Verenigde Party

Genl. Jan Christiaan Smuts was die tweede leier van die Verenigde Party

Die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party was van 1934 tot 1948 die regerende party van die Unie van Suid-Afrika, en van 1948 tot en met sy ontbinding in 1977 die Amptelike Opposisie in die Volksraad. Die party se uiteindelike ondergang was daaraan te wyte dat die party deur die jare "alles vir almal" wou wees en telkens, wanneer dit regtig saak gemaak het, nie 'n duidelike standpunt oor kernkwessies kon inneem nie. Ander faktore wat tot sy ondergang aanleiding gegee het, was dat die strydvraag oor republiekwording, iets wat die party teengestaan het, na 1961 verdwyn het, die N.P. het veral sedert 1970 meer en meer die V.P. se beleid oorgeneem, en laastens was die party se organisasie nie altyd na wense nie.

Verskeie partye het mettertyd na links en regs van die party afgestig, wat telkens die party verswak het, totdat hy uiteindelik in 1977 ontbind het. Dit was hoofsaaklik weens die party se onvermoë om met 'n alternatief vir apartheid vorendag te kom.

Stigting

Die party is in 1934 gestig uit 'n koalisie tussen genl. James Barry Munnik Hertzog en genl. Jan Christiaan Smuts. Die samewerking het gevolg op die ernstige ekonomiese krisis in die land na aanleiding van die Groot Depressie van 1929 tot 1933.

Die stigting van die party was die gevolg van 'n kompromis, ingevolge waarvan die ondersteuners van die voormalige Suid-Afrikaanse Party 'n toegewing aan die ondersteuners van die voormalige Nasionale Party gemaak het dat hulle hul voorspraak vir 'n republiek kon volhou. Hoewel die party magtige ondersteuning geniet het, van sowel die Engelse as Afrikaanse gemeenskappe, het dit byna dadelik 'n terugslag en verlies aan steun ervaar toe dr. Daniël Francois Malan geweier het om die nuwe party te steun en die Gesuiwerde Nasionale Party gestig het. Die party van Malan sou 14 jaar later die Verenigde Party by die stembus verslaan. Ook aan die linkerkant van die nuwe party was daar 'n verlies aan steun toe die Dominiumparty deur kol. C.F. Stallard en sy Britsgesinde volgelinge gestig is.

Toe die Verenigde Party op 5 Desember 1934 gestig is, het dit vier vyfdes van die setels in die Volksraad beheer. Deur die jare het die party egter aansienlike terugslae beleef, en met die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog het die verdeeldheid tussen Hertzog en Smuts beteken laasgenoemde het eerste minister geword.

Sir De Villiers Graaff, 1941.

Leiers

Die krisis oor die Goudstandaard in 1932 het tot eenheid tussen die Nasionale Party van genl. James Barry Munnik Hertzog en die Suid-Afrikaanse Party van genl. Jan Christiaan Smuts gelei met die stigting van die Verenigde Party op 5 Desember 1934. Hertzog was die eerste leier van die party, maar sy versigtige hantering van Nazi-Duitsland het wrywing tussen hom en Smuts tot gevolg gehad. Hy het geweier om Brittanje se oorlogsverklaring teen Duitsland in September 1939 na te volg. Toe sy mosie in die Parlement verslaan is, het hy ook as eerste minister en leier van die Verenigde Party bedank. Hy het hom aan die openbare lewe onttrek en op sy plaas gaan woon waar hy op 21 November 1942 gesterf het.

Hertzog se opvolger was genl. Jan Christiaan Smuts, wat onderleier van die party en adjunk- eerste minister was van die stigting tot en met Hertzog se bedanking in September 1939 toe laasgenoemde geweier het om oorlog teen Hitler se Nazi-Duitsland te verklaar. Smuts het toe leier van die party en eerste minister geword. Een van sy grootste oomblikke was met die aanvaarding van sy Aanhef tot die Grondwet van die Verenigde Volke-organisasie (later Verenigde Nasies) toe hy wêreldwye roem geniet het. Hy het as leier van die party aangebly selfs nadat die party en hyself (in sy kiesafdeling Standerton) in 1948 deur die Gesuiwerde Nasionale Party verslaan is. 'n Ander verkose L.V. het sy setel aan Smuts afgestaan en hy het aktief in die politiek gebly tot en met sy dood op 11 September 1950.

Smuts is in daardie jaar opgevolg deur adv. Jacobus Gideon Nel Strauss, gebore naby Calvinia in die Kaapprovinsie in 1900. Strauss was minister van landbou van 1944 tot 1948, toe die Verenigde Party by die stembus deur die N.P. verslaan is. In 1950 word hy leier van die V.P. en Leier van die Amptelike Opposisie, 'n pos wat hy tot sy aftrede in 1956 beklee het.

Strauss is opgevolg deur die gewilde en charismatiese sir De Villiers Graaff, gebore op 8 Desember 1913 as seun van sir David Pieter de Villiers Graaff, minister sonder portefeulje in die Kaapse kabinet van 1908 tot 1910 en na Uniewording van 1910 tot 1912 minister van openbare werke, pos en telegraafwese, minister sonder portefeulje van 1912 tot 1913 en minister van finansies van 1915 tot 1916.

Sir De Villiers Graaff het sy vader se titel in 1931 oorgeneem laasgenoemde se dood. Hy het diens gedoen in die Tweede Wêreldoorlog en is gevange geneem. Nadat hy parlementslid geword het, het hy vinnige opgang in die V.P. gemaak en is gekies om Strauss in 1956 op te volg as leier. Hy het in 1977 met die ontbinding van die party uit die politiek getree.

Afstigtings

Sir De Villiers Graaff wen die kiesafdeling Hottentots-Hollland in 1948 toe die Nasionale Party die bewind oorgeneem het. Dit was die enigste setel wat die V.P. van die N.P. kon afrokken.

Verenigde Federale Party en Liberale Party

Die Herstigte Nasionale Party (in 1969) en die Konserwatiewe Party (in 1982) was die enigste twee noemenswaardige afstigtings van die Nasionale Party van 1948 tot 1994, maar die Opposisie het talle afstigtings beleef wat die party telkens net verder verswak en gevolglik die N.P. net al hoe magtiger gemaak het.

Die twee vernaamste redes vir die afstigtings van die V.P. was die toenemende rol wat die kleurvraagstuk in die blanke politiek van daardie jare gespeel het en die gevolglike steeds breër wordende spektrum menings wat oor dié vraagstuk gehuldig is, asook die omstrede en ongewilde leierskap van Strauss.

Weens Suid-Afrika se destydse kiesstelsel wat op kiesafdelings gegrond was, het die N.P. in 1948 daarin geslaag om die verkiesing met 'n minderheid van die stemme te wen. In 1948 het die N.P. 401 834 van die uitgebragte stemme op hom verenig teenoor die V.P. se 524 230 stemme. In 1953 het die N.P. 598 718 stemme gekry en die V.P. en sy vennoot, die Arbeidersparty, 611 204. Omdat die V.P. se steun toenemend in die stedelike kiesafdelings gekonsentreer was, het die gaping tussen die twee partye se aantal setels wyer en wyer geword. In die destydse bestel kon plattelandse setels met tot 15% ontlaai word en stedelike setels met tot 15% belaai word. As die gemiddelde aantal kiesers in 'n kiesafdeling dus 10 000 moes wees, kon 'n plattelandse kiesafdeling so min as 8 500 kiesers hê en 'n stedelike kiesafdeling soveel as 11 500 kiesers. Dit het van 1948 tot in 1974 (die laaste verkiesing waaraan die V.P. deelgeneem het) telkens in die N.P. se guns getel.

Hoewel die V.P. in 1953 alles in die stryd gewerp het om die N.P. te verslaan, het die N.P., wat die verbeelding van meer en meer Afrikaners aangegryp het met sy beleid van afsonderlike ontwikkeling, sy meerderheid vergroot. Besorgdheid en ontnugtering oor die uitslag het gelei tot die afstigting van twee partye, die Verenigde Federale Party van sen. George Heaton Nicholls van Natal in 1953 en die Liberale Party. Eersgenoemde het geen uitwerking gehad nie buiten om die V.P. te verswak. Die L.P. het 'n veel groter rol gespeel. Die party se sentrale beleidsbeginsel was algemene stemreg op 'n algemene kieserslys. Onder sy leiers het mense van die aansien van mev. Margaret Ballinger, Alan Paton, Leo Marquard, dr. Oscar Wolheim, Leslie Rubin en dr. Edgar Brookes getel. Ondanks die sterk leiers het die party nooit regtig hond haaraf gemaak by wit kiesers nie en soms ook daarin geslaag om swart en Indiër politici te vervreem. Die party het ontbind met die aanvaarding in 1968 van wetgewing wat daarop gemik was om politieke partye tot een rassegroep te beperk. Hoewel die L.P. nie beduidende, gewilde steun op hom kon verenig nie, het dit wel gelei tot verdere verswakking van die V.P. deur die vooraanstaande, Engelssprekende Suid-Afrikaanse intellektuele van die jare vyftig en sestig van die V.P. te vervreem.

Nasionale Konserwatiewe Party

Die derde vername afstigting, dié keer van die regtervleuel, was na afloop van die parlementsitting van 1953 toe vyf V.P.-lede uit die party geskors is omdat hulle die party gekritiseer het vir sy hantering van die Kleurlingstemreg-vraagstuk. Hulle het gereken die V.P. moes 'n kompromis met die regering probeer bereik het. Aan die begin van die 1954-parlementsitting het twee lede hulle by die geskorste lede aangesluit en aan die einde van die jaar het hulle die Nasionale Konserwatiewe Party gestig. Die party het niks uitgerig nie en ontbind op 23 Januarie 1957. Drie L.P.'s sluit hulle later by die N.P. aan, een keer terug na die V.P., twee verdwyn van die politieke toneel. Die enigste leier van die party was Bailey Bekker, L.V. vir Johannesburg-Noord.

Progressiewe Party

Ondanks die verkiesing van sir De Villiers Graaff, 'n jonger en gewilder man as Strauss in 1956, verhoog die N.P. sy aantal setels in 1958 se algemene verkiesing tot 103 teenoor die V.P. se 53 setels. Op die V.P. se sentrale kongres in Augustus 1959 in Bloemfontein beleef die party die grootste terugslag sedert 1948 toe 12 dienende parlementslede wegbreek om die Progressiewe Party te stig. Van die lede was beduidende figure in die opposisie-politiek in die tweede helfte van die 20ste eeu soos Helen Suzman, Zach de Beer, Colin Eglin, Ray Swart en dr. Jan Steytler. Hulle vernaamste beswaar was die V.P.-kongres se weiering om 'n resolusie te aanvaar wat die aankoop van meer grond vir swart vestiging sou steun.

Baie waarnemers het die P.P. se beleid as logiese alternatief vir die N.P. beskou, maar Helen Suzman was die enigste L.V. wat in 1961, 1966 en 1970 verkies is. In April 1974 se algemene verkiesing het ses P.P.-L.V.'s die paal gehaal en 'n sewende is in Junie daardie verkies in 'n tussenverkiesing in Pinelands, Kaapstad.

Reformiste Party

Tydens die daaropvolgende parlementsitting het nog vier L.V.'s weggebreek en die Reformiste Party onder leiding van Harry Schwarz gestig. Lede op provinsiale en plaaslike vlak het hulle ook by die nuwe party aangesluit. Later het twee V.P.-senatore hulle ook by die R.P. aangesluit. Die party het tydens die parlementsitting van 1975 by die P.P. aangesluit om die Progressiewe Reformiste Party te vorm. In Mei 1976 het die P.R.P. 'n tussenverkiesing in die voorheen "veilige" V.P.-setel Durban-Noord gewen. Die skrif was nou duidelik aan die muur vir die eens magtige V.P.

Demokratiese Party (1973)

Intussen het Theo Gerdener, voormalige kabinetsminister, ses maande voor die 1974-verkiesing van die V.P. weggebreek en die Demokratiese Party (1973) gestig. Die party het die integrasie van die bruin en Indiër-groepe met die blankes, maar afsonderlike ontwikkeling vir swartes, voorgestaan. Nie een kandidaat van die D.P. is in 1974 verkies nie, maar hulle het, gegewe die party se kort bestaan, verbasend goed gevaar. In 'n tussenverkiesing in 1975 in die "veilige" V.P.-kiesafdeling Umhlatuzana het die Natalse leier van die V.P. vir Gerdener met net 30 stemme verslaan.

Laaste verkiesing

Die laaste verkiesing waaraan die V.P. sou deelneem, was op 24 April 1974. Uit die uitslag het dit geblyk dat die gesamentlike getal setels van die opposisie 51 was, net twee minder as in 1958, maar dieselfde as in 1961. Die Nasionale Party kon 598 718 stemme op hom verenig, en die Verenigde Party 363 478 (of sowat 31%), teenoor 561 676 (of sowat 37%) in 1970. Die Progressiewe Party, wat ses setels verower het en die tussenverkiesing in Pinelands kort na die verkiesing gewen het vir 'n sewende setel, het 72 479 stemme gekry. Die pasgestigte Demokratiese Party (1973) het 10 050 stemme gekry, wat beteken die V.P. en die partye wat uit hom afgestig het, het byna 39% van die stemme gekry. In 'n Westminster-stelsel is dit egter maar skrale troos, want die stedelike setels is met tot 15% oorbelaai en die landelikes met tot 15% onderbelaai. Dit was juis in die stede waar die linksgesinde opposisiepartye die grootste steun geniet het.

Enkele Kaaplandse kiesafdelings deur die V.P. en die N.P. gewen met getal geregistreerde kiesers op 31 Augustus 1974 toon hoe beduidend die getalle verskil het:

• Constantia: 14 698
• Kaapstad-Tuine: 14 651
• Rondebosch: 14 924
• Seepunt: 15 054

Maar:

• Beaufort-Wes: 9 159
• Kuruman: 9 214
• Prieska: 9 548
• Vryburg: 9 226

Indien 'n stelsel van proporsionele verteenwoordiging destyds, soos tans, gevolg is, sou die uitslag in 1974 volgens setels gewees het (ware getal tussen hakies): N.P. 94 (120), V.P. 54 (44), P.P. 11 (6), H.N.P. 7 (0) en D.P. 2 (0), met 'n klein regstelling om die oorblywende drie setels toe te ken met bedorwe stembriefies in ag geneem.

Selfs in 1974 het die Verenigde Party nog setels verower waarvan die Demokratiese Party, toe hy 33 setels in die verkiesing van 6 September 1989 gewen het, maar net van sou kon droom. Dit het ingesluit: Oos-Londen-Stad, Oos-Londen-Noord, Maitland (Kaapstad), Rosettenville (Johannesburg), Newtonpark (Port Elizabeth), King William's Town en Benoni.

Kort na die verkiesing het die P.P. geseëvier in die "veilige" V.P.-setel Pinelands en kon die Natalse leier van die V.P. met net 30 stemme in Umhlatuzana, ook 'n sogenaamde "veilige" V.P.-setel, teen die leier van die destydse D.P. wen. In Augustus 1974 was die stand van die partye dus N.P. 123, V.P. 42 en P.P. 7.

Die begin van die einde

In September 1976 het sir De Villiers Graaff sy veldtog "Red Suid-Afrika" van stapel laat loop en bekend gemaak die V.P. was van voorneme om 'n nuwe opposisie-party met 'n breë grondslag te stig. Dit sou daarop gemik wees om 'n breë spektrum van Suid-Afrikaanse kiesers te verteenwoordig en geheel en al vry wees van enige verbintenis met die "doodloopstraat-politiek" van die verlede. Die stigters van die party het gehoop die party sou steun kon trek van alle bestaande partye en dat dit uiteindelik sterk genoeg sou wees om 'n algemene verkiesing te wen. 'n Komitee is aangestel met as voorsitter Kowie Marais, afgetrede regter van die Hooggeregshof. Die ander lede was drie wat die V.P. verteenwoordig het, drie lede van die P.R.P. en een van die D.P. As die beginsels waarop die komitee sou besluit vir die V.P. aanvaarbaar was, sou die party die beginsels en naam van die nuwe party aanvaar.

Die Marais-komitee het sy 14 beginsels op 20 Desember 1976 bekend gemaak. Dit het ingesluit gelyke regte op volle burgerskap vir alle Suid-Afrikaners, 'n federale of konfederale regeringstelsel vir die land, 'n Handves van Menseregte ter beskerming van minderheidsregte en die verwerping van alle diskriminasie, statutêr of administratief, op grond van ras, kleur, geloof of geslag.

Die P.R.P het die beginsels eenparig aanvaar. Graaff en die meeste V.P.-lede het ook die beginsels gesteun, maar die regtervleuel van sy party (die "Ou Garde") het dit verwerp. Vroeër in daardie jaar, op 19 Januarie 1977, is ses V.P.-L.V.'s onder leiding van die Kaapse leier, Myburgh Streicher, geskors omdat hulle geweier het om die planne vir die nuwe party te steun. Hulle het gevolglik die Onafhanklike Verenigde Party op 26 Maart 1977 gestig, wat met ingang 28 Mei 1977 die Suid-Afrikaanse Party geword het. (In die verkiesing van 1977 het die party in twee setels in Port Elizabeth – Sentraal en Walmer – asook Simonstad gewen.) Gerdener het ook die beginsels, met sekere voorbehoud, aanvaar.

Deurdringende onderhandelinge het op die bekendmaking van die 14 beginsels gevolg, maar die drie partye het elk sy eie interpretasie daarvan gehad. Gou het dit duidelik geword dat die inisiatief geen vrugte sou afwerp nie. Dit was hoofsaaklik omdat die partye nie eenstemmigheid oor die veelvoudigheid van die Suid-Afrikaanse bevolking kon bereik nie. Graaff en Gerdener het volgehou in hulle soeke na die basis vir die stigting van 'n nuwe party, terwyl Eglin, as leier van die P.R.P., die 14 beginsels onvoorwaardelik gesteun het.

Ontbinding

Ná die V.P. in Maart 1977 in die verkiesing van die Johannesburgse stadsraad verslaan is, het die V.P. besluit om in die stadsraad met die N.P. saam te werk, pleks van met die P.R.P. Dit het gelei tot die bedanking van Japie Basson as Transvaalse partyleier. Hy het verklaar hy sou hom aansluit by die pogings om 'n opposisie met 'n breër grondslag, met die 14 beginsels as basis, daar te stel.

Tydens die daaropvolgende maande het Graaff en Gerdener op sekere beginsels ooreengestem en op 28 Junie 1977 het die afsonderlike kongresse van die V.P. en die D.P. besluit om te ontbind en 'n enkele opposisie-party te stig. Op 29 Junie 1977 is die Nuwe Republiek Party met Graaff as tussentydse leier gestig.

Basson en vyf ander L.V.'s het geweier om by die party aan te sluit omdat die P.R.P. nie by die onderhandelings betrokke was nie. Hulle het aangekondig hulle sou die P.R.P. steun in hulle soeke na 'n nuwe grondslag vir 'n opposisie-party. Op 5 September 1977 het die Basson-groepering by die P.R.P. aangesluit om die Progressiewe Federale Party tot stand te bring.

Graaff het kort daarna as tussentydse leier bedank en Gerdener het ook die party verlaat, hoofsaaklik weens 'n meningsverskil oor die party se kandidaat vir die vakante setel Hillbrow. Vause Raw is verkies as nuwe N.R.P.-leier. In die verkiesing van 30 November 1977 het die P.F.P. 17 setels gewen en die N.R.P. 10. Die N.P. het sy meeste setels nog (134, ná 'n tussenverkiesing in Springs, Oos-Rand) gewen. Die opposisie se totale getal setels het afgeneem van 51 ná 1974 se verkiesing en daaropvolgende tussenverkiesings tot net 27. Die enigste party wat dus werklik baat gevind het by die ontbinding van die V.P., was die N.P., teen wie al die ywer en onderhandelings gerig was.

Ten tyde van sy ontbinding het die V.P. steeds die grootste kiesersteun (363 478 in 1974) naas die N.P. (638 424) geniet en was hy 29 jaar lank die amptelike opposisie. In hierdie tydperk het sy setels van 65 (uit 156) tot 30 (uit 171) afgeneem en dié van die regerende N.P. van 70 tot 123 toegeneem.

Partye uit die V.P. ontstaan

• 9 Mei 1953 - Liberale Party. Eerste leier: mev. Margaret Ballinger.
• 10 Mei 1953 - Verenigde Federale Party. Eerste leier: sen. George Heaton Nicholls.
• 1954 - Nasionale Konserwatiewe Party. Eerste leier: Bailey Bekker.
• 14 November 1959 - Progressiewe Party. Eerste leier: dr. Jan Steytler.
• 11 Februarie 1975 - Reformiste Party. Eerste leier: Harry Schwarz.
• 17 November 1973 - Demokratiese Party (1973). Eerste leier: Theo Gerdener.
• 26 Maart 1977 - Onafhanklike Verenigde Party (later Suid-Afrikaanse Party). Eerste leier: Myburgh Streicher.
• 29 Junie 1977 - Nuwe Republiek Party. Eerste leier: sir De Villiers Graaff (tussentyds), Vause Raw (voltyds).

Rassebeleid

Die Verenigde Party het in 1975 waarskynlik sy laaste "Program van Beginsels" uitgereik. Daarin het die party hom daartoe verbind om "die vrede, welsyn en geluk ten opsigte van almal wie se tuiste die Republiek van Suid-Afrika is, te bevorder, ongeag hul ras, kleur, taal of geloof".

Ten einde dié doel te verwesenlik het die beginselprogram die party verbind om 'n "federale regeringstelsel te weeg te bring waaronder elke bevolkingsgroep regte van gesag en veiligheid sal uitoefen oor aangeleenthede rakende sy eie gemeenskap, en terselfdertyd ook magte en verantwoordelikhede met ander bevolkingsgroepe sal deel ooreenkomstig sy bydrae tot daardie aangeleenthede wat die ooreengekome onderlinge belange is van almal wat in die Republiek van Suid-Afrika woon".

Waarop die beleid neergekom het, is 'n sogenaamde rasse-federasie waarin elke groep sy eie belange bevorder, maar waarin die blankes die "leiers" is, soos in paragraaf 4 van die program verduidelik: "Die Verenigde Party staan verbind aan blanke leierskap, nie in die sin van een groep wat baasskap oor ander uitoefen nie, nog in die eiebelang van enige gemeenskap, maar in die diens van alle gemeenskappe vir die handhawing van ordelike politieke, ekonomiese en maatskaplike vooruitgang."

In 1914 het die Nasionale Party in sy Program van Beginsels dieselfde mening gehuldig, dog met die skeiding van rasse as bykomende doelwit: "Door bij ons optreden tegenover de naturellen als grondregel te stellen de overheersing der Europese bevolking in een geest van christelike voogdijschap, met strenge wraking van elke poging tot menging der rassen." Buiten die voorstel vir 'n rassefederasie, het die Verenigde Party se beleid in 1974 nie veel van dié van die N.P. in 1914 of die V.P. self in 1934 verskil nie. In daardie jaar stel die party se Program van Beginsels dit as volg: "As 'n grondbeginsel van Naturellebeleid word aanvaar die erkenning van die naturel as 'n blywende deel van die landsbevolking onder kristelike voogdyskap van Europese rasse, met streng wraking van elke poging tot menging van die rasse, en die aankweking van 'n gees van welwillendheid en van onderlinge vertroue tussen die twee rasse, as synde in die beste belang van Suid-Afrika."

Rhodesië eensydig onafhanklik

Op 11 November 1965 het Ian Smith, Rhodesië se eerste minister, 'n verklaring oor die radio gelees ingevolge waarvan sy land hom eensydig onafhanklik (die sogenaamde U.D.I.) van die Verenigde Koninkryk verklaar. Sir De Villiers Graaff het 'n verklaring van steun voorgelees aan die Verenigde Party se sentrale kongres in Bloemfontein wat selfs meer as bogenoemde beleid oor die V.P. se eintlike houdings jeens die ander rasse sê. Hy is staande toegejuig deur 'n emosionele kongres.

Ná hy die kongres meegedeel het dat die V.P. erkenning aan Rhodesië steun, dat Suid-Afrika die nuwe "staat" moes help waar moontlik, mits Rhodesië se optrede dit moontlik maak, het Graaff gesê die regering van sowel Rhodesië as Suid-Afrika "moet nou stappe doen om blanke beheer en leierskap oor die hele Suider-Afrika te verseker".

Struktuur en organisasie

In alle belangrike opsigte was die Verenigde Party 'n sogenaamde kaderparty. Lidmaatskap was redelik informeel en die ideologiese beginselprogram het maar min om die lyf gehad. Die party was dus in sowel beleid as optrede altyd redelik buigsaam en pragmaties, anders as die Nasionale Party wat weer dogmaties en onbuigsaam was. Die N.P. het ook altyd die steun van Afrikaanssprekendes as vanselfsprekend aanvaar, terwyl die V.P. in 'n sekere mate die steun van Engelssprekendes tot ten minste die verkiesing van 1970 as vanselfsprekend kon aanvaar. Daarna het die Progressiewe Party om dieselfde steun meegeding en was dit nie meer vanselfsprekend dat Engelssprekendes die V.P. sou steun nie.

Die V.P. moes noodgedwonge pragmaties wees weens sy groot verskeidenheid kiesers en belangegroepe wat hom gesteun het, byvoorbeeld sakelui, boere en werkers. Ook in sy steunbasis onder Engelssprekendes was daar groot verskille in byvoorbeeld die meer tradisievaste Oos-Kapenaars in kiesafdelings soos Albanie, Queenstown, King William's Town en die twee Oos-Londen-setels, die meer verligte of liberale Kaapse tradisie wat neerslag gevind het in kiesafdelings soos Rondebosch, Claremont en Constantia, maar ook die steun landwyd van kiesers wat nie noodwendig verlig was nie, maar eenvoudig hulleself nie sover kon kry om N.P. te stem nie, hoofsaaklik weens redes wat meer met tradisie as met ideologie uit te make gehad het.

Wat die neerlê van beleid betref het, het die parlementêre koukus van die party 'n oorheersende rol gespeel, eie aan 'n kaderparty. Die prosedure wat in die aanwys van kandidate vir 'n verkiesing gevolg is, was ook kenmerkend van 'n kaderparty. Hulle was vooraanstaande mense wat nie noodwendig in die betrokke kiesafdeling gewoon of tot op datum aktiewe partylede was nie.

Dit verklaar hoekom so baie groepe van die party weggebreek het. Gestel die party nomineer 'n sakeleier om as kandidaat te staan. Hy het egter nie 'n geskiedenis van partybetrokkenheid nie en daarom is sy opvattings nie bekend nie. Met die volgende meningsverskil in partygeledere is dit dus makliker vir hom as wat dit byvoorbeeld vir 'n N.P.-L.P. was om die party te verlaat en hom by 'n nuwe groepering te skaar, soos gebeur het met die afstigting van sewe partye.

Bronne

• Van Wyk, Bertie (hoofred.), Official Yearbook of the Republic of South Africa 1979, Chris van Rensburg Publications (Pty) Limited, Johannesburg, 1979.
• Mostert, J.P.C., Politieke Partye in Suid-Afrika, Instituut vir Eietydse Geskiedenis, U.O.V.S., Bloemfontein, 1986.
• Alhadeff, Vic, A Newspaper History of South Africa, Don Nelson, Kaapstad, 1990.
• Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
• Van der Spuy, D.C. (hoofred.), Amptelike Jaarboek van die Republiek van Suid-Afrika 1975 (Eerste Uitgawe), Departement van Inligting, Pretoria, 1975.
• Saunders, Christopher C. (raadgewende red.), An Illustrated Dictionary of South African History, Ibis Books and Editorial Services cc, Sandton, 1994.
• Scannell, J.P., Die Afrikaanse Kernensiklopedie, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad (et. al.), 1965.

Verdere leesstof

• "Die Verenigde Party - Die groot eksperiment" deur S.L. Barnard

Eksterne skakels

• Helen Suzman vereer deur U.S.
• Encyclopaedia Britannica se artikel oor die party
• Geskiedenis van die V.P., P.P. en P.F.P. op die D.A. se webwerf