Frederik Willem de Klerk

Frederik Willem de Klerk
9de President van Suid-Afrika
Ampstermyn 14 September 1989 – 10 Mei 1994
Voorafgegaan deur	Pieter Willem Botha
Opgevolg deur	Nelson Mandela
Mede-Vise-President van Suid-Afrika
Ampstermyn 10 Mei 1994 – 1996
Persoonlike besonderhede
Gebore	18 Maart 1936 Johannesburg, Gauteng
Politieke party	Nasionale Party

Frederik Willem de Klerk (gebore 18 Maart 1936) was Staatspresident van Suid-Afrika vanaf September 1989 tot April 1994, en vanaf Februarie 1989 tot September 1997 ook leier van die Nasionale Party, wat later die Nuwe Nasionale Party geword het.

Die familienaam De Klerk (in Nederlands letterlik die klerk, is afkomstig van Le Clerc / De Clercq, en is van Franse Hugenoot-oorsprong, soos ook sommige ander Afrikaanse familiename.

De Klerk is veral bekend vir sy politieke rolvervulling in die beëindiging van apartheid en die transformering van Suid-Afrika na 'n demokrasie, deur aan die land se meerderheidsbevolking (swart mense) stemreg toe te ken. Hy kom uit ‘n politiek-georiënteerde gesin en is in Johannesburg gebore, as die seun van voormalige Senator en minister in die Suid-Afrikaanse regering, Jan de Klerk. Sy moeder was Corrie Coetzer en sy tante was getroud met J.G. Strydom (eerste minister, 1954-1958).

Ná voltooiing van sy hoërskoolloopbaan in Krugersdorp verwerf De Klerk die grade B.A. en LL.B. (cum laude) in 1958 aan die Potchefstroomse Universiteit. Hy tree toe tot ‘n prokureursfirma in Vereeniging (Transvaal). Tussendeur sy regsloopbaan is hy aktief in die politiek. Hy wys in 1972 ‘n aanbod van sy alma mater van die hand, om 'n professoraat in die regsfakulteit te aanvaar, omdat hy toe reeds as Nasionale Party-kandidaat vir Vereeniging in die parlement dien. In 1969 trou hy met Marike Willemse. Die egpaar het twee seuns en 'n dogter.

Politieke loopbaan

"FW", soos hy algemeen bekend staan, word in 1969 tot die Parlement verkies as die lid vir Vereeniging, en betree die kabinet in 1978. As minister beklee hy die volgende portefeuljes:

• Pos- en Telekommunikasie en Maatskaplike Welsyn en Pensioene onder premier John Vorster

Onder premier P.W. Botha beklee hy die volgende portefeuljes:

• Pos- en Telekommunikasie en Sport en Ontspanning
• Mynwese, Energie en Omgewingsbeplanning
• Mineraal- en Energiesake
• Binnelandse Sake
• Nasionale Onderwys en Beplanning

As minister van Nasionale Onderwys ondersteun De Klerk ‘n beleid van segregasie op universiteitsvlak. Na sy verkiesing in 1982 as leier van die Nasionale Party in Transvaal, handhaaf hy 'n konserwatiewe forum en is daar geen sprake dat hy voorspraak maak vir hervorming nie. Dit is egter bekend dat De Klerk 'n uitgesproke voorstander was van gelyke befondsing vir skoolopleiding.

Ná verloop van 'n lang politieke loopbaan met 'n sterk konserwatiewe reputasie, plaas hy homself in 1989 aan die hoof van die verligte kragte binne die regerende party.

In Februarie 1989 word De Klerk tot hoofleier van die Nasionale Party verkies, en uiteindelik tot Staatspresident in September 1989, toe hy P.W. Botha deur middel van 'n staatsgreep vervang het, na die beroerte van Botha. De Klerk was van mening dat Botha psigies en fisies nie meer instaat was om die land te regeer nie.

In sy eerste toespraak na aanvaarding van die Nasionale Party-leierskap spreek De Klerk hom uit ten gunste van ‘n nie-rassige Suid-Afrika en onderhandeling omtrent verandering in die politieke toekoms van die land.

De Klerk en Mandela skud hande by die Jaarlikse Byeenkoms vir die Wêreld Ekonomiese Forum in Davos, 1992.

Onder sy leiding word die verbanning van die ANC en ander organisasies in Februarie 1990 opgehef en word die weg gebaan vir onderhandelinge wat lei het tot die einde van apartheid en blanke minderheidsregering. Op 10 Februarie 1990 kondig De Klerk aan dat Nelson Mandela die volgende dag uit die gevangenis op Robbeneiland vrygelaat word. Hiermee is die weg gebaan vir die ontwerp van 'n konstitusie vir Suid-Afrika ingevolge waarvan die grondslag van een man, een stem aanvaar is.

In 1990 het De Klerk opdrag gegee dat die kernwapen-program waarmee Suid-Afrika besig was, beeïndig moes word, wat in 1991 gebeur het.

De Klerk en Mandela is in 1993 gesamentlik die Nobelprys vir Vrede toegeken vir hulle aandeel in die vreedsame beëindiging van apartheid. Mandela was egter nie gelukkig daarmee om die prys met De Klerk te deel nie.

In April 1994 word veelrassige verkiesings vir die eerste keer ooit gehou. De Klerk het voorafgaande 'n grootendeels seremoniële en nie-mededingende presendensiële veldtog bedryf, waardeur Mandela onbetwisbaar verkies is as President van Suid-Afrika.

De Klerk dien vir twee jaar as mede-uitvoerende Adjunkpresident in die amptelike opposisie tot Mandela se regering, maar onttrek in Junie 1996 van die Regering van Nasionale Eenheid omdat sy rol (volgens hom) uitgespeel was.

Sy aftrede uit aktiewe politiek volg in Augustus 1997, waarna hy hom sou distansieer van staatsbeleid.

In 1999 publiseer hy sy biografie onder die titel Die Laaste Trek - 'n Nuwe begin.

In 2004 kondig de Klerk aan dat hy die Nuwe Nasionale Party verlaat en 'n nuwe politieke tuiste gaan soek nadat die NNP sy samesmelting met die regerende ANC aangekondig het.

Kritiek op die beleid van De Klerk

Behalwe positiewe kritiek op die beleid en optrede van De Klerk is daar ook negatiewe kritiek.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy nie ’n federale staatsvorm gebaseer op taal en etnisiteit vir Suid-Afrika voorgestaan het nie. Dit was immers die bedoeling van sy voorganger P.W. Botha om Suid-Afrika in ’n federasie of konfederasie te omskep op basis van taal en etnisiteit, volgens die Switserse staatsmodel.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy in 1990 die destydse Suidwes-Afrika, wat deel van Suid-Afrika was, weggeskenk het sonder ’n mandaat van die kiesers. Dit terwyl duisende Suid-Afrikaners vir hulle lewe moes betaal in grensoorloë.

• Op 17 Maart 1992 is onder die kieserspubliek ’n referendum gehou oor die vraag of die regering voort moes gaan met onderhandelinge met die ANC al dan nie. Volgens De Klerk sou daar na afloop van die onderhandelinge ’n tweede referendum kom om die toekomstige staatsbestel goed/af te keur. De Klerk word daarvan beskuldig dat hy sy belofte oor ’n tweede referendum nie nagekom het nie en ’n oorgawe aan die ANC beklink sonder 'n mandaat van die kiesers.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy Walvisbaai, wat deel was van Suid-Afrika, op 1 Maart 1994 weggeskenk het aan Namibië sonder ’n mandaat van die kiesers.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy binne 5 jaar, na sy aantrede, gedoen het wat geen een van sy voorgangers ooit sou waag nie (politieke- en militêre oorgawe), waarna hy vinnig die politieke toneel verlaat het.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat sy 'onderhandelinge' met die ANC niks anders as 'n 'oorgawe' was nie.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy die eens magtige Nasionale Party na sy ondergang gelei het, want die kiesers het na die verkiesing van 1994 die party verwerp.

• De Klerk word daarvan beskuldig dat hy die oorsaak daarvan is dat reeds byna ’n miljoen blankes die land permanent verlaat het en dat hy verantwoordelik is vir die politieke chaos en die hoë vlakke van kriminaliteit in die land.

• Die rede vir die agteruitgang van Afrikaans as amptelike taal, bestuurstaal, regstaal en onderwystaal word in die skoene geskuif van F.W. de Klerk.

Egskeiding en later lewe

Ook op sy privaatlewe was daar kritiek. Die sensasionele vervreemding en uiteindelike egskeiding van sy vrou Marike in Oktober 1998, na ‘n huwelik van 38 jaar, gevolg deur sy daaropvolgende skielike troue met Elita Georgiades, was vir baie mense 'n skok. Laasgenoemde was die vrou van ‘n Griekse skeepsmagnaat wat na bewering die Nasionale Party finansieel gesteun het. De Klerk het as gas van die magnaat met Elita G bevriend geraak tydens funksies en ‘n liefdesverhouding het sodoende ontstaan.

Nog groter was die skok met die bekendmaking op 4 Desember 2001 van die moord op Marike de Klerk deur die sekuriteitswag Luyanda Mboniswa op 2 Desember 2001. Hiervoor is Mboniswa op 15 Mei 2003 twee keer lewenslank gevonnis.

In 2006 kry F.W. de Klerk se gesondheid ‘n terugslag met die verwydering van ‘n kwaadaardige gewas in die kolon wat ontdek is tydens 'n mediese ondersoek op 3 Junie. Sy toestand het verder versleg en hy het asemhalingsprobleme ontwikkel as gevolg van infeksie. De Klerk het egter goed opgeknap en sederdien talle wêreldreise onderneem en tientalle toesprake gelewer.

Ook sou De Klerk negatiewe kritiek geuit het op die beleid van die Suid-Afrikaanse regering. Hy het dit veral gehad oor regstellende aksies en ook die hoë vlakke van kriminaliteit. Ook was hy in Desember 2008 van mening dat militêr ingegryp mag word teen die bewind van Mugabe, as Mugabe nie wil aftree nie.

De Klerk dien tans as voorsitter van die F.W. de Klerk-stigting vir vrede en ook 'n erelid van die Klub van Rome.

Herinnering

De Klerk sal onthou word as die man wat 'n omwenteling te weë gebring het in die Suid-Afrikaanse politieke landskap. De Klerk sal ook onthou word as die man wat aanvanklik konserwatief was en vir wie die beskerming van groepskulture in Suid-Afrika baie belangrik was. Aanvanklik het de Klerk ook met die ANC onderhandel oor die beskerming van hierdie groepskulture, maar hy is deur die ANC aan die kant geskuif.

In 1990 het niemand verwag dat de Klerk so ver sou gaan in sy 'onderhandeling' met die ANC nie. Hy is daarom na die verkiesing van 1994 deur die kieserspubliek verwerp en uit die politieke toneel verstoot. Hy sal die geskiedenis ingaan as 'n tragiese figuur.

Voorafgegaan deur Pieter Willem Botha	President van Suid-Afrika 1989 – 1994	Opgevolg deur Nelson Mandela
Voorafgegaan deur -	Mede-Vise-President van Suid-Afrika 1994-1996	Opgevolg deur Thabo Mbeki (van toe af alleen Vise-President)