Byvoeglike naamwoord: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
k Wysigings deur 193.169.122.116 teruggerol na laaste weergawe deur GrouchoBot
Lyn 12: Lyn 12:
In meeste tale met byvoeglike naamwoorde vorm die woordsoort 'n oop klas; dit wil sê dat nuwe byvoeglike naamwoorde geredelik gevorm kan word deur prosesse soos [[afleiding (taalkunde)|afleiding]].
In meeste tale met byvoeglike naamwoorde vorm die woordsoort 'n oop klas; dit wil sê dat nuwe byvoeglike naamwoorde geredelik gevorm kan word deur prosesse soos [[afleiding (taalkunde)|afleiding]].


== Kategorië byvoeglike naamwoorde en volgorde ==
Ó

Byvoeglike naamwoorde kan in kategorieë ingedeel word<ref name=got>[http://www.onzetaal.nl Taaladviesdient Onze Taal], [http://taal.web-log.nl/taaladviesdienst/2008/01/fluwelen_jurken.html Weblog Taaladviesdienst Onze Taal 24 Jan. 2008]</ref>:
* '''Stoflike byvoeglike naamwoorde''': Hulle geef die materiaal aan, soos 'n houte burg, 'n ystere brug.
* '''Vormaanduidende byvoeglike naamwoorde''': Hulle sê iets oor die vorm van 'n byvoeglike naamwoord, soos rond, vierkant, klein, groot.
* '''Kleuraanduidende byvoeglike naamwoorde''': Hulle geef die kleur van 'n voorwerp aan, soos rooi of bou.
* '''Oordeelgewende byvoeglike naamwoorde''': Hulle geef 'n oordeel oor die selfstandige naamwoord, soos mooi of lelik

Tevens is daar byvoeglike naamwoorde wat nie in die hierbo genoemde kategorië val nie. Die kategorie van 'n byvoeglike naamwoord bepaal sy volgorde in 'n sin. Die volgorde wat deurgaans gebruik word is:

# byvoeglike naamwoorde wat 'n subjectiewe oordeel geef
# byvoeglike naamwoorde wat nie in een van die de andere kategorieë val
# byvoeglike naamwoorde wat die kleur of vorm benoem
# byvoeglike naamwoorde wat die materiaal benoem

In 'n neutrale conteks word dus byvoorbeeld gesê: '' 'n mooi klein ou hout huis.''

Van hierdie volgorde kan afgewyk word as 'n byvoeglike naamwoord in 'n beperkende sin gebruik word. As 'n selfstandige naamwoord gebruik word om 'n bepaalde groep voorwerpe te beperk, dan kom dit voor die andere byvoeglike naamwoorde. Dit kom voor in vergelykings, as mens twee voorwerpe vergelyk, dan word byvoeglike naamwoorde gebruik om die groep te beperk en waardeur die leser kan opmaak watter voorwerp bedoel word.

As twee huise vergelyk word kan mens dus sê: '' 'n groot mooi ou hout huis'' en '' 'n klein mooi ou hout huis''.


== Verwysings ==
== Verwysings ==

Wysiging soos op 12:55, 10 Januarie 2011

Voorbeelde

'n Byvoeglike naamwoord is 'n beskrywende woord.

  • Dit is 'n groot gebou.
  • Ek het 'n baie ou man ontmoet.
  • Die vinnige bruin jakkals spring oor die lui hond.
  • Meeste ape is boombewonende diere wat tropiese of subtropiese gebiede bewoon.
  • Dit is 'n baie mooi rokkie wat jy dra.

'n Byvoeglike naamwoord is 'n woord wat behoort aan 'n klas waarvan die lede selfstandige naamwoorde en voornaamwoorde aanpas. 'n Byvoeglike naamwoord spesifiseer naamlik eienskappe of attribute van 'n selfstandige naamwoord of voornaamwoord.[1] Byvoeglike naamwoorde is een van die agt tradisionele woordsoorte. Taalkundiges onderskei egter vandag tussen byvoeglike naamwoorde en woorde soos bepalers wat te vore as byvoeglike naamwoorde gesien is.

Nie alle tale het byvoeglike naamwoorde nie, maar meeste, insluitend Afrikaans het. Voorbeelde van Afrikaanse byvoeglike naamwoord sluit in groot, oud, en moeg. Tale wat nie oor byvoeglike naamwoord beskik nie gebruik ander woordsoorte, baie keer werkwoorde, om dieselfde semantiese doel te bereik. Selfs in tale wat byvoeglike naamwoorde het kan 'n konsep wat in een taal daarmee uitgedruk word in 'n ander taal ontbreek en op 'n ander manier oorgedra word; soos byvoorbeeld die konsep honger wat in Afrikaans 'n byvoeglike naamwoord is (die honger man, ek is honger) word in Frans as "avoir faim" (letterlik "om honger te hê") uitgedruk.

In meeste tale met byvoeglike naamwoorde vorm die woordsoort 'n oop klas; dit wil sê dat nuwe byvoeglike naamwoorde geredelik gevorm kan word deur prosesse soos afleiding.

Kategorië byvoeglike naamwoorde en volgorde

Byvoeglike naamwoorde kan in kategorieë ingedeel word[2]:

  • Stoflike byvoeglike naamwoorde: Hulle geef die materiaal aan, soos 'n houte burg, 'n ystere brug.
  • Vormaanduidende byvoeglike naamwoorde: Hulle sê iets oor die vorm van 'n byvoeglike naamwoord, soos rond, vierkant, klein, groot.
  • Kleuraanduidende byvoeglike naamwoorde: Hulle geef die kleur van 'n voorwerp aan, soos rooi of bou.
  • Oordeelgewende byvoeglike naamwoorde: Hulle geef 'n oordeel oor die selfstandige naamwoord, soos mooi of lelik

Tevens is daar byvoeglike naamwoorde wat nie in die hierbo genoemde kategorië val nie. Die kategorie van 'n byvoeglike naamwoord bepaal sy volgorde in 'n sin. Die volgorde wat deurgaans gebruik word is:

  1. byvoeglike naamwoorde wat 'n subjectiewe oordeel geef
  2. byvoeglike naamwoorde wat nie in een van die de andere kategorieë val
  3. byvoeglike naamwoorde wat die kleur of vorm benoem
  4. byvoeglike naamwoorde wat die materiaal benoem

In 'n neutrale conteks word dus byvoorbeeld gesê: 'n mooi klein ou hout huis.

Van hierdie volgorde kan afgewyk word as 'n byvoeglike naamwoord in 'n beperkende sin gebruik word. As 'n selfstandige naamwoord gebruik word om 'n bepaalde groep voorwerpe te beperk, dan kom dit voor die andere byvoeglike naamwoorde. Dit kom voor in vergelykings, as mens twee voorwerpe vergelyk, dan word byvoeglike naamwoorde gebruik om die groep te beperk en waardeur die leser kan opmaak watter voorwerp bedoel word.

As twee huise vergelyk word kan mens dus sê: 'n groot mooi ou hout huis en 'n klein mooi ou hout huis.

Verwysings