Huis van Wangchuck

Wangchuck
Die huidige koning van Bhoetan, Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, en sy gesin.
Land	Bhoetan
Streek	Suid-Asië
Titel	Druk Gyalpo
Stigter	Ugyen Wangchuck
Huidige heerser	Jigme Khesar Namgyel Wangchuck
Gestig	17 Desember 1907
Nasionaliteit	Bhoetanees
Godsdiens	Vajrayana-Boeddhisme

Die Huis van Wangchuck (དབང་ཕྱུག་རྒྱལ་བརྒྱུད་; Wylie: Dbang-phyug Rgyal-brgyud) regeer sedert Bhoetan se hereniging in 1907 oor die land. Voor die hereniging het die Wangchuck-familie oor die distrik Trongsa regeer. Hulle het eindelik die mag van ander streekheersers oorgeneem en die guns van die Britse Ryk gewen. Ná die vereniging van die mag is die 12de penlop van Trongsa, Gongsar Ugyen Wangchuck, gekies as Druk Gyalpo (die "Draakkoning") en het hy die koningshuis gestig. Die amp "Druk Gyalpo" is buite die land meer algemeen bekend as "koning van Bhoetan".

Die Wangchuck-dinastie het onder sy eerste twee monarge betrekkinge met Brittanje en Indië opgebou. Die derde, vierde en vyfde (huidige) monarge het die land op die pad na demokrasie, desentralisasie en ontwikkeling geplaas.

Geskiedenis

Stamboom van die Wangchuck-dinastie

Daar was al vyf konings van Bhoetan. Hulle is:

1. Ugyen Wangchuck (gebore 1861 – oorlede 1926), 1ste Druk Gyalpo 17 Desember 1907 – 21 Augustus 1926.
2. Jigme Wangchuck (1905–1952), 2de Druk Gyalpo 21 Augustus 1926 – 24 Maart 1952.
3. Jigme Dorji Wangchuck (1929–1972), 3de Druk Gyalpo 24 Maart 1952 – 24 Julie 1972.
4. Jigme Singye Wangchuck (geb. 1955), 4de Druk Gyalpo 24 Julie 1972 – 15 Desember 2006.
5. Jigme Khesar Namgyel Wangchuck (geb. 1980), 5de Druk Gyalpo 14 Desember 2006 – tans.

Die opkoms van die Huis van Wangchuck is diep gewortel in die historiese politiek van Bhoetan. Tussen 1616 en 1907 het verskeie administratiewe, godsdienstige en streekmagte om die beheer van Bhoetan meegeding. In dié tyd is faksies deur Tibet en Brittanje beïnvloed en gesteun. Eindelik is die penlop van Trongsa (’n erflike titel), Ugyen Wangchuck, in 1907 deur ’n vergadering van burgers gekies as die eerste Druk Gyalpo.

Oorsprong

In 1616 het ’n lama van die Ralung-klooster in Tibet, Ngawang Namgyal (1594-1651), na Bhoetan gekom en begin om die politieke struktuur te wysig. Ondanks teenstand van Tibet het hy die nuwe titel Shabdrung Rinpoche aangeneem en homself gevestig as heerser oor ’n stelsel van wêreldlike en godsdienstige administrateurs. Onder sy teokratiese dubbelregeringstelsel het die Druk Desi, of wêreldlike leier, die administrasie beheer en die Je Khenpo, of geestelike leier, die godsdienssake. Ná die dood van Namgyal in 1651 het ’n al hoe ondoeltreffender sentrale regering gelei tot die de facto-disintegrasie van die amp van Shabdrung. Hy is deur reïnkarnasies opgevolg.

Sy eerste opvolgers – sy seun (1651) en stiefbroer (1680) – is effektief deur die Druk Desi en Je Khenpo beheer totdat die mag verder versplinter is deur die skepping van verskeie Shabdrung-inkarnasies – wat verteenwoordigend was van spraak, gees en liggaam. Toenemend sekulêre streekheersers (penlops en dzongpons) het om mag meegeding te midde van ’n burgeroorlog oor die Shabdrung en invalle deur Tibet en die Mongoolse Ryk.

Die penlops van Trongsa en Paro, en die dzongpons van Punakha, Thimphu en Wangdue Phodrang was veral belangrike figure in die mededinging om streekoorheersing.

Die penlop van Trongsa het Sentraal-Bhoetan bestuur en die mededingende penlop van Paro Wes-Bhoetan. Die dzongpons het die gebiede om hul onderskeidelike dzongs beheer. Omdat die penlop van Paro ’n streek bestuur het met winsgewende handelsroetes, het dié pos die onderwerp van mededinging geword onder die aristokratiese families.

Koning Ugyen Wangchuck ontvang die orde van ridderkommandeur van die Orde van die Britse Ryk.

Hoewel Bhoetan deur die 19de eeu oor die algemeen goeie betrekkinge met beide Tibet en Brits-Indië gehad het, het die uitbreiding van Britse mag aan Bhoetan se grense en Tibettaanse aanvalle in die Brits-Indiese staat Sikkim politieke magte in die land verdeel tussen pro-Brits en pro-Tibettaans. Hierdie tydperk van intense mededinging tussen Wes- en Sentraal-Bhoetan, tesame met eksterne invloede uit Tibet en veral Brittanje, het toestande geskep vir die opgang van die penlop van Trongsa.

Ná die Duar-oorlog met Brittanje (1864-'65) en groot grondverliese het gewapende konflik na binne gekeer. In 1870, te midde van voortdurende burgeroorloë, het die 10de penlop van Trongsa, Jigme Namgyal, die 48ste Druk Desi geword. In 1879 het hy sy 17-jarige seun, Ugyen Wangchuck, as die 23ste penlop van Paro aangestel. Namgyal het tot met sy dood effektief beheer oor die land uitgeoefen.

Ná sy pa se dood in 1881 het Wangchuck begin baklei vir die amp van penlop van Trongsa. In 1882 het hy dit gekry nadat hy teen Bumthang en Trongsa opgeruk het. Hy was daarna penlop van Paro én Trongsa. In 1885 het Wangchuck ingemeng in ’n konflik tussen die dzongpons van Punakha en Thimphu. Hy het albei kante oorwin en die Simtokha-dzong oorgeneem. Van dié tyd af het die amp van Druk Desi bloot seremonieel geword.

In 1903 en 1904 is onderskeidelik die laaste amptelik erkende Shabdrung en Druk Desi dood. ’n Magsleemte het dus ontstaan in die reeds disfunksionele dubbele regeringstelsel. Die burgerlike administrasie het in die hande beland van penlop Ugyen Wangchuck en in November 1907 het ’n vergadering van geestelikes, amptenare en aristokratiese families hom eenparig gekies as erflike monarg.

Sy bestyging van die Bhoetanese troon het ’n einde gebring aan die tradisionele dubbelregeringstelsel wat byna 300 jaar lank geduur het. Die titel "penlop van Trongsa" gaan deesdae na die kroonprins van Bhoetan.