

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Libië&oldid=483682"