Grootvors: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
k robot Bygevoeg: eo:Grandprinco
k robot Bygevoeg: he:הנסיך הגדול
Lyn 25: Lyn 25:
[[fi:Suuriruhtinas]]
[[fi:Suuriruhtinas]]
[[fr:Grand-prince]]
[[fr:Grand-prince]]
[[he:הנסיך הגדול]]
[[hy:Մեծ իշխան]]
[[hy:Մեծ իշխան]]
[[is:Stórfursti]]
[[is:Stórfursti]]

Wysiging soos op 08:12, 20 Oktober 2010

Grootprins of grootvors (Latyn: magnus princeps; Russies en Oekraïens: великий князь, weliki knjaz; Wit-Russies: вялíкий князь, wjaliki knjaz; Duits: großfürst, Nederlands: grootvorst, Fins: suuriruhtinas; Deens: storfyrste; Sweeds: storfurste; Kroaties: knez; Litaus: didysis kunigaikštis; Hongaars: nagyfejedelem; Tsjeggies: velkokníže; Pools: wielki książę) is ’n titel laer as keiser en tsaar, maar hoër as koninklike prins.

Dit is voorheen gebruik as titel vir die heerser van ’n grootprinsdom, maar die laaste van dié prinsdomme het in 1917 en 1918 verdwyn. Grootprinsdomme soos Litaue, Transilvanië en Finland) was eeue lank onder heersers van ander, groter monargieë. Die laaste soewereine heerser wat grootprins as sy hoogste titel gebruik het, was Iwan IV van Rusland in die 16de eeu voor hy die titel tsaar aangeneem het.

Gebruik

Die woord "grootprins" is in Slawiese en Baltiese tale gebruik as titel vir die Middeleeuse monarg van ’n taamlike los konfederasie, waarvan die onderskeie dele deur mindere prinse regeer is. In Rusland was grootprins vanaf die 10de eeu die titel van die leiers van die stadstate van Kiëf-Roes – eers van Kiëf en daarna van ander groot stede soos Wladimir, Twer, Jaroslawl, Smolensk, ens. Van 1328 af het die mag in Moskou gesentreer en was die grootprins van Moskou hoof van die hele Rusland, tot in 1547 toe Iwan IV as tsaar gekroon is.

Van die eerste heersers van Hongarye in die 10de eeu was grootprinse: Geza en, tot met sy kroning, sy seun en erfgenaam Stephen van Hongarye. Die titel is ook deur die heersers van Litaue gebruik. Ná 1569 was dit een van die hooftitels van die monarg van die Pools-Litause Statebond. Die konings van Pole van die Sweedse Vasa-dinastie het dit ook vir hul nie-Poolse gebiede gebruik.

In 1582 het koning Johan III van Swede "Grootprins van Finland" gevoeg by die titels van Sweedse konings. Dit was egter nie van veel betekenis nie aangesien Finland reeds deel van die Sweedse koninkryk was. Die Heilige Romeinse Ryk se heersers van die Huis van Habsburg het in 1765 ’n soortgelyke grootprinsdom ingestel in Transilvanië (Siebenburgen).