Laerskool Koeberg

Die skool se wapen.

Die Laerskool Koeberg (vroeër Koebergweg Primêre Skool en toe tot 1994 Laerskool Oranje) was een van die eerste laerskole in die Kaapse Skiereiland waarin Afrikaans as onderrigmedium gebruik is.

Vandag is dit 'n multikulturele skool wat Frans as tweede bykomende taal bied en leerders uit self Angola, die DRK en ander Afrikalande onderrig. Van die skool se 414 leerders (2010) kom uit informele nedersettings soos De Noon, Marconi Beam en Joe Slovo, townships soos Langa en Nyanga, maar ook voorstede soos Kensington, Maitland, Brooklyn, Ysterplaat en Milnerton. Baie van die leerders is kinders van vlugtelinge uit talle Afrikalande.

Ontstaan

In die vroeë jare van die twintigste eeu het baie verarmde Afrikaners na Kaapstad se minder gegoede voorstede, soos Woodstock, Maitland, Soutrivier en Observatory gestroom op soek na 'n heenkome. Tot 1906 was daar in Maitland slegs die Engelse Coronation Road School vir betalende leerders, maar geen voorsiening is gemaak vir die behoeftes van die kinders uit arm gesinne nie. In Januarie 1907 maak die tweede skool in Maitland as 'n A3 of derdeklas-klas skool in Chapelstraat oop met 56 leerders en ene me. Du Plessis as eerste hoof. Dit was die voorloper van die latere Laerskool Oranje en uiteindelik die Laerskool Koeberg. Al was die skool op behoeftige leerders gemik, was daar reeds uit die staanspoor talle leerders wie se ouers wel die skoolgeld ten volle betaal het. Teen 1913 was daar byvoorbeeld 113 leerders op die rol, waarvan net 61 van skoolgeld vrygestel was.

Teen daardie jaar het die ruimte in die gebou in Chapelstraat heeltemal ontoereikend geraak en rig die skoolkomitee vertoë aan die skoolraad vir 'n nuwe gebou. Reeds in 1914 begin die bouwerk aan die nuwe skool op die huidige perseel op die hoek van Koeberg- en Royalweg. Die skool sou aanvanklik uit net vier klaskamers bestaan en is teen 'n koste van £2 600opgerig, wat die koste van die omheining ingesluit het. Me. Du Plessis het die skool "Elim" genoem, omdat dit die Bybelse Jode se standplaas was op hulle uittog uit Egipte.

Al was die meeste van die leerders destyds Afrikaans, was die voertaal Engels. In 1917 is die skool se status verhoog en word dit die Koebergweg Primêre Skool. Toe me. Du Plessis met mnr. H.H.L. Smuts trou, word hy die skoolhoof. In 1919 kies die ouers 'n nuwe skoolkomitee waarvan slegs een lid Engelssprekend was, maar nogtans hou die komitee al sy besprekings in Engels. In dieselfde jaar doen die laerskool baanbrekerswerk vir Afrikaans toe dit as vak en onderrigmedium ingevoer word. Die skool bly tot 1926 in opdrag van die superintendent-generaal van onderwys 'n proefskool met alternatief-medium: die een dag alle onderrig in Engels, die volgende dag weer alles in Afrikaans.

==Vroeë geskiedenis== (in aanbou) Alhoewel mnr Smuts nie baie lank hoof was nie, het hy sy stempel onmiskenbaar daarop afgedruk. Op 'n vergadering, gehou op 3 Mei 1920, is mnr. T. de V. Malherbe, uit twaalf applikante benoem tot nuwe hoof en heel gou het hy sy invloed laat geld. Op 1 Mei 1922 kry ons die eerste notule van 'n skoolkomitee-vergadering in Afrikaans.

Nadat die skoolkomitee in 1927 'n versoek tot die Onderwysdepartement gerig het om Coronationweg-skool tot Engelsmedium- en die Koebergweg-skool tot Afrikaansemediumskool te verklaar, het die Departement 'n kommissie van ondersoek aangestel.

Die bevinding van die kommissie was dat die proefneming met die alternatief-medium 'n mislukking was, en die versoek van die skoolkomitee word toegestaan. Deur hierdie besluit het die Koebergweg-skool die tweede laerskool, met Afrikaans as voertaal, in die Skeireiland geword. Die Komitees van die onderskeie skole sou tot 'n vergelyk kom oor die minderheidsgroep in elke skool maar by toelating sou die huistaal van die leerling, soos deur die ouer verstrek, as beslissend beskou word. Daar is voortdurend gekla dat die Coronationwegskool hom nie aan die ooreenkoms hou nie, sodat die S.G.G inspekteur P. D. Rousseau gelas het om ondersoek in te stel. Die bevinding van die Inspekteur was dan ook dat die klagte van die Koebergweg-skool gegrond was.

Onder leiding van die hoof, mnr. T. de V. Malherbe, is 'n jarelange stryd gevoer om addisionele speelterreir vir die skool te verkry, asook om die bestaande terrein waar nodig opgevul te kry. Daar moet in gedagte gehou word dat die oorspronklike terrein slegs 300vt. in die vierkant was, skaars soveel as wat die huidige gebou beslaan. Alhoewel daar na 'n moedige sryd daarin geslaag is om voldoende speelgronde te verkry, het die noodsaaklike verbeteringe aan die terrein gesloer tot 1954, met ander woorde 'n stryd van meer as 'n kwarteeu. Wanneer ons egter daaraan dink dat die water in die wintermaande tot teenaan die gebou gestaan het en die eende rustig rondom die gebou geswem het, was die arbeid nie tevergeefs as ons op die uiteindelike resultaat let nie.

In 1933 is die skoolgebou verder uitgebrei en is die eerste vierkant voltooi. Met hierdie uitbreidings is bevind dat die een vleuel van die gebou 5 duim langer en die een dak 4,5 duim hoër as die ander een was. Nuwe konstruksiewerke moes uitgevoer word om hierdie gebreke te herstel. Tans beslaan die skoolgebou drie vierkante met twee lang vleuels, asook a ruim en sierlike saal.

Nadat verskeie voorstelle vir 'n nuwe naam vir die skool aan die hand gedoen is, word daar op 9 November 1935 besluit om by die Onderwysdepartement aan te beveel dat die skool bekend sal staan as die Laerskool Oranje (tans Laerskool Koeberg). Op 14 Februarie 1936 word hierdie voorstel deur die Departement goedgekeur. Dit is interessant om te lees dat die name Voortrekker en Tafelberg die ander twee voorstelle by die Komitee gevorm het.

Op 'n vergadering van die Skoolkomitee gehou op 20 Oktober 1926 is vir die eerste keer besliut om by die Skoolraad daarop aan te dring om tot die stigting van 'n Sekondêre Skool in Maitland oor te gaan. Bladsye notule en leêrs korrespondensie is in die loop van nagenoeg 9 jaar aan hierdie aangeleentheid gewy. Die Oranjeskool kan dus met reg trots voel dat hy in 'n groot mate as die vader van die lewenskragtige plaaslike hoërskool beskou kan word. Die vrugte van hierdie pogings word gekenmerk deur die aangename gees van samewerking tussen die twee skole. (Maitland se skool 50 A. BESTBIER, Skoolhoof, Hoërskool Maitland, skryf: Die Hoërskool Maitland, een van die oudste hoër skole in die Skiereiland, vier vanjaar sy vyftigste bestaansjaar. Om die geleentheid feestelik te vier, word die volgende verrigtinge aangebied: 11 April: 'n Talentaand deur die leerlinge; 16 April: 'n Kaas-en-wynonthaal vir alle oud-leerlinge; 18 April: 'n Dansparty; 19 April: 'n Kermis op die skoolterrein; en 20 April: 'n Kerkdiens in die NG kerk Maitland. Ons nooi graag alle oud-leerlinge en belangstellendes om die verrigtinge by te woon en die skool vooraf te laat weet watter verrigtinge hul graag sal wil bywoon. Hulle kan tel. 51-3882 in skoolure opbel of skryf aan die skoolhoof, Hoërskool Maitland, Stasieweg, Maitland 7405.)

Aan die einde van 1945 het mnr. Malherbe as hoof afgetree, en die skool wil graag hierdie geleentheid aangryp om aan hom hulde te bring vir die kwarteeu waarin hy die skool van een hoogtepunt na die ander gelei het. Sy menslikheid en simpatieke leiding bly vir sy oud-leerlinge en oud-personeellede nog steeds 'n bron van besieling.

Laerskool Oranje word dubbelmedium

Deur die jare het Maitland se demografie in so 'n mate verander dat Laerskool Oranje nie meer sinvol op sy eie kon voortbestaan nie. Die skool smelt in 1995 met die Maitland Public School saam en neem weer die Koeberg-naam aan.

Bronne

• Inligting op die webwerf van die Wes-Kaapse onderwysdepartement se Khanya-projek
• Die skool se eie webwerf
• Die Burger berig oor die hoërskool se 50ste bestaansvieringe.