Swam: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
Vervang bladsyinhoud met 'teletubbies zijn de bom'
JCBrand (besprekings | bydraes)
Rol weergawe 874062 deur 95.97.86.186 (bespreek) terug.
Lyn 1: Lyn 1:
{{Taxobox
teletubbies zijn de bom
| color = lightblue
| name = Swamme
| fossil_range =
| image = Fungi_collage.jpg
| image_width = 280px
| image_caption =
| image_alt =
| domain=[[Eukarya]]
| unranked_regnum = [[Opisthokonta]]
| regnum = '''Fungi'''
| regnum_authority = ([[Carolus Linnaeus|L.]], 1753) R.T. Moore, 1980<ref>{{cite journal |author = Moore RT. | year=1980| title=Taxonomic proposals for the classification of marine yeasts and other yeast-like fungi including the smuts | journal=Botanica Marine | volume=23 | pages=361–73}}</ref>
| subdivision_ranks = Phyla
| subdivision =
:Ascomycota
:Basidiomycota
:Blastocladiomycota
:Chytridiomycota
:Glomeromycota
:Microspora
:Microsporidia
:Neocallimastigomycota
:Zygomycota
}}
'n '''Swam''' of '''skimmel''' is enige lid van 'n groot groep [[Eukariote|eukariotiese]] organismes wat mikro-organismes soos [[gis]] en [[muf]], asook die bekender [[sampioen]]e insluit. Swamme vorm die koninkryk '''''Fungi''''', 'n [[koninkryk (biologie)|biologiese koninkryk]] wat apart is van die [[plant]]e en [[dier]]e. Een groot verskil tussen plante en swamme, is dat swamme se selle selwande het wat [[chitien]] bevat, terwyl plante se selwande [[sellulose]] bevat. Hierdie en ander verskille dui daarop dat swamme 'n aparte groep verwante organismes is, die sogenaamde ''Eumycota'' of "ware swamme"; 'n groep wat 'n gemeenskaplike voorouer deel. Daar word onderskeid getref tussen hierdie "ware swamme" en die soortgelyke slymswamme (die ''Mycetozoa'') en waterswamme (die ''Oomycota''). Die biologiese vakgebied wat hom besig hou met die studie van swamme heet "swamkunde" of "mikologie" en word dikwels as 'n vertakking van [[plantkunde]] beskou, alhoewel genetiese studies bewys het dat swamme eintlik nouer verwant is aan diere as aan plante.

Swamme word dwarsdeur die wêreld aangetref en die meeste is onopvallend vanweë hul klein grootte en strukture, die manier waarop sommige hulself kamoefleer en as [[simbiose|simbiote]] van plante, diere en ander swamme. Hulle kan opvallend word wanneer hulle "vrugte" dra: sogenaamde "sporokarpe", soos sampioene of muf. Swamme vertolk 'n belangrike rol in die ontbinding van organiese stowwe en het fundamentele rolle in die herwinning en verdeling van voedingstowwe in die natuur.

Swamme word ook as 'n direkte bron van voedsel gebruik, soos sampioene en knolswamme (truffels), insuurmiddels vir brood en in die gissing van verskeie produkte, soos [[wyn]], [[bier]] en sojasous. Sedert die 1940's word swamme ook aangewend in die vervaardiging van antibiotika en meer onlangs word sommige van die ensieme wat swamme produseer ook gebruik in die nywerheid en in reinigingsmiddels. Hulle word ook as "groener" alternatiewe vir die kontrolering van onkruid en peste gebruik. Baie swamspesies vervaardig bioaktiewe verbindings genaamd mikotoksiene (swamgiwwe), soos [[alkaloïed]] en poliketied, wat giftig vir mense en diere is. Die vrugstrukture van sommige spesies bevat psigotropiese verbindings wat hallusinasies veroorsaak en word in sommige kulture tydens tradisionele seremonies of vir ontspanning gebruik. Swamme is daartoe in staat om mensgemaakte materiale en geboue af te breek en kan ernstige siektes in mense en diere veroorsaak. Die verlies van gewasse as gevolg van swamsiektes of verrotte voedsel kan 'n groot impak op die voedselvoorraad van mense en plaaslike ekonomieë hê.

Die ''Fungi''-koninkryk bevat 'n enorme diversiteit met betrekking tot taksonomiese groepe met verskillende ekologieë, lewensiklusse en morfologieë; van die eensellige, waterliewende ''Chytridiomycota'' tot reuse sampioene. Daar is egter steeds min bekend oor die ware [[biodiversiteit]] van hierdie koninkryk, alhoewel daar beraam word dat daar ongeveer 1,5 miljoen spesies is, waarvan slegs 5% amptelik geklassifiseer is. Sedert die baanbrekende 18de en 19de eeuse werke van [[Carl Linnaeus]], [[Christian Hendrik Persoon]], en [[Elias Magnus Fries]] word swamme volgens hulle morfologie (d.w.s. hulle karaktereienskappe soos spoorkleur en mikroskopiese eienskappe) of fisiologie geklassifiseer. Vorderings in molekulêre genetika beteken dat DNS-analises vandag ook gebruik kan word om swamme te klassifiseer, wat soms die geskiedkundige groeperings (gebaseer op voorkoms, bou, ens.) in twyfel trek.

==Bronnelys en verwysings==
<references />

{{saadjie}}

[[Kategorie:Biologie]]

{{Link FA|lt}}
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|en}}

[[als:Pilze]]
[[am:ፈንገስ]]
[[an:Fungi]]
[[ar:فطر]]
[[ast:Fungi]]
[[az:Göbələklər]]
[[ba:Бәшмәктәр]]
[[bat-smg:Kremblē]]
[[be:Грыбы]]
[[be-x-old:Грыбы]]
[[bg:Гъби]]
[[bn:ছত্রাক]]
[[br:Fungi]]
[[bs:Gljive]]
[[ca:Fong]]
[[cs:Houby]]
[[csb:Grzëbë]]
[[cv:Кăмпа]]
[[cy:Ffwng]]
[[da:Svampe]]
[[de:Pilze]]
[[el:Μύκητας]]
[[en:Fungus]]
[[eo:Fungoj]]
[[es:Fungi]]
[[et:Seened]]
[[eu:Onddo]]
[[ext:Fungi]]
[[fa:قارچ]]
[[fi:Sienet]]
[[fiu-vro:Siin]]
[[fo:Soppar]]
[[fr:Fungi]]
[[frr:Hünjmotsen]]
[[ga:Fungas]]
[[gd:Balgan]]
[[gl:Fungo (bioloxía)]]
[[gn:Urupe]]
[[gv:Fungys]]
[[he:פטריות]]
[[hi:फफूंद]]
[[hif:Fungus]]
[[hr:Gljive]]
[[hsb:Hriby]]
[[ht:Chanpiyon]]
[[hu:Gombák]]
[[id:Fungi]]
[[is:Sveppir]]
[[it:Fungi]]
[[ja:菌類]]
[[jv:Fungi]]
[[ka:სოკოები]]
[[kk:Саңырауқұлақтар]]
[[kn:ಶಿಲೀಂಧ್ರ]]
[[ko:균계]]
[[ku:Kuv]]
[[la:Fungi]]
[[lb:Pilzeräich]]
[[lij:Fungi]]
[[lmo:Fungi]]
[[ln:Liyɛbú]]
[[lt:Grybai]]
[[lv:Sēnes]]
[[mdf:Панга]]
[[mk:Габа]]
[[ml:പൂപ്പൽ]]
[[mr:बुरशी]]
[[ms:Kulat]]
[[myv:Пангт]]
[[nah:Nanacatl]]
[[nds:Poggenstöhl]]
[[ne:ढुसी]]
[[nl:Schimmels]]
[[nn:Sopp]]
[[no:Sopper]]
[[nv:Chʼosh doo yitʼíinii dláádí dóó Ábishjaaʼ]]
[[oc:Mycota]]
[[pam:Fungus]]
[[pl:Grzyby]]
[[pnb:فنگس]]
[[pt:Fungi]]
[[qu:K'allampa]]
[[ro:Regnul Fungi]]
[[ru:Грибы]]
[[rue:Грибы]]
[[sah:Тэллэйдэр]]
[[sc:Cordolinu]]
[[scn:Funci]]
[[se:Guobbarat]]
[[sh:Gljiva]]
[[si:දිලීර]]
[[simple:Fungus]]
[[sk:Huby]]
[[sl:Glive]]
[[so:Boqoshaa]]
[[sr:Гљиве]]
[[stq:Poagenstoule (Riek)]]
[[sv:Svampar]]
[[sw:Kuvu]]
[[szl:Grziby]]
[[ta:பூஞ்சை]]
[[te:శిలీంధ్రం]]
[[th:เห็ดรา]]
[[tl:Halamang-singaw]]
[[to:Talingelinga]]
[[tr:Mantarlar]]
[[tt:Гөмбәләр]]
[[udm:Губи]]
[[ug:زەمبۇرۇغ]]
[[uk:Гриби]]
[[vec:Funghi]]
[[vi:Nấm]]
[[wa:Tchampion]]
[[war:Fungus]]
[[xal:Теңгрин ки]]
[[yi:שוואם]]
[[yo:Èbu]]
[[zh:真菌]]
[[zh-classical:真菌]]
[[zh-min-nan:Chin-khún]]
[[zh-yue:真菌]]

Wysiging soos op 12:02, 1 Desember 2011

Swamme
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:
(geen rang):
Koninkryk:
Fungi

(L., 1753) R.T. Moore, 1980[1]
Phyla
Ascomycota
Basidiomycota
Blastocladiomycota
Chytridiomycota
Glomeromycota
Microspora
Microsporidia
Neocallimastigomycota
Zygomycota

'n Swam of skimmel is enige lid van 'n groot groep eukariotiese organismes wat mikro-organismes soos gis en muf, asook die bekender sampioene insluit. Swamme vorm die koninkryk Fungi, 'n biologiese koninkryk wat apart is van die plante en diere. Een groot verskil tussen plante en swamme, is dat swamme se selle selwande het wat chitien bevat, terwyl plante se selwande sellulose bevat. Hierdie en ander verskille dui daarop dat swamme 'n aparte groep verwante organismes is, die sogenaamde Eumycota of "ware swamme"; 'n groep wat 'n gemeenskaplike voorouer deel. Daar word onderskeid getref tussen hierdie "ware swamme" en die soortgelyke slymswamme (die Mycetozoa) en waterswamme (die Oomycota). Die biologiese vakgebied wat hom besig hou met die studie van swamme heet "swamkunde" of "mikologie" en word dikwels as 'n vertakking van plantkunde beskou, alhoewel genetiese studies bewys het dat swamme eintlik nouer verwant is aan diere as aan plante.

Swamme word dwarsdeur die wêreld aangetref en die meeste is onopvallend vanweë hul klein grootte en strukture, die manier waarop sommige hulself kamoefleer en as simbiote van plante, diere en ander swamme. Hulle kan opvallend word wanneer hulle "vrugte" dra: sogenaamde "sporokarpe", soos sampioene of muf. Swamme vertolk 'n belangrike rol in die ontbinding van organiese stowwe en het fundamentele rolle in die herwinning en verdeling van voedingstowwe in die natuur.

Swamme word ook as 'n direkte bron van voedsel gebruik, soos sampioene en knolswamme (truffels), insuurmiddels vir brood en in die gissing van verskeie produkte, soos wyn, bier en sojasous. Sedert die 1940's word swamme ook aangewend in die vervaardiging van antibiotika en meer onlangs word sommige van die ensieme wat swamme produseer ook gebruik in die nywerheid en in reinigingsmiddels. Hulle word ook as "groener" alternatiewe vir die kontrolering van onkruid en peste gebruik. Baie swamspesies vervaardig bioaktiewe verbindings genaamd mikotoksiene (swamgiwwe), soos alkaloïed en poliketied, wat giftig vir mense en diere is. Die vrugstrukture van sommige spesies bevat psigotropiese verbindings wat hallusinasies veroorsaak en word in sommige kulture tydens tradisionele seremonies of vir ontspanning gebruik. Swamme is daartoe in staat om mensgemaakte materiale en geboue af te breek en kan ernstige siektes in mense en diere veroorsaak. Die verlies van gewasse as gevolg van swamsiektes of verrotte voedsel kan 'n groot impak op die voedselvoorraad van mense en plaaslike ekonomieë hê.

Die Fungi-koninkryk bevat 'n enorme diversiteit met betrekking tot taksonomiese groepe met verskillende ekologieë, lewensiklusse en morfologieë; van die eensellige, waterliewende Chytridiomycota tot reuse sampioene. Daar is egter steeds min bekend oor die ware biodiversiteit van hierdie koninkryk, alhoewel daar beraam word dat daar ongeveer 1,5 miljoen spesies is, waarvan slegs 5% amptelik geklassifiseer is. Sedert die baanbrekende 18de en 19de eeuse werke van Carl Linnaeus, Christian Hendrik Persoon, en Elias Magnus Fries word swamme volgens hulle morfologie (d.w.s. hulle karaktereienskappe soos spoorkleur en mikroskopiese eienskappe) of fisiologie geklassifiseer. Vorderings in molekulêre genetika beteken dat DNS-analises vandag ook gebruik kan word om swamme te klassifiseer, wat soms die geskiedkundige groeperings (gebaseer op voorkoms, bou, ens.) in twyfel trek.

Bronnelys en verwysings

  1. Moore RT. (1980). "Taxonomic proposals for the classification of marine yeasts and other yeast-like fungi including the smuts". Botanica Marine. 23: 361–73.

Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA Sjabloon:Link FA