Gondwana: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Xqbot (besprekings | bydraes)
k robot Bygevoeg: szl:Gůndwana; cosmetic changes
Lyn 59: Lyn 59:
[[gl:Gondwana]]
[[gl:Gondwana]]
[[he:גונדוונה]]
[[he:גונדוונה]]
[[hi:गोंडवाना लैंड]]
[[hr:Gondvana]]
[[hr:Gondvana]]
[[hu:Gondwana]]
[[hu:Gondwana]]

Wysiging soos op 11:48, 27 Julie 2009

Die artikel handel oor die antieke superkontinent, Gondwana. Vir die streeek in Indië genaamd Gondwana, kyk Gondwana (Indië).
Vir die Australiese musiekgroep Gondwanaland, kyk Gondwanaland (musiekgroep)
Pangaea is gevrom deur die saamsmelting van twee kontinente, Laurasia en Gondwana
Oos-Afrika en Kuungan Orogene
550 Ma rekonstruksie wat die finale stadiums van saamstelling aantoon

Die suidelike superkontinent Gondwana (oorspronklik Gondwanaland) het meeste van die landmassas van vandag se kontinente van die suidelike halfrond ingesluit, insluitend Antarktika, Suid-Amerika, Afrika, Madagaskar, Indië, Arabië, Australië-Nieu-Guinee en Nieu-Seeland. Die saamstel van Gondwana was 'n uitgerekte proses wat begin het met die opbreek van die Pangea superkontinent. Verskeie afsonderlike orogene gebeurtenisse het gelei tot die uiteindelike vereniging daarvan gedurende die 550-500 Ma interval. Dit het die Brasiliano Orogen, die Oos-Afrika Orogen en die Kuungan Orogen ingesluit. Die finale stadiums van die Gondwana saamstelling het oorvleuel met die oopgaan van die Iapetus Oseaan tussen Laurentia en westelike Gondwana. Dit is ook tydens dieselfde tydinterval dat die Kambriese Ontploffing plaasgevind het.

Alhoewel Gondwana se middelpunt in die laat Paleosoïkum rofweg ooreengestem het met waar Antarktika vandag geleë is (by die uiterste suide van die aardbol), was die klimaat oor die algemeen matig. Indië bevat omtrent 3% van die wêreld se steenkoolneerslae en meeste van die steenkool wat ontgin word is afkomstig uit die laat Paleosoïkum Gondwana afsettingsopeenvolging. Gedurende die Mesosoïkum was gemiddelde wêreldtemperatuur heelwat hoër as vandag. Gondwana het toe vir miljoene jare gasheer gespeel vir 'n reuse verskeidenheid flora en fauna.

Die superkontinent het in die laat Jura (omtrent 160 miljoen jaar gelede) begin opbreek toe Afrika weggebreek het en stadig noordwaarts begin dryf het. Die volgende groot blok wat sou wegbreek is Indië, in die vroeë Kryttydperk (omtrent 125 miljoen jaar gelede). Nieu-Seeland het omtrent 80 miljoen jaar gelede gevolg, slegs omtrent 15 miljoen jaar voor die Kryt-Tersiêre uitsterwing toe omtrent 50% van alle spesies op die planeet uitgewis is waaronder die bekendste die uitsterf van die dinosourusse is.

Met die begin van die era van die soogdiere het die kontinent Australië-Nieu-Guinee geleidelik begin afskei en noord begin beweeg (55 miljoen jaar gelede). Dit het om sy as begin draai en sodoende vir lank 'n verbintenis met die res van Gondwana bewaar.

Omtrent 45 miljoen jaar gelede het die Indië-subkontinent met Asië gebots en die aardkors gedwing om krom te trek en die Himalaja te vorm. Teen omtrent dieselfde tyd het die mees suidelike deel van Australië (moderne Tasmanië) uiteindelik van wat nou Antarktika is weggebreek om vir die eerste keer toe te laat dat seestrome tussen die twee kontinente vloei. Dit het weer koeler en droër klimate op die twee landmassas veroorsaak.

'n Baie belangriker wêreldklimaatgebeurtenis was egter die wegbreek van Suid-Amerika van Antarktika een of ander tyd gedurende die Oligoseen, moontlik 30 miljoen gelede. Met die oop gaan van die Drakedeurgang was daar nou geen versperring wat die koue water van die Suidelike Oseaan noord dwing om met die warmer tropiese water geruil te word nie. Inplaas daarvan het 'n koue sirkumpolêre stroom ontwikkel en het Antarktika geword wat dit vandag is: 'n yskoue kontinent wat 'n groot deel van die wêreld se varswater as ys opsluit. Seetemperatuur het met byna 10 grade geval en die wêreldklimaat baie kouer geword.

Omtrent 15 miljoen jaar gelede het Nieu-Guinee met suidelike Asië begin bots en weereens hoë berge opgedruk. Selfs meer onlangs het Suid-Amerika aan Noord-Amerika geheg geraak deur die Panamalandengte. Dit het veroorsaak dat die sirkulasie van warm water versper is wat gelei het tot die skepping van die Arktiese gebied.

Die kontinent het sy naam, by Eduard Suess gekry en is vernoem na Gondwana in Indië, letterlik "Land van (wana) die Gonde". Die Gondwana afsettingsopeenvolgings (Permies-Triassies) word ook in die Indiê afdeling verduidelik.

Kyk ook

Eksterne skakels


Kontinente van die wêreld


Afrika-Eurasië

Amerikas

Eurasië

Oseanië


Afrika

Antarktika

Asië

Australië

Europa

Noord-Amerika

Suid-Amerika

Geologiese superkontinente : Gondwana · Laurasië · Pangaea · Rodinia · Ur · Vaalbara