Eksistensiële krisis
'n Eksistensiële krisis is 'n toestand van paniek of 'n gevoel van intense sielkundige ongemak oor lewensprobleme.[1] Dit kom hoofsaaklik voor in kulture waar basiese oorlewingsbehoeftes vervul is.
'n Eksistensiële krisis, ook die donker nag van die siel genoem, kan die gevolg wees van:
- 'n Besef of gevoel van eensaamheid en om geïsoleer te wees;
- 'n Besef van sterftlikheid en die eindigheid van jou eie bestaan, of die besef dat daar nie 'n hiernamaals mag wees nie; of
- 'n Besef dat die lewe geen vaste, bonatuurlike, eksterne doel of betekenis het nie.
Dit hou verband met die sosiologiese konsep van anomie. Dit is ook verwant aan 'n middel-lewe krisis. Die implikasie van 'n eksistensiële krisis is dat die krisis voortspruit uit 'n eksistensiële bewustheid.
In nie-eksistensiële godsdienstige stelsels word die wese van menswees hoofsaaklik toegeskryf aan 'n voorgeboortelike oorsaak, soos 'n bonatuurlike wese of 'n groep wesens. 'n Sekere gebrek aan geloof in sulke godsdienstige stelsels is 'n tipiese voorwaarde vir 'n eksistensiële krisis. In wese is 'n eksistensiële krisis die skielike besef dat jy nie weet waaroor jou eie lewe gaan nie en / of die skielike bewustheid van jou onvermydelike persoonlike lot.
Kognitiewe dissonansie ontstaan wanneer 'n persoon gekonfronteer word met die paradoks dat hy of sy glo dat sy of haar lewe belangrik is, terwyl hy of sy ook daarvan bewus is dat die menslike bestaan op sigself betekenisloos of sonder doel is. Dit is die opheffing van hierdie paradoks wat die krisis lig, óf deur die een "been" van die paradoks af te skaf deur geloof in 'n bepaalde vorm van bonatuurlike verklaring deur godsdiens te aanvaar; of deur die ander "been" van die paradoks te elimineer deur self te definieer wat die betekenis en doel van 'n mens se bestaan in verhouding tot die wêreld is.
Eksistensiële krisisse word soms veroorsaak deur 'n belangrike gebeurtenis of verandering in 'n persoon se lewe. Gewoonlik laat hierdie gebeurtenis die persoon reflekteer oor sy of haar sterflikheid en sodoende die onderdrukking daarvan openbaar. Tipiese voorbeelde van sulke gebeurtenisse is die dood van 'n geliefde, 'n naby-dood ervaring, die gebruik van psigedeliese middels soos LSD, die onafhanklikheid van iemand se kinders, 'n sekere ouderdom of 'n sekere tyd in eensame opsluiting.
Daar is meer maniere en variasies om 'n eksistensiële krisis te hanteer. Byvoorbeeld, 'n persoon mag besluit dat denke nutteloos is en dat eksistensiële waarheid of sekerheid nie deur die denke verkry kan word nie. Of iemand kan aflei dat dit nie belangrik is om te weet wat gebeur of hoe dinge werk nie; alles wat belangrik is, is die hede. Ander mag besluit dat geluk die lewensdoel is en toenemende kennis is die basis vir die bereiking daarvan.
Oor watter metode die doeltreffendste om 'n eksistensiële krisis te elimineer, is grootliks afhanklik van die persoonlikheid van die betrokke persoon. Almal gee uiteindelik betekenis aan sy of haar lewe op sy eie manier.
Kulturele konteks[wysig | wysig bron]
In die 19de eeu is Søren Kierkegaard van mening dat angs en eksistensiële wanhoop sou verskyn wanneer 'n oorgeërfde of geleende wêreldbeskouing (dikwels van 'n kollektiewe aard) nie meer in staat is om onverwagte en uiterste lewenservarings te hanteer nie.[2] Friedrich Nietzsche brei sy siening uit om aan te dui dat die dood van God - die verlies aan kollektiewe geloof in godsdiens en tradisionele moraliteit - 'n meer wydverspreide eksistensiële krisis vir filosofies bewustes skep.[3]
Eksistensiële krisis word inderdaad gesien as die onvermydelike deel van die modernisme (c.1890–1945).[4] Terwyl Émile Durkheim individuele krisisse gesien het as 'n neweproduk van sosiale patologie en 'n (gedeeltelike) gebrek aan kollektiewe norme,[5] het ander die eksistensialisme gesien as meer breedspruitend uit die modernistiese krisis van die verlies aan betekenis in die moderne wêreld.[6] Die tweeledige antwoorde was óf 'n godsdiens wat herleef word deur die ervaring van anomie (soos met Martin Buber), óf 'n individualistiese eksistensialisme wat gebaseer is op die direkte absurdheid van die menslike lot binne 'n betekenislose en uitheemse heelal, soos met Jean-Paul Sartre en Albert Camus.[7]
Irvin Yalom, 'n emeritus-professor in psigiatrie aan die Stanford-universiteit, het 'n belangrike bydrae gelewer tot die veld van eksistensiële psigoterapie. Rollo May is 'n ander van die stigterslede van hierdie benadering.
Fredric Jameson het voorgestel dat die postmodernisme, met die versadiging van die sosiale ruimte deur 'n visuele verbruikerskultuur, die modernistiese angs van die tradisionele onderwerp, en daarmee saam die eksistensiële krisis van ouds, vervang het deur 'n nuwe sosiale patologie van afgeplatte invloed en 'n gefragmenteerde onderwerp.[8]
Verdere leeswerk[wysig | wysig bron]
- J. Watson, Caring Science as Sacred Science 2005. Chapter 4: "Existential Crisis in Science and Human Sciences".
- T.M. Cousineau, A. Seibring, M.T. Barnard, P-673 Making meaning of infertility: Existential crisis or personal transformation? Fertility and Sterility, 2006.
- Sanders, Marc, Existential Depression. How to recognize and cure life-related sadness in gifted people, 2013.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Richard K. James, Crisis intervention strategies, https://books.google.com/books?id=fAFg7z93gDwC&pg=PA13
- ↑ S. Kierkegaard, The Sickness unto Death (1980) bl. 41
- ↑ Albert Camus, The Rebel (Vintage 1950[?]) bl. 66-77
- ↑ M. Hardt/K. Weeks, The Jameson Reader (2000) bl. 197
- ↑ E. Durkeheim, Suicide (1952) bl. 214 en bl. 382
- ↑ M. Hardt/K. Weeks, The Jameson Reader (2000) bl. 265
- ↑ J. Childers/G. Hentzi eds., The Columbia Dictionary of Modern Literary and Cultural Criticism (1995) bl. 103-4
- ↑ M. Hardt/K. Weeks, The Jameson Reader (2000) bl. 267-8 en bl. 199-200
Notas[wysig | wysig bron]
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
