Moskou: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Content deleted Content added
k r2.7.1) (robot Bygevoeg: iu:ᒨᔅᑯ
k r2.7.2) (robot Bygevoeg: eml:Måssca
Lyn 373: Lyn 373:
{{voorbladster}}
{{voorbladster}}
{{Link FA|de}}
{{Link FA|de}}

[[lez:Москва]]
[[vep:Moskv]]


[[ab:Москва]]
[[ab:Москва]]
Lyn 421: Lyn 418:
[[dz:མོསི་ཀོ]]
[[dz:མོསི་ཀོ]]
[[el:Μόσχα]]
[[el:Μόσχα]]
[[eml:Måssca]]
[[en:Moscow]]
[[en:Moscow]]
[[eo:Moskvo]]
[[eo:Moskvo]]
Lyn 481: Lyn 479:
[[lb:Moskau]]
[[lb:Moskau]]
[[lbe:Москав]]
[[lbe:Москав]]
[[lez:Москва]]
[[li:Moskou]]
[[li:Moskou]]
[[lij:Mosca (çittæ)]]
[[lij:Mosca (çittæ)]]
Lyn 565: Lyn 564:
[[uz:Moskva]]
[[uz:Moskva]]
[[vec:Mosca (Rusia)]]
[[vec:Mosca (Rusia)]]
[[vep:Moskv]]
[[vi:Moskva]]
[[vi:Moskva]]
[[vo:Moskva]]
[[vo:Moskva]]

Wysiging soos op 11:24, 30 April 2012

Moskou
Москва
Lêer:Moscow collage new (2011).jpg

Kaart Wapen
Vlag
 Land Vlag van Rusland Rusland
 Federale distrik Sentraal-Rusland
 Federale subjek Stad met subjekstatus
 Koördinate 55°45′N 37°37′O / 55.750°N 37.617°O / 55.750; 37.617
 Stigting 1147
 Stadstatus 1147
 Oppervlakte:  
 - Totaal 1 091 vk km
 Hoogte bo seevlak 156 m
 Bevolking:  
 - Totaal (2011) 11 514 300
 - Bevolkingsdigtheid 10 554/vk km
 Tydsone UTC +4
 Klimaat  
 - Tipe Kontinentaal-gematig
 - Gemiddelde jaarlikse temperatuur 5,0 °C[1]
 - Gem. temp. Januarie/Julie -9,3 / 18,1 °C
 - Gemiddelde jaarlikse neerslae 688 mm
 Burgemeester Sergei Sobjanin
 Amptelike Webwerf http://www.mos.ru/

Moskou (Russies: Москва [mɐ'skva]) is die hoofstad en die politieke, kulturele en ekonomiese sentrum van die Russiese Federasie. Die stad, wat in die middel van die Europese deel van Rusland in die heuwelland van die Moskwa-rivier geleë is, is met 11 514 300 inwoners in die stad (2010) en meer as 14 miljoen (of 'n tiende van die totale Russiese bevolking) in die metropolitaanse gebied en 'n oppervlakte van 1 081 vierkante kilometer die grootste stad van die land en ook van Europa.

Die eerste verwysing na Moskou kom in 'n kroniek uit die jaar 1147 voor. Met die ontstaan van 'n Russiese Ryk omstreeks 1300, waarvan Moskou in die 15de eeu die hoofstad geword het, het Moskou vinnig tot die beduidendste metropool in Rusland gegroei. Selfs nadat die administratiewe sentrum van Rusland deur Pieter die Grote in 1712 na Sint Petersburg verskuif is, is Russiese heersers steeds in Moskou bekroon en het die stad die ekonomiese en geestelike sentrum van Rusland gebly. Die Russies-Ortodokse patriarg het sy setel sedert 1598 in Moskou.

Die stadskern word gevorm deur die Kremlin-vesting uit die 15de en 16de eeu en Rooiplein (wat in 1990 tot wêrelderfenisgebied verklaar is), met die Lenin-mausoleum, die 16de eeuse Sint Basilius-katedraal met sy nege koepels, die afdelingswinkel GUM (1888-1893) en die Historiese Museum wat tussen 1878 en 1883 ontstaan het. Moskou het in 1918 die hoofstad van die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek (RSFSR) geword, daarna tussen 1922 en 1991 as administratiewe sentrum van die Sowjetunie gedien en in 1991 hoofstad van die Russiese Federasie geword. Ná 'n reeks terreuraanvalle soos dié op 'n musiekteater in 2002 en op die moltreinstelsel in 2004 is veiligheidsmaatreëls verskerp.

Die Kremlin in die hart van Moskou

Rooiplein word omsluit deur die historiese stadskern, moderne strate (Russies "prospekte") en ringstrate met nuwe woonkwartiere. Die Nowodewitsji-klooster, wat in die 16de en 17de eeu in die Barokstyl uitgevoer en in 2004 as wêrelderfenisgebied gelys is, is suidwes van die middestad geleë. Die moderne sakesentrum van Moskou het wes van die Kremlin ontstaan; sy argitektuur word oorheers deur 'n groot aantal wolkekrabbers en ander kantoorgeboue, waaronder die Federatsija-toring wat in 2007 as die hoogste wolkekrabber in Europa voltooi is.

Die binnestad van Moskou is oorspronklik deur 'n aantal voorstede omring, waaronder die ou koopmanskwartier Kitai-gorod (tans die setel van Russiese regeringsinstellings), Beli Gorod (wat na sy wit palisademuur genoem is) en Semljanoi Gorod (na sy ou grondwalle genoem). Die groot stadsbrande wat Moskou in 1552 en 1812 (ná die verowering deur Franse troepe onder Napoléon Bonaparte) verwoes het, het sy vinnige groei nouliks belemmer.

Die Moskouse Danilof-klooster uit die 13de eeu is die setel van die Russies-Ortodokse patriarg. As die leidende opvoedkundige sentrum van die Russiese Federasie beskik Moskou naas die Akademie van Wetenskappe oor vyf ander vakgebonde akademies, sowat 200 navorsingsinstitute op alle wetenskaplike terreine, ruim 80 tersiêre instellings (waaronder die bekende Moskouse Staatsuniversiteit, ook bekend as die Lomonosof-universiteit, wat in 1755 gestig is) asook talle biblioteke (waaronder die Russiese Staatsbiblioteek).

Die Moskouse museums bevat van die beduidendste kunsskatte ter wêreld. Die bekendste museums sluit in die Poesjkin-museum vir Beeldende Kunste (wat hom onder meer op Wes-Europese skilderkuns toespits) en die Tretjakof-galery met Russiese kuns. Ander beduidende instellings is die Gorki-, Tsjegof-, Lenin-, Tolstoi-, Andrei Roebljof-, die Historiese en Politegniese Museum asook die Museum vir Kuns en Kultuur van die Nabye-Ooste.

Die lang lys kulturele instellings in Moskou word aangevul deur sowat dertig teaters (waaronder die bekende Bolsjoi-teater), rolprentateljees, beduidende uitgewerye, radio- en televisie-uitsaaiers, skouterreine, 'n diere- en 'n botaniese tuin, groot stadsparke soos Gorki-park en sportstadions. Moskou was die gasheerstad van die XXIIste Olimpiese Somerspele 1980.

Moskou het tot die beduidendste Russiese nywerheidstad ontwikkel. Die belangrikste nywerheidsektore sluit die vervaardiging van motorvoertuie en treinwaens, elektrotegniese en meganiese aanlegte, staal- en metaalvervaardiging, poligrafiese, chemiese, hout-, en tekstielfabrieke, asook voedselverwerking en 'n ruolieraffinadery in. 'n Kernkragsentrale voorsien elektrisiteit aan die metropool. Aardgas word deur pyplyne uit die uitginningsgebiede van Saratof, Stafropol in die Koebanstreek en Dasjawa in Oekraïns-Galisië na Moskou vervoer. As die leidende finansiële sentrum van Rusland beskik Moskou oor meer as 1 000 bank- en sowat 60 versekeringsmaatskappye.

Moskou dien as die sentrum van die Russiese vervoernetwerk en beskik oor drie internasionale lughawens (Wnoekowo, Sjeremetjewo en Domodedowo) en die grootste Russiese binnelandse hawe wat deur die Moskoukanaal met waterweë na alle Europese seegebiede verbind word. Die uitgestrekte padnetwerk lei tot die ringsnelweg rondom Moskou met 'n lengte van 110 kilometer. Die hoofvervoermiddel in Moskou is die Moskouse metro wat vanaf 1935 in die Sowjet-pronkstyl gebou is en oor 'n totale lengte van 293 kilometer strek.

Geografie

Moskou lê in die westelike, Europese deel van die Russiese Federasie, in die heuwelland tussen die riviere Oka en Wolga en teen die soms steil oewers van die Moskwa-rivier wat as takrivier van die Oka in die Wolga uitmond. Die Moskwa vloei met sy kronkelende rivierbed oor 'n lengte van tagtig kilometer deur Moskou en bereik 'n breedte van tussen 120 en 200 meter. Die Moskou-Wolga-kanaal, wat in 1937 geopen is, verbind die Russiese hoofstad oor 'n lengte van 128 kilometer met die Iwankowo-dam en die Wolga.

Die ringvormige hoofpad van 109 kilometer, wat die stad sedert 1962 omsluit, dien ook as stadsgrens. Sowat 'n derde van Moskou se oppervlakte van meer as duisend vierkante kilometer is groen gebiede en parke.

Klimaat

Winter in Moskou: Sleewedrenne in die Petrofski-park. Skildery deur 'n onbekende kunstenaar, omstreeks 1830/40

Moskou maak deel uit van die koel-gematigde kontinentale klimaatsone. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 5,0° C, die gemiddelde jaarlikse reënval 688 millimeter. Julie is met 'n gemiddelde van 92 millimeter die natste maand van die jaar, Maart met 34 millimeter die droogste.

Tydens die winter daal die temperature gewoonlik tot -12° tot -15° C, met uiterstes van minder as -20° C. Aangesien humiditeitsvlakke gematig is en sterk koue winde nie dikwels waai nie, is die aanvoelbare temperatuur dikwels hoër. In Januarie 2006 laat 'n ysige koue oostewind temperature in Moskou binne enkele ure van 0 °C tot -22 °C daal, met uiterstes wat snags al tot -42 °C gedaal het. Dit is een van die laagste temperature wat ooit gemeet is.

Die somers in Moskou is warm en sonnig, met uiterstes van meer as 38° C.

Administrasie

Moskou is die administratiewe setel van die Moskou-oblast, wat uit die metropolitaanse gebied van Moskou sonder die stad self bestaan. Moskou vorm 'n selfstandige administratiewe eenheid (subjek) van die federale distrik Sentraal-Rusland.

Terwyl die Moskou-oblast in 39 rajons (distrikte) verdeel is, bestaan die stad Moskou uit tien distrikte en altesaam 123 stadswyke, wat ook rajons genoem word. Talle stadswyke bestaan dikwels uit twee of meer kleiner historiese, nie-amptelike kwartiere.

Elkeen van die tien administratiewe distrikte beskik oor 'n parlement met elf verkose afgevaardigdes en oor 'n prefek, wat deur die burgemeester van Moskou benoem word en aan hom verantwoording moet doen.

Die administratiewe distrikte van Moskou
Administratiewe distrik Russiese naam Inwoners (2005)
Noorde (2) Северный 1 106 673
Noordoos (3) Северо-восточный 1 237 069
Noordwes (9) Северо-западный 788 105
Ooste (4) Восточный 1 385 621
Selenograd (10) Зеленоградский 215 713
Suide (6) Южный 1 584 665
Suidooste (5) Юго-восточный 1 131 738
Suidweste (7) Юго-западный 1 199 593
Weste (8) Западный 1 062 737
Sentrum (1) Центральный 694 664

Geskiedenis

Oorsprong

Katedraal van Christus die Verlosser aan die oewer van die Moskwa

Moskou speel eeue lank 'n oorheersende rol in die Russiese geskiedenis. "Wanneer hy na Moskou kyk, voel elke Russiese mens dat dit sy moeder is", sê die Russiese skrywer Leo Tolstoi. Die stad teen die Moskwa bestaan al nege eeue, en in talle legendes, liedere en sages besing die Russiese volk sy prag en grootte.

Die Andries-saal (Andrejevski zal) in die Kremlin-paleis

Een sage beweer dat die grootprins Joeri Dolgoroeki (1090-1157) 'n stad van hout laat oprig en dit na die Moskwa-rivier genoem het. Die eerste skriftelike verwysing na Moskou dateer uit die jaar 1147, wat derhalwe as die stigtingsjaar beskou word. Artefakte van die oudste menslike nedersettings in die gebied wat by argeologiese uitgrawings gevind is, is egter al sowat 5 000 jaar oud.

In die jaar 1156 is die eerste houtversterking rondom die Kremlin opgerig, wat as beskerming vir die vinnig groeiende stad gedien het. Desondanks het die Mongole in die jaar 1238 daarin geslaag om Moskou in te neem en dit aan die brand te steek.

In 1263 het Moskou 'n vorstedom geword. Die Tataarse khan het die Moskouse grootprins in die eerste helfte van die 14de eeu as die heerser van Rusland erken, alhoewel hy aan die Tatare belastingpligtig gebly het. Moskou het in hierdie tydperk tot 'n stad van 30 000 inwoners gegroei.

Met die oorwinning oor die Tatare in die Slag van Koelikowo op 8 September 1380 het Moskou onder sy heerser grootprins Dmitri Donskoi sy politieke, ekonomiese en militêre stelling gevestig. Tog is die land nog steeds deur die Mongoolse Goue Horde oorheers, wat Moskou in 1382 opnuut geplunder en aan die brand gesteek het. Eers in die jaar 1480 het Moskou daarin geslaag om die Tataarse juk af te skud en die hoofstad van die Russiese Ryk te word.

Die Moskouse grootprins Iwan die Grote (1440-1505), wat vanaf 1462 geregeer het, het in 1472 met die Bisantynse prinses Sofia (Zoë) Palaiologos, 'n niggie van die laaste Oos-Romeinse keiser Konstantyn XI Palaiologos, getrou en die Bisantynse outokratiese staatsidee en sy simbole oorgeneem: die dubbelarend en die hofseremonies. Moskou word sedertdien as die "derde Rome" en die sentrum van die Christelik-ortodokse geloof beskou.

Die groei van Moskou

Tydens die laaste twee dekades van die 15de eeu het die uitbou van die Kremlin begin, terwyl 'n groot aantal ambagsmanne en koopmans hulle in Moskou gevestig het. Die stad se inwonertal het vinnig die 100 000-kerf verbygesteek en - ná 'n laaste Tataarse aanval in die jaar 1591 - omstreeks 1600 die bou van 'n nuwe ringmuur noodsaaklik gemaak. Tussen 1605 en 1612 is Moskou deur die Poolse en Wit-Russiese adel oorheers.

Terwyl die eerste laken-, papier-, glas- en teëlnywerhede en ook die eerste kruitmeule ontstaan het, het sosiale spanning in Rusland begin opbou. Die boere van die Wolga- en Dongebied, bekend as die Kosakke, het in 1667 in opstand teen hulle onderdrukking gekom. Hul aanvoerder Stepan Rasin is in 1671 op die Rooiplein van Moskou tereggestel.

Sint Basilius-katedraal

In 1687 is die eerste tersiêre onderwysinstelling in Rusland, die "Slawies-Griekse Akademie", geopen. In 1703 het die eerste Russiese koerant, Wedomosti, verskyn. Alhoewel tsaar Pieter die Grote (1672-1725) die nuutgestigte Sint Petersburg in 1712 tot die nuwe Russiese hoofstad verklaar het, het Moskou steeds as die ekonomiese, kulturele en wetenskaplike sentrum van Rusland gefungeer. In 1755 is die eerste Russiese universiteit in Moskou geopen.

Die literêre en wetenskaplike lewe in Moskou het tydens die 18de eeu 'n nuwe hoogtepunt bereik. Skrywers soos Alexander Soemarokof, Denis Fonwisin, Nikolai Karamsin (1766-1826) en baie ander was net soos die groot Russiese wetenskaplike Michail Lomonosof in Moskou werksaam. Rusland het in hierdie tydperk sy eerste groot bydraes tot die kulturele wêrelderfenis gelewer.

Napoléon Bonaparte se mars teen Moskou het tot 'n groot ramp vir sowel die Russiese hoofstad asook Napoléon se "Groot Leër" gelei. Moskou se inwoners het uit die stad gevlug nadat hulle dit self aan die brand gesteek het. Twee derdes van die stad se geboue is deur die brand vernietig. Die Franse leër het 'n verlate en verwoeste stad verower en is deur honger en winterkoue gedwing om terug te keer. Die terugtog het met die ondergang van die leër geëindig.

In die lente van die jaar 1813 het die grootskaalse heropbou van Moskou begin. Die stad het vinnig oorkant die ou stadsmure gegroei en is teen die middel van die 19de eeu deur nuwe paaie en spoorweë met die ander groot stede van Rusland verbind. Die eerste elektriese trems het in die jaar 1890 gery. By die eerste sensus op 28 Januarie 1897 was daar een miljoen inwoners in die stad, en hierdie syfer het verdubbel tot twee miljoen in 1914.

Die laaste dekades van die 19de eeu is deur sosiale spanning gekenmerk. Die opheffing van die lyfeienskap in 1861 en die groei van die ligte nywerhede het tienduisende landlose boere na Moskou gelok waar hulle as loonarbeiders 'n heenkome probeer vind het. In 1898 is die Sosiaal-Demokratiese Werkersparty van Rusland in Moskou gestig.

Die kommunistiese magsoorname

Die Rooiplein, met die afdelingswinkel GUM aan die regterkant van die foto

Die Russiese Rewolusie van die jare 1905 tot 1907 het Moskou in Desember 1905 bereik, toe die arbeiders van politieke massastakings na 'n gewapende opstand begin oorgaan het. Die chaotiese toestande, wat die ekonomiese lewe en voorsiening van Moskou met lewensmiddele en ander goedere tydens die Eerste Wêreldoorlog begin ontwrig het, het die spanning steeds verder verskerp. Tsaar Nikolaas II (1868-1918) is ná die rewolusie van Februarie 1917 van die troon gedwing. Lenin (1870-1924) het in dieselfde jaar die Oktoberrewolusie in Sint Petersburg aangevoer. Dit sou tot die burgeroorlog van die jare 1917 tot 1922 en uiteindelik ook tot die kommunistiese magsoorname van die Bolsjewiste in Rusland lei.

Lêer:Ukraina-hotel.jpg
Die Ukraina-hotel, 'n wolkekrabber uit die Stalin-tydperk

Op 12 Maart 1918 is Moskou tot hoofstad van Rusland verklaar, die regeringsetel is na die Kremlin verskuif. Hier is op 22 Desember 1922 die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (Sowjetunie) gestig. Met die einde van die burgeroorlog het in 1925 die opknapping van Moskou se woonkwartiere begin. Talle krotbuurte aan die buitewyke van die stad is verwyder en deur nuwe woonstelle vir Moskou se armes vervang. In 1926 het Moskou se bevolking weer twee miljoen beloop.

In 1935 het die stadshernuwing begin wat deur Josef Stalin beplan is. Nuwe ringstrate, brûe en moltreinlyne is gebou en die Moskou-Wolga-kanaal geopen. Tegelykertyd is talle historiese geboue gesloop en deur oorgroot Sowjet-spoggeboue vervang. Sowat 200 000 konstruksiewerkers - oorwegend politieke gevangenes - was in die hoofstad werksaam.

Die volledige sloping van die historiese stadskern is net danksy die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog gestaak. Selfs die gebou wat die hoogste ter wêreld moes wees, die "Paleis van die Sowjets" met 'n hoogte van 415 meter, is nie voltooi nie. Die Katedraal van Christus die Verlosser is op 5 Desember 1931 opgeblaas om deur die reusagtige Politieke en Kulturele Forum vervang te word, wat die superioriteit van die Sowjet-maatskaplike model sou versinnebeld. Net die fondament van die gebou is voltooi, en die projek is ná die einde van die oorlog gestaak.

Die Groot Vaderland-oorlog

Ná die aanval van die Duitse Weermag op 22 Junie 1941 het die Duitsers op 30 September met hulle militêre offensief teen Moskou begin. Sowat tagtig divisies met duisende tenks en honderde vliegtuie is ingespan om die Russiese hoofstad te verower. Adolf Hitler het aangekondig dat hy die parade van sy troepe in Moskou persoonlik sou lei. Die parade, wat inderdaad in daardie jaar in Moskou plaasgevind, was egter die tradisionele militêre parade van die Sowjet-weermag.

Op 15 November het die tweede Duitse offensief begin waartydens enkele voorstede in die suide ingeneem is. Die Sowjet-leër het die offensief op 5 Desember 1941 met 'n teenaanval beantwoord en die Duitse troepe is 100 tot 300 kilometer teruggedring. Die Duitse Lugmag het 10 000 aanvalle teen Moskou beplan, tog sou die meeste bomwerpers die stad nooit bereik nie. In die Slag van Moskou het 250 000 Duitse soldate gesneuwel, terwyl die gesneuweldes en gewondes onder die Sowjet-troepe sowat 700 000 getel het. Die Duitse troepe het hier die eerste groot neerlaag in die oorlog gely.

Die Slag aan die Wolga tussen Julie 1942 en Februarie 1943 was die begin van die neerlaag van die Duitse Weermag in die Sowjetunie. Op 24 Junie 1945 is die Sowjet-oorwinning met 'n militêre parade op die Rooiplein in Moskou gevier.

Die ontwikkeling na die Tweede Wêreldoorlog

Ná die oorlog het die heropbou van Moskou begin. In 1947 is die besluit geneem om in agt stadsbuurte met die oprigting van wolkekrabbers te begin. Weens die sloping van talle kerke en katedrale en die groter getal verdiepings van nuwe geboue het Moskou se bekende stadshorison nie net verdwyn nie, maar hy het ook baie van sy vernaamste bakens verloor. Die Sowjet-leierskap het daarop aangedring dat nuwe wolkekrabbers nie as weergawes van buitelandse geboue beplan sou word nie, maar eerder die tradisies van die Russiese argitektuur moes volg.

Ná Stalin se afsterwe in 1953 is die boubedrywighede versterk. In 1970 was daar reeds sewe miljoen inwoners in die stad. Moskou het in 1980 as die gasheerstad van die Olimpiese Spele opgetree. Die Katedraal van Christus die Verlosser is hierna herbou en op 16 Augustus 2000 heropen.

Moskva-Siti

Moskva-Siti in Maart 2010

Sowat vier kilometer van die Kremlin af lê Moskva-Siti, die grootste destydse bouterrein in Europa. Planne om 'n Russiese weergawe van Manhattan te skep, dagteken reeds uit die negentigerjare van die 20ste eeu, maar hulle is weens 'n tekort aan geld nie onmiddellik uitgevoer nie. Ná 'n ekonomiese opbloei en grootskaalse private beleggings is die eerste wolkekrabber in 2001 voltooi. Tans is talle projekte aan die gang om in die groot vraag na kantoorruimte te voorsien. Die gebouekompleks, wat teen 'n koste van meer as twaalf miljard Amerikaanse dollar opgerig word, sal in die jaar 2012 voltooi wees.

Ook die hoogste kantoorgebou in Europa, Federatsija (Afrikaans: Federasie), maak deel uit van die projek. Die gebou is ontwerp deur die argitekte Sergej Tchoban (Berlyn) en Peter Schweger (Hamburg) en bestaan uit twee torings met respektiewelik 93 verdiepings (met 'n hoogte van 354 meter) en 63 verdiepings (met 'n hoogte van 242 meter). Die twee torings word deur 'n naaldvormige hysbakskag van staal en glas met mekaar verbind. Die fondament vir die wolkekrabber met 'n hoogte van 448 meter (insluitende sy antenne) is op 9 Februarie 2005 gelê. Die wolkekrabber met 'n kantoorruimte van 341 000 vierkante meter, wat ook luukse woonstelle en 'n hotel (wat oor twaalf verdiepings uitgestrek sal wees) huisves, sal in 2013 voltooi wees. Die boonste verdiepings sal uit twee glaskoepels bestaan. Die boukoste van die projek beloop sowat 500 miljoen Amerikaanse dollar.

Die Triomf-paleis (Russies: Триумф-Палас) met 'n hoogte van 264,1 meter het enkele jaar lank die rekord as hoogste gebou in Moskou gehou. Die bekende Britse argitek sir Norman Foster se nuwe wolkekrabber met 'n hoogte van 612 meter, die Russia Tower ("Rusland-toring"), sal ná sy voltooiing in 2012 ook die hoogste in Europa wees.

Demografie

Alhoewel die lae geboortekoers die huidige bevolking van die Russiese Federasie van 143,8 miljoen jaarliks met 0,5 persent of 700 000 mense laat krimp, toon Moskou nog steeds 'n aansienlike bevolkingsaanwas, veral danksy die binnelandse migrasie. Dit is veral onwettige inwoners wat nie die amptelike registrasieprosedure volg nie - mense wat woonplekke elders in die land het, mag langer as 90 dae in Moskou bly sonder om amptelik geregistreer te word nie. 'n Binnelandse paspoortstelsel is ingestel om binnelandse migrasie te beperk.

Migrante word veral deur Moskou se hoë ekonomiese groeikoers van tot by 20 persent gelok, terwyl die res van die land meesal stagneer. Hierdie ontwikkeling is te danke aan die sterk maatskaplike polarisasie oor die afgelope jare.

Die stad is tradisioneel ook die tuiste van klein minderheidsgroepe van dwarsoor die wêreld, van studente uit Afrikalande tot Ierse sakemanne. Die grootste nie-Russiese groepe is egter Tatare, Oekraïners en Belarusse.

Ekonomie

Die afdelingswinkel GUM word vandag deur Westerse winkelkettings oorheers

Moskou is die ekonomiese sentrum van die Russiese Federasie en lewer 12,5 persent van die land se bruto geografiese produk asook sowat 'n kwart van die totale staatsinkomste. Die nywerheid steun veral op die masjienbou, elektriese, motor-, ligte, swaar, bou-, chemiese en petrochemiese nywerhede. Die stad is ook 'n sentrum van die konvensionele en hoë-tegnologiese wapennywerheid.

Sowat tagtig persent van Rusland se finansiële potensiaal en twee derdes van die buitelandse beleggings is in die stad gekonsentreer. 1 200 banke, meer as 60 assuransiemaatskappye en dosyne beurse het hulle hoofkwartiere in die hoofstad. Moskou beskik oor 18 000 handelsondernemings, restourante en diensbedrywe. 9 000 kleinsakeondernemings en sowat 150 markte verskaf werkgeleenthede aan een miljoen mense.

Die ekonomiese hervormings in die tydperk van die perestrojka lei in die tagtigerjare tot 'n ernstige krisis in die stad en die res van die land. Die nywerheidsproduksie in Moskou neem in daardie periode met sowat dertig persent af. Die negatiewe gevolge van die ekonomiese agteruitgang is in Moskou deur die gunstige ontwikkeling van die kleiner ondernemings minder dramaties.

Die werkloosheidsyfer was in 2005 net twee persent; veral arm burgers en werknemers sonder opleiding vind moeilik toegang tot die arbeidsmark, terwyl gekwalifiseerdes steeds gesog is. Die minimumloon van Moskouse werknemers is 720 roebel (158 rand), die gemiddelde loon 13 038 roebel (2 868 rand) per maand. Lone in die res van die land is aansienlik laer.

Die lewenstandaard van die Moskouse bevolking het in die laaste dekade merkbaar verbeter. Moskou, wat aan die begin van die negentigerjare nog een van die goedkoopste metropole ter wêreld was, word tans onder die heel duurste gereken. Tussen vyf en tien persent van die plaaslike bevolking word as welgesteld beskou - dit wil sê sowat een miljoen mense beskik oor 'n hoë koopkrag. Veertig persent of vier miljoen inwoners word by die nuwe middelstand gereken.

Kultuur en besienswaardighede

Teater

Die Bolsjoi-teater ("Groot teater") is die bekendste teater in Moskou en bied sy opvoerings sedert die jaar 1776 aan. In daardie jaar ken die tsaar aan prins Pieter Oeroessof die eksklusiewe reg toe om teateropvoerings aan te bied. Die eerste akteurs is lyfeienes van die prins.

Die Bolsjoi-teater in 2011
Die ouditorium van die Bolsjoi-teater

Aanvanklik word 'n private huis vir die opvoerings gebruik. Eers in die jaar 1780 is die eerste teatergebou opgerig, waar tydens die 18de eeu veral die operas van Russiese komponiste, dramas en ballette opgevoer is.

Deur 'n brand in die jaar 1805 is die gebou volledig verwoes. Twintig jaar later ontstaan die huidige Bolsjoi-teater volgens planne van die argitek Ossip Bowe. Die heropening vind op 18 Januarie 1825 met die proloog "Die triomf van die muses" en musiek van Aleksei Werstofski en Aleksander Aljabjef plaas.

Na 'n tweede brand in 1853 is die gebou deur die argitek Albert Cavos in 'n weelderige styl herstel wat tot vandag toe bewaar is. Die buitengewone argitektuur in die boustyl van die Russiese klassisisme maak van die Bolsjoi een van die mooiste teaters ter wêreld.

Tans is sowat 900 akteurs, dansers, sangers en musikante by die Bolsjoi werksaam. Die Bolsjoi-ballet staan wêreldwyd bekend as een van die oudste en beste balletgeselskappe. Die sterre van die Bolsjoi is meesal op wêreldwye toernooie en word nie dikwels in Moskou aangetref nie.

Museums

Moskou beskik oor 'n groot aantal museums. Die Poesjkin-museum vir Beeldende Kunste spits hom toe op die antieke kultuurgeskiedenis en renaissance en vertoon 'n groot versameling skilderye van oorwegend Wes-Europese kunstenaars.

Die Museum van die staatsgeskiedenis

Die Tretjakof-galery is die grootste museum van die nasionale Russiese kuns met meer as 100 000 skilderye, grafieke en beelde wat tussen die 11de eeu en vandag ontstaan het. Die Russiese koopman Pawel Michailowitsj Tretjakof (1832-1898) is die stigter van die galery, wat in 1902 - vier jaar na sy dood - geopen is. Tretjakof begin as 'n toegewyde versamelaar in 1856 om die werke van destydse Russiese kunstenaars aan te koop. In 1892 het sy versameling, wat ook ikone insluit, tot sowat 2 000 stukke gegroei. In daardie jaar skenk hy sy versameling aan die stad Moskou.

Na Tretjakof se dood is die museum deur die stadsdoema (stadsregering) beheer, en baie van die doema se lede is self kunstenaars soos byvoorbeeld Ilja Ostroechof. Na die Oktober-rewolusie van 1917 kry die galery nasionale status. In die tydperk tussen 1920 en 1930 is die versamelings van baie ander museums na die Tretjakof-galery oorgedra.

Teen die middel van die dertigerjare word die galery weens die bestendige gebrek aan ruimte aansienlik vergroot. Die galerye lok in die laat 20ste eeu nog steeds groot skare besoekers en word in die tagtiger- en negentigerjare nog 'n keer uitgebou. 'n Afdeling vir moderne kuns word in 1985 geopen.

Die Borodino-panorama-museum het 'n panoramiese uitbeelding van die "Slag van Borodino", wat deur Franz Robaut (1856-1928) geskep is.

Die voormalige Andronnikof-klooster oos van die stadskern huisves die museum van die skilder Andrei Roebljof (1360-1430). Hierdie meester van die Russiese ikoonskildery en grondlegger van die Moskouse Skool in die skilderykuns leef hier in die 15de eeu as 'n monnik. Die museum vertoon ikone uit die tydperk van die 14de tot 17de eeu.

Die Kremlin

Hoofartikel: Moskouse Kremlin.

Die Kremlin is die oudste en belangrikste historiese en argitektoniese monument in Moskou en versinnebeeld al eeue lank Rusland se mag. Die indrukwekkende gebouekompleks en sy versterkings is in die 12de eeu in die stadsentrum opgerig en in 1812 deur Napoléon Bonaparte se troepe verwoes. Die kompleks is later herbou. Vandag dien dit as die setel van die Russiese president. Die dik mure en negentien torings, wat in die 15de eeu opgerig is, het tot vandag bewaar gebly.

Die Tsarekanon

Die oudste geboue is die Maria-Ontslapings-katedraal uit die jaar 1479, die Verkondigings-katedraal uit die jaar 1489 en die Aartsengel-katedraal, wat in 1509 opgerig is, die Fasettepaleis (1491) en die kloktoring van Iwan die Grote (1508) met 'n hoogte van 80 meter.

Die Kremlin se Spasskajatoring (regs) en die Sint Basilius-katedraal, soos gesien vanuit die Rooiplein

Latere byvoegings is die Kerk van die Twaalf Apostels, die Paleis van die Patriarge, die Terem-paleis (17de eeu), die Tuighuis uit die jaar 1737 en die Senaatsgebou (1787). Laasgenoemde dien in die jare van 1918 tot 1922 as die woning en kantoor van Lenin.

Die gebou van die wapenmagasyn (1851) huisves 'n unieke museum met versamelings van ou wapens en oorlogstrofeë, garderobes van die tsare, ordetekens, troonsetels, koetse en ander kosbare voorwerpe van die Russiese en buitelandse kunshandwerk, wat in die geskiedenis van Rusland 'n belangrike rol speel.

Naby die kloktoring word die tsarekanon en die tsareklok vertoon, twee buitengewone voorbeelde van die Russiese ystergieterskuns van die 16de tot 18de eeu.

Die Kremlin spog met die wêreld se grootste klok en swaarste kanon, wat egter albei nooit gebruik is nie.

Die moderne Kongrespaleis is in 1961 op die Kremlin se terrein opgerig. Die groot saal van die paleis bied sitplekke vir 6 000 kongresgangers.

Rooiplein

Hoofartikel: Rooiplein.
Die voormalige Sowjet-Russiese afdelingswinkel GUM is tot 'n moderne winkelsentrum met internasionale luukse winkels omgeskep
GUM - winkelgalery

Vlakby die Kremlin lê Rooiplein, Moskou se hoofplein, met Wladimir Lenin se praalgraf. Die naam van die plein is afgelei van die Russiese Krasnaja plosjtsjad en het geen politieke betekenis - byvoorbeeld uit die tyd van die Sowjetunie - nie. Dit verwys ook nie na die kleur van die mure en torings van die Kremlin nie, wat tot in die 19de eeu wit was. Die naam dagteken uit die 16de eeu en beteken "Mooi plein". Alhoewel die Russiese woord krasnaja in daardie tyd "mooi" beteken het, is sy moderne betekenis "rooi". Die plein se naam word dus in ander tale as "Rooiplein" vertaal.

Digby die plein lê 'n aantal grafte. Die muur van die Kremlin bevat die urne met die as van bekende persoonlikhede uit die politieke, wetenskaplike en kulturele lewe van Rusland, onder meer dié van Josef Stalin en die ruimtevaarder Joeri Gagarin.

Rooiplein se belangrikste geboue is die Sint Basilius-katedraal, wat in 1561 opgerig is, en die monument van Koezma Minin, 'n aanvoerder van die burgermag van Nizjni Nowgorod en prins Dmitri Pozjarski (1578-1642), albei helde van die vryheidsoorlog teen die Poolse magte teen die begin van die 17de eeu. Die monument is in 1818 geskep deur Iwan Petrowitsj Martos (1754-1835).

In die Aleksander-tuin teen die Kremlinmuur lê die graf van die Onbekende Soldaat, 'n monument wat in 1967 ter ere van die gesneuweldes van die Tweede Wêreldoorlog opgerig is.

Naby die Kremlin en die Rooipein het sommige van Moskou se oudste steenhuise in die Kitai-gorod (ou stadskern) bewaar gebly, waaronder geboue van die ou tsarehof, wat uit die tydperk tussen die 16de en 18de eeu dateer, die huis van die bojaar Romanof, die Anna-kerk uit die 15de eeu en 'n aantal ander historiese kerke en huise.

Twerskajastraat

Twerskajastraat is Moskou se hoofstraat - soos sy naam aandui, lei dit na die stad Twer en verder na Sint Petersburg. Die straat is in die dertiger- en veertigerjare van die 20ste eeu vergroot en met nuwe huise bebou. Vandag is dit 'n sentrum van luukse hotelle, kroeë, restourante en winkels.

Die belangrikste historiese geboue is die Raadsaal van Moskou, wat in die jaar 1782 deur die argitek Matwei Fjodorowitsj Kasakof (1893-1930) opgerig is. Die monument van die stadstigter Joeri Dolgoroeki staan teenoor die raadsaal. By die kruising met die Breëstraat- en Tuinring rig die beeldhouer Aleksander Opekoesjin in 1880 'n standbeeld van die Russiese digter Aleksander Poesjkin op. 'n Tweede standbeeld van Aleksander Kibalnikof uit die jaar 1958 is ter ere van die digter Wladimir Majakofski (1893-1950) opgerig.

Die Breëstraat- en Tuinring

Verkeer in die Tuinring

Die Moskouse stadsmuur uit die laat 16de eeu met 'n lengte van nege kilometer en dertig wagtorings het lankal verdwyn en is deur 'n pragtige ringstraat, die Breëstraat-ring, vervang.

Oorkant die stadsmuur lê oorspronklik 'n tweede verdedigingswal met paalskanse en houttorings, wat eweneens vervang is deur 'n straatring, die sogenaamde Tuinring. Die Komsomolskaja-plein is een van die besigste pleine in Moskou met drie pragtige spoorwegstasies, wat deur bekende argitekte ontwerp is.

Die Leningrad-stasie is deur Konstantin Ton beplan en in 1851 voltooi. Fjodor Schechtel bou in 1904 die Jaroslaf-stasie, terwyl Aleksei Wiktorowitsj Sjtsjoessef se Kazan-stasie in die jaar 1926 geopen is. Die Klubgebou is 'n ander werk van Sjtsjoessef. Die Leningrad-hotel met 28 verdiepings van die argitek Leonid Poljakof is in 1953 geopen.

Moderne argitektuur

Wolkekrabbers in Moskwa-Siti

Die Hotel Oekraina, die gebou van die Russiese departement van buitelandse sake en die Lomonosof-universiteit ('n gebouekompleks met meer as 45 000 kamers) is almal uitstekende voorbeelde van die boustyl van die sosialistiese klassisisme. Daar is altesaam sewe wolkekrabbers, wat in hierdie argitektoniese styl opgerig is en in die volksmond ook as "Stalin se sewe susters" of "Stalinvingers" bekend staan.

Die televisietoring in Ostankino is in die jare 1960 tot 1967 opgerig en die tweede hoogste ter wêreld. Die toring beskik oor 'n uitkykpunt, wat egter na 'n brand in Augustus 2000 gesluit is.

Wetenskap en hoër onderwys

Moskou is 'n eersterangse internasionale sentrum van wetenskap, navorsing en hoër onderwys. 80 hoëronderwysinstellings met 380 vakrigtings en sowat 250 000 studente word aangevul deur meer as 1 000 navorsingsinstitute. Moskou se 4 000 biblioteke beskik oor sowat 400 miljoen boeke en ander dokumente.

Die Lomonosof-universiteit is die oudste en grootste universiteit in Rusland met 30 000 studente. Die universiteit is op inisiatief van die Russiese wetenskaplike Michail Lomonosof op 25 Januarie 1755 deur keiserin Elisabeth gestig.

Ander belangrike instellings is die Tegnologiese Staatsuniversiteit Stankin, die Tegniese Staatsuniversiteit en die Mynbouskool.

Openbare vervoer

Moskou se openbare vervoerstelsel bestaan uit 'n netwerk van moltreine, stedelike spoorlyne, busse en trolliebusse, trems en sogenaamde "marsjroetkis" - minibusse wat deur 'n wit strepie gekenmerk is en tot elf passasiers kan vervoer. Behalwe vir die moltreinnetwerk, wat deur die selfstandige onderneming Moskou Metro bedryf word, en stadstreine, wat deel uitmaak van die Russiese Spoorweë se nasionale spoornetwerk, val die openbare vervoerstelsel van Moskou sedert 1958 binne die verantwoordelikheid van Mosgortrans (Мосгортранс), 'n munisipale onderneming.

Moskouse Metro

Die binnedekor van Komsomolskaja-stasie op 'n Russiese posseël van 1952
Roltrappe in die Park Pobedy-stasie

Moskou se moltrein, wat algemeen as Moskouse Metro bekend staan, is in 1935 as een van die diepste ondergrondse treinstelsels geopen. Met 176 stasies en 'n totale netwerk van 293 kilometer is dit een van die besigste moltreinstelsels ter wêreld wat daagliks tot nege miljoen passasiers vervoer. Alle lyne is chronologies volgens die datum van hul voltooiing en inwyding genommer.

Die Londense moltreinnetwerk (London Underground) het as voorbeeld gedien toe in die laat 19de eeu eerste bouplanne vir 'n ondergrondse treinstelsel in Moskou ontwerp is. Die projek is aanvanklik deur die Russiese parlement, die Doema, verwerp vanweë die hoë boukoste, wat daaraan verbonde was. Die planne is eers ná die Eerste Wêreldoorlog en die Oktoberrewolusie hervat en verwesenlik.

Stasies binne die sentrale ring is meer as infrastrukturele geboue. Gedurende die Stalin-tydperk is hulle in die styl van die Sosialistiese klassisisme ontwerp en van versierings voorsien wat aan verskillende Russiese streke ontleen is. Die bekendste stasies - Majakofskaja (1938-1939), Komsomolskaja (1952), Kiëfskaja (1954), Nowoslobodskaja (1950) en Plosjtsjad Revoloetsii (1939) - lyk met hulle marmerdekor, mosaïeke en standbeelde op klein paleise.

Komsomolskaja, wat benede die gelyknamige plein geleë is, is een van die indrukwekkendste voorbeelde van hierdie ondergrondse boukuns. Hier is alle pilare met marmer beklee, terwyl elegante ligkrone die nodige beligting verskaf. Vir Majakofskaja, wat deel uitmaak van die oudste metrolyn, is twee soorte Italiaanse marmer ingevoer om pilare en mure te versier. 'n Halfedelsteen, rodoniet, skep hier 'n besondere atmosfeer met sy rooi en perskleurige kleurskakerings. Die bekende Russiese kunstenaar Aleksander Deinka het vir die hoofstasiesaal 33 mosaïeke geskep wat "'n Dag onder die Sowjet-hemel" uitbeeld. 'n Kopie van die Majofskaja-stasie is by die wêreldtentoonstelling in New York vertoon. In die Plosjtsjad Revoloetsii-stasie wys bronsstandbeelde die weg na Rooiplein. 'n Museum oor die geskiedenis van die Moskouse Metro is by die ingang van die Sportifnaja-stasie geleë.

Die vier roltrappe in die Park Pobedy-stasie is die langstes ter wêreld met 126 meter. Stasies is opsetlik diep ondergronds aangelê om in oorlogstye as skuilplek teen lugaanvalle te kan dien.

In 2011 het die Moskouse stadsregering sy ambisieuse planne vir die modernisering en uitbreiding van die Metro-netwerk bekend gestel. 'n Beraamde 562 miljard roebel sal tot 2017 in die projek belê en die eerste vier nuwe lyne reeds in laat 2012 geopen word.

Verwysings

Sjabloon:Link FA ak:Moscow