Daniël Jozua Pienaar

Ds. D.J. Pienaar.

Ds. Daniël Jozua Pienaar (Niekerksfontein, distrik Richmond, Kaap, 19 Desember 1853 - Uitenhage, 8 Maart 1926) was 'n predikant en leier in die Nederduitse Gereformeerde Kerk (moderator van die Kaapse Kerk in 1915) en 'n onderwysman na wie die Hoër Tegniese Skool Daniël Pienaar op Uitenhage vernoem is.

Herkoms en opleiding

Pienaar was die seun van 'n welgestelde skaapboer in die Karoo, Andries Jacobus Pienaar, en sy vrou, Johanna Catharina Rossouw. Sy grootvader, die ouderling Barend Jacobus Pienaar, was 'n lid van die Kaapse Sinodale afvaardiging van die NG Kerk wat aan die einde van 1847 die Voortrekkers besoek het. Sowel Pienaar as sy jonger broer, Hendrik Jacobus Pienaar, het hulle geroepe gevoel om predikant in die NG Kerk te word. Hy gaan skool op Richmond en Stellenbosch en ontvang sy hoër onderwys aan die Suid-Afrikaanse Kollege (voorloper van die Universiteit van Kaapstad) in die Moederstad. In 1876 behaal hy die B.A. aan die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop, wat later opgegaan het in die Universiteit van Suid-Afrika. Sy teologiese opleiding ontvang hy hoofsaaklik aan die Kweekskool op Stellenbosch terwyl hy ook lesings bywoon aan die universiteite van Edinburg, Utrecht en Bonn.

Gemeentelike bediening

Aliwal-Noord

Op 2 Desember 1880 word hy tot die bediening toegelaat en is enkele maande lank hulpprediker op Ladismith in die Klein-Karoo. Hy trou op 20 April 1881 met Hester Anna Louw (1860-1919) van die plaas Tweekuil, distrik Malmesbury, en neem 'n beroep aan na die NG gemeente Aliwal-Noord, waar hy op 11 Junie 1881 bevestig word. Hy arbei hier tot einde November 1887. Reeds op Aliwal-Noord het ds. Pienaar hom laat geld as 'n sterk maar taktvolle leier. Dié gemeente is teen 1873 in twee geskeur oor die liberale opvattings van sy leraar, ds. David Naudé, maar Pienaar doen 'n groot werk tot die herstel van die eenheid.

Uitenhage

Hy was dus 'n gelukkige keuse as nuwe leraar vir die NG gemeente Uitenhage omdat dié gemeente ook 'n moeilike tyd beleef. Hier word hy bevestig op 10 Desember 1887, 'n week of wat voor sy 34ste verjaardag. Amper 40 jaar staan hy aan die hoof van dié belangrike en uitgestrekte gemeente wat ten tyde van sy aftrede sowat 2 700 lidmate gehad het en 23 jaar later die eerste en enigste gemeente van die NG Kerk geword het wat meteens in vier verdeel is toe drie dogtergemeentes tegelykertyd afgestig het (1950). In daardie stadium het die vier gemeentes saam meer as 4 500 belydende lidmate getel. Pienaar het 'n verreikende invloed in die gemeente Uitenhage gehad. Hy was medeverantwoordelik vir die stigting in 1907 van die eerste NG gemeente in die hawestad Port Elizabeth, wat voorheen deel was van die ou moedergemeente, die 10de oudste in Suid-Afrika. Toe 'n groot aantal gesinne van Oudtshoorn hulle weens die ineenstorting van die volstruisbedryf in die Sondagsrivierwyk van sy gemeente vestig, doen ds. Pienaar alles in sy vermoë om ook daar 'n gemeente af te stig en dit lei tot die stigting van die NG gemeente Sondagsrivier (Kirkwood) in Junie 1918.

Onderwysmens

In die eerste helfte van die 1890's het NG Kerkleiers soos prof. Adriaan Moorrees en dr. Andrew Murray hulle begin uitspreek ten gunste van die noodsaaklikheid van nywerheids- of vakonderwys (vandag se tegniese onderwys) vir minderbevoorregte seuns van die platteland. Dr. Murray doen in Junie 1893 'n beroep in De Kerkbode op een of meer leraars om hiermee te begin en kort daarna bied ds. Pienaar 'n stuk grond van die Uitenhage-gemeente aan vir die oprigting van 'n "industrieskool". In Oktober van dieselfde jaar bied die Ring van Graaff-Reinet sy steun aan vir die oprigting van 'n ambagskool. Ds. Pienaar spring aan die werk en besoek gemeentes en kollekteer geld, rig vertoë vir steun aan die regering, laat geboue oprig en werf personeel. Op 2 April 1895 open die ambagskool op Uitenhage met 30 seuns. Die eerste skoolhoof, mnr. F. Doëge, moes self die meeste klasse waarneem, aangesien daar nie genoeg onderwysers was nie. Instrukteurs in skoenmakery, wamakery, smedery en kleremakery, word aangestel. Daar was vir ds. Pienaar aanvanklike teleurstellings en terugslae, maar hy volhard en deur sy volgehoue pogings steun die regering die skool later geldelik. Wanneer geskikte personeel nie plaaslike beskikbaar was nie, het ds. Pienaar hulle in die buiteland gewerf. In 1898 verkry hy byvoorbeeld die diens van die Skot William McJanett, wat die skool 30 jaar as hoof sou lei. Danksy sy opleidingsmetopdes was hy die baanbreker van tegniese onderwys in Suid-Afrika. Onder sy en ds. Pienaar se leiding word die skool 'n model vir soortgelyke skole elders in die Unie. Die onderrigmedium van die skool was aanvanklik Engels, al is dit deur die NG Kerk tot stand gebring. In 1904 is onderrig tot st. 6 uitgebrei. In 1915 volg nuwe aanbouings, wat die administrateur van Kaapland, sir Frederic de Waal, inwy. Eers in 1917 begin 'n beleid van tweetaligheid en in 1922 verwerf die skool hoërskoolstatus.

Ds. Pienaar se bydrae tot vakonderwys word deur die regering raakgesien en hy dien van 1912 af jare lank in die Raad voor Techniese en Industrieel Onderwys. Hy was ook een van die vyf lede van die Fremantle-kommissie wat van 1910 tot 1912 'n deurtastende ondersoek ingestel het na die onderwysstelsel en wie se aanbevelings die grondslag gelê het vir die taalordonnansie van die Kaapprovinsie. Ds. Pienaar het 'n belangrike aandeel gehad aan die kommissie se voorstelle en besluite.

Op Uitenhage dien hy as voorsitter van die skoolraad van die Riebeek-kollege en as lid van vier ander skoolkommissies.

Kerkleier

Ds. Pienaar was dikwels voorsitter van die Ring van Graaff-Reinet, dien meestal in die Ringskommissie en ook in vele Sinodale kommissies. Hy het 'n helder verstand en 'n gesonde oordeel gehad en dien hare lank as 'n vooraanstaande lid van die regs- en eksamenkommissie van die Kaapse Kerk en van die kuratorium van die Stellenbosse Kweekskool. Hy was lid van die Kommissie vir Kerkwethersiening. Hy dien in die moderatuur van die Kaapse Sinode, as assessor in 1909 en 1919, en as moderator in 1915. Hy was twee maal voorsitter van die Federale Raad van die NG Kerk. Hy het uitgemunt as voorsitter van groot vergaderings danksy sy sterk en besliste optrede, sy kennis van prosedure en sy helder insig. Toe die Kaapse Sinode in 1915 in verband met die 1914-Rebellie moes standpunt inneem, het ds. Pienaar op 'n uiters netelige tydstip die leiding geneem. Hy het selfs op politieke gebied invloed uitgeoefen en tree op as ondervoorsitter van die groot volkskongres in 1920 wat hereniging tussen die Suid-Afrikaanse Party en die Nasionale Party teweeg moes bring. Met sy dood het die Die Kerkbode verklaar dat geen ander predikant soveel invloed buite die kerklike gemeenskap uitgeoefen het nie. Sy welsprekendheid en indrukwekkende voorkoms het volgens ds. A.P. Smit se biografiese skets in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek altyd respek afgedwing.

Van sy kinders het drie seuns en drie dogters volwassenheid bereik. Die oudste seun was Andries Johannes Peinaar (1884-1953), 'n advokaat in Kaapstad, danksy sy dienste aan rugby en krieket bekend as Sport Pienaar.

Ds. Pienaar sterf in die ouderdom van 72 in 1926. In 1956 kry die skool op Uitenhage sy nuwe naam, die HTS Daniël Pienaar.

Bronne

• Die verhaal van Kareedouw se NG kerkgebou
• Die geskiedenis van die HTS Daniel Pienaar
• HTS Daniel Pienaar 114 jaar oud