Abraham Kriel

Ds. Abraham Kriel.

Die hotel wat die NG gemeente Dutoitspan op Kimberley gekoop en in 'n tehuis vir jong Christenmans omskep het.

Ds. Kriel en sy gesin.

Ds. Abraham Paul Kriel (die plaas Keerwater, Franschhoek, 1 Maart 1850 - Umkomaas, 9 Junie 1928) was predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk en stigter van die Langlaagte-kinderhuis in Johannesburg wat ná sy dood sy naam gekry het.

Abraham Kriel het afgestam van Hermanus Kriel wat uit Hanau in Duitsland aan die Kaap angekom het in Mei 1719. Die stamvader van die Kriels was in diens van die Oos-Indiese Kompanjie. Abraham is in die vyfde geslag van die stamvader. Sy vader was Jacobus Petrus Kriel en sy moeder Margaretha Louisa Hugo. Abraham was die elfde kind uit 'n gesin van dertien. Vier van sy broers, Jacobus petrus, Daniël, Pieter Eduard en Gideon Joshua, het wynboere geword. Jan Gysbert en Hermanus Theodorus het ook predikante geword. David Jacobus was landdros en Eduard Christian agent. Twee susters, Maria Louisa en Magdalena Petronella, het met welvarende boere getrou en Hester Maria met ds. Richard Craig, wat predikant was op Weenen in Natal. Een kindjie is vroeg dood.

Kriel is in 1880, ná sy studies aan die Kweekskool op Stellenbosch in die NG Kerk gelegitimeer. Reeds in sy eerste gemeente, Dutoitspan op Kimberley, waar hy gedien het van 1880 tot 1893, beywer hy hom veral vir armesorgwerk en onder sy leiding koop die kerkraad 'n huis wat omskep is in 'n jeugtuiste, die Newton-tehuis vir verwaarloosde kinders. Die kerkraad het ook 'n hotelgebou gekoop wat omskep is in 'n tehuis vir jong Christenmans.

Op 'n besoek aan Europa maak hy kennis met verskeie weesinrigtings. Later sou hy weer sulke besoekreise onderneem. Met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog bevind hy hom in die NG gemeente Witwatersrand-Wes (later NG gemeente Langlaagte, waar hy leraar was van 1893 tot hy met pensioen is in 1918) en word twee en 'n half jaar lank veldprediker vir die Boeremagte onder genls. Lucas Meyer en Jan Smuts en in die Noordwes-Kaap onder adj.genl. C.F. Beyers.

Kinderhuis

Die nagenoeg 12 000 oorlogswesies het Kriel so diep geraak dat hy eers 'n klompie oorlogswesies in die pastorie opgeneem het en daarna die Langlaagte-weeshuis op 4 September 1902 met sewe kinders geopen het. Voor die einde van daardie eerste jaar was daar 92 en teen September 1903 reeds 245. Hy het egter sedert sy bevestiging in Langlaagte gehelp met die versorging van wees- en hawelose kinders. Mej. Maria Kloppers, 'n Bolandse maatskaplike werkster van die Vrouesendingbond, het hom van 1896 af bygestaan en was uit die staanspoor betrokke by die weeshuis.

Buiten op Langlaagte, het ds. J.M. Louw van Boksburg en ds. A.P. Burger van Middelburg, Transvaal onderskeidelik in Oktober en November 1902 ook weeshuise gestig. Die weeshuis op Boksburg is in 1904 en dié op Middelburg in 1908 by Langlaagte ingelyf. Onder ds. Kriel en mej. Kloppers se leiding het die weeshuis meer en meer erwe en in 1913 selfs twee plase aangekoop. Die kinderhuis het geen vaste inkomste gehad nie, maar kon deurentyd kop bo water hou en die nodige middele kry, soos ds. Kriel dit gestel het, "in antwoord op gebede". Aan dr. William Nicol, van 1913 tot 1938 leraar van Johannesburg-Oos, het ds. Kriel op 'n keer gesê: "Ek dank die Here dat ek gehoorsaam was, maar vol geloof was ek ongetwyfeld nie. Telkens as ek vir myself sê dat ek moet glo, word ek bang. Maar as ek sommer in gehoorsaamheid die oë toemaak en my opdragte aanpak, sorg die Here dat alles regkom." Met sy dood in 1928 was daar meer as 600 kinders in die tehuis, wat toe na die stigter genoem is.

Die kinderhuis het aanvanklik geen vaste inkomste gehad nie, maar word in antwoord op die gebede van die stigter en sy personeel steeds van die nodige middele voorsien sonder dat dit ooit vir hulle nodig was om te vra om skenkings. Uit die staanspoor wys Kriel hoe prakties ingestel hy was deur die kinders nie net in die gewone skoolvakke te laat onderrig nie, maar ook in ambagte soos steenwerk, kleremakery, skrynwerk, boerdery, loodgieterswerk en onderwys. Die tehuis het teen 1960 so aangegroei dat dit toe 900 kinders gehuisves het. Ná Kriel se dood in 1928 is die kinderhuis se naam verander in die Abraham Kriel-kinderhuis.

Die hoofkampus is vandag oorkant die kerkgebou geleë, maar ná die samesmelting van die gemeente met NG gemeente Vergesig huisves die gebou die Glory Divine World Ministries. Ds. Abraham Kriel en sy vrou is albei in die kerkterrein begrawe en 'n gedenksteen met traliewerk daarom is vir hulle opgerig.

Bronne

• Kestell, J.D. 1932. Abraham Paul Kriel. Sy lewe en werk. Langlaagte: Die Abraham Kriel-kinderhuis.
• Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.

Verdere leesstof

• Kestell, J.D. 1932. Abraham Paul Kriel. Sy lewe en werk. Langlaagte: Die Abraham Kriel-kinderhuis.