Hertzogprys

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Genl. J.B.M. Hertzog, na wie die prys vernoem is.

Die Hertzogprys is 'n bekroning wat toegeken word deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Dit word jaarliks toegeken aan 'n skrywer met hoogstaande werk, beurtelings, in die veld van drama, poësie of prosa. Die jaarlikse wenner word bepaal deur die Letterkundekommissie van die SA Akademie. Die toekenning van die prys is onderhewig aan bekragtiging deur die Akademieraad. Dit word beskou as die hoogste eer wat 'n Afrikaanse skrywer kan toekom.

Agtergrond[wysig | wysig bron]

Die Hertzogprys is die belangrikste prestigeprys in die Afrikaanse letterkunde en heet na een van die grootste kampvegters vir Afrikaans: genl. J.B.M. Hertzog.

Dit het in 1914 tot stand gekom deur 'n skenking van £1 200 wat genl. Hertzog vir dié doel gemaak het. Hy was in 1910 in 'n lastergeding gewikkel wat voortgevloei het uit sy stryd vir die onderrig van Hollands in die skole van die Vrystaat. Die geld het oorgebly uit 'n fonds vir die vereffening van genl. Hertzog se gedingkoste waartoe die Afrikaanse volk bygedra het en is deur hom onder beheer van die Akademieraad geplaas vir belegging en aanwending van die rente daarop vir 'n Afrikaanse letterkundige prys. Dit is gedoen ingevolge 'n notariële skenkingsakte, onder datum 27 Mei 1914.

Oorspronklik, so blyk uit die skenkingsakte, was dit 'n wedstrydprys vir ingesonde stukke, maar op 15 Februarie 1923 het genl. Hertzog skriftelik toegestem dat alle gepubliseerde boeke vanself in aanmerking mag kom. In 1928 is met genl. Hertzog se toestemming, soos in 'n brief van 3 April 1928 te kenne gegee, besluit om die drie literêre vorme, nl. prosa, poësie en drama, afsonderlik om die beurt te bekroon. Volgens voorskrif van die skenkingsakte self, kon tydens genl. Herzog se lewe veranderinge in die voorwaardes aangebring word met sy toestemming. Na sy oorlye mag dit geskied by eenparige besluit van die Akademieraad.

Gedurende enkele jare het ook "wetenskaplike prosa" vir die Hertzogprys in aanmerking gekom. So het prof. J. du P. Scholtz in 1943 die Hertzogprys ontvang vir "Die Afrikaner en sy taal" en dr. Coenraad Beyers in 1944 vir "Die Kaapse Patriotte". In 1946 is die afdeling "wetenskaplike prosa" afgeskaf. Hieruit het in 1947 die Akademieprys vir Geesteswetenskappe ontstaan, wat sedert 1955 bekend staan as die 'Stalsprys vir Geesteswetenskappe'.

Die prys behels 'n kontantbedrag soos bepaal deur die borg, asook 'n 18 karaat goue Hertzoggedenkpenning.

Beleid[wysig | wysig bron]

Die prys word slegs toegeken aan oorspronklike werke in Afrikaans. Die wisseling tussen die drie letterkundige formate het begin in 1968 met poësie, daarna drama en daarna prosa. Die kommissie oorweeg slegs werk gepubliseer uit die vorige drie kalenderjare, en kan die toekenning maak op 'n enkelwerk of die oeuvre van 'n skrywer.

Lys van Hertzogpryswenners[wysig | wysig bron]

Poësie[wysig | wysig bron]

Drama[wysig | wysig bron]

Prosa[wysig | wysig bron]

Sangiro wen die Hertzogprys in 1945 vir al sy prosawerk.

Wetenskaplike prosa[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. http://www.beeld.com/nuus/2014-03-29-marlene-kry-hertzogprys
  2. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2014. Besoek op 29 Maart 2014.
  3. "Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns: Bekronings 2017" (html). Litnet. 30 Maart 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 April 2020. Besoek op 31 Maart 2017.
  4. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Julie 2015. Besoek op 27 Maart 2015.
  5. "Coming up from the toilet of politics to smell the roses again". www.businesslive.co.za (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 April 2019. Besoek op 18 Januarie 2019.
  6. Prinsloo, Dionē (13 April 2018). "SA Akademiepryse 2018" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (pdf) op 21 Desember 2018. Besoek op 20 Mei 2019.
  7. "SA Akademiepryse 2021" (PDF). SA Akademie. 16 April 2021. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 6 Mei 2021. Besoek op 6 Mei 2021.
  8. "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Augustus 2010. Besoek op 9 Augustus 2010.
  9. Prinsloo, Dionē (12 April 2019). "Mediaverklaring" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (pdf) op 1 Mei 2019. Besoek op 20 Mei 2019.
  10. https://maroelamedia.co.za/goeiegoed/goeie-nuus/naude-wen-hertzogprys-met-dol-heuning/

Bron[wysig | wysig bron]