Grieks-Persiese Oorloë

Die Griekse gebiede 500 v.C.

Die Persiese Ryk 500 v.C.

Gebiede van Athene

Die Grieks-Persiese oorloë

Die Grieks-Persiese oorloë (oftewel die Persiese oorloë) was 'n reeks konflikte tussen die Achaemeense ryk van Persië en die stad-state van die Helleense wêreld wat in 499 v.C. uitgebreek het, en in 450 v.C. ten einde geloop het. Die botsing tussen die gefragmenteerde politieke wêreld van die Grieke en die omvangryke Persiese ryk het begin toe Kores die Grote vir Ionië in 547 v.C. verslaan het. In 'n poging om beheer oor die onafhanklik-gesinde Ioonse stede te handhaaf, het die Perse tiranne aangestel om elkeen te regeer. Dit sou die bron van vele probleme wees vir die Grieke, asook die Perse.

In 499 v.C., het die destydse tiran van Miletus, Aristagoras, 'n veldtog van stapel gestuur om die eiland Naxos te onderwerp, met Persiese ondersteuning. Die veldtog het egter op 'n debakel uitgeloop, en in afwagting op sy ontslag, het Aristagoras die Helleense stadstate van Kleinasië in geheel opgerui tot rebellie teen die Perse. Dit was die aanvang van die Ioonse opstand, wat sou duur tot 493 v.C., en toenemend meer landstreke van Kleinasië tot die konflik sou betrek. Aristagoras het militêre bystand van Athene en Eretria verkry, en in 498 v.C., het hierdie magte geslaag om die Persiese streekshoofstad Sardis te verower en af te brand. Die Persiese koning Darius die Grote het gesweer om Athene en Eretria te vergeld vir die daad. Die opstand het voortgeduur, met die teentanders effektief in dooiemat regdeur 497–495 v.C.. In 494 v.C. het die Perse hergroepeer, en die episentrum van die opstand in Miletus aangeval. Met die Slag van Lade, is die Ioniërs 'n beslissende neerlaag toegedien, en was die opstand onder bedwang. Die oorblywende brandpunte van verset is die volgende jaar ondergesit.

In 'n poging om sy ryk teen verdere opstande te beskerm, asook van inmenging deur Grieke van die Europese vasteland, het Darius 'n kampanje geloots om Griekeland te verower, en om Athene en Eretria te straf vir die afbrand van Sardis. Die eerste Persiese inval in Griekeland is in 492 v.C. van stapel gestuur, met die Persiese generaal Mardonius wat Thrake en Macedonië onderwerp het, voordat 'n reeks ongelukke die veldtog tot 'n vroeë einde gebring het. In 490 v.C. is 'n tweede mag na Griekeland gestuur, hierdie keer oor die Egeïese See, onder bevel van Datis en Artaphernes. Hierdie veldtog het eers die Kyklade onderwerp, voor die beleg, verowering en gelykmaak van Eretria. In hul optog om Athene aan te val is die Persiese mag egter beslissend deur die Atheners verslaan by die Slag van Marathon, en hierdie Persiese oogmerk is tydelik gestuit. Darius het nou begin om die volkome onderwerping van Griekeland te beplan, maar sterf in 486 v.C. sodat die verantwoordelikheid vir die veroweringstog oorgegaan het na sy seun Ahasveros. In 480 v.C., het Ahasveros persoonlik die tweede Persiese inval in Griekeland aangevoer, en was veldheer oor een van die grootste strydmagte van antieke tye. Die Perse was seëvierend oor die 'Geallieërde' Griekse state (onder leiding van Sparta en Athene) by die Slag van Thermopylae, wat hul in beheer van die oorgrote Griekeland geplaas het. In hul kampanje teen die Geallieerde vloot, het hulle egter 'n swaar neerlaag gely in die Seeslag van Salamis. Die volgende jaar was die Geallieërdes aan die offensief, en het die Perse verslaan by die Slag van Plataea, waardeur die inval in Griekeland beëindig is.

Die Geallieërdes het hul sukses opgevolg, deur die oorblywende Persiese vloot in die Seeslag van Mykale te verslaan, voor die verdrywing van Persiese garnisoene van Sestos (479 v.C.) en Bisantium (478 v.C.). Die aksies van generaal Pausanias by die beleg van Bisantium het vele van die Griekse state vervreem van die Spartane, en die anti-Persiese alliansie is daarom hergroepeer om Atheense leierskap, as die sogenaamde Deliese bond. Die Deliese bond het 'n voortgaande veldtog gevoer teen Persië vir die volgende drie dekades, eerstens deur die oorblywende Persiese garnisoene uit Europa te verdryf. By die Slag van die Eurymedon in 466 v.C. het die Bond twee keer geseëvier wat uiteindelik vryheid verseker het vir die stede van Ionië. Die deelname van die Bond in die Egiptiese opstand (van 460–454 v.C.) het egter uitgeloop op 'n rampspoedige neerlaag sodat verdere veldtoë afgelas is. 'n Vloot is afgevaardig na Siprus in 451 v.C., maar het min uitgerig, en met die onttrekking, het die Grieks-Persiese oorloë tot 'n stille einde gekom. Sekere historiese bronne meld dat die beëindiging van vyandelikhede met 'n vredesverdrag tussen Athene en Persië saamgeval het, die sogenaamde Vrede van Kallias.

Sien ook

• Leonidas I