Isaäc da Costa
Isaäc da Costa (omstreeks 14 Januarie 1798, Amsterdam – 28 April 1860) was 'n Nederlandse digter en geskiedkundige.
Da Costa het uit 'n welgestelde Joodse bankiersfamilie gekom. Hy het die Latynse skool bygewoon en op vyftienjarige leeftyd lid van die Israelitiese genootskap Concordia Crescimus geword. Sy leraar in Hebreeus, Mozes Lemans, het hom in kontak gebring met Willem Bilderdijk, wat sy leermeester geword het. Hy het liedere en politieke poësie geskryf; so het hy ook vir Nederlandsche Stemmen, 'n tydskrif van Het Réveil, geskryf. Hy het gemeen dat sy lewensroeping die bestudering van teologie, letterkunde en geskiedenis was. Hy het in 1818 in die regte en in 1821 in die lettere gepromoveer.
Hy was vurig oor godsdiens. Aanvanklik was hy 'n ortodokse Jood maar later het hy hom bekeer tot die Protestantisme. Hy het sy bekering kort na sy ouers se dood (1822) bekendgemaak om sodoende nie sy ouers te kwets nie. Hy het gepoog om saam met 'n groep genaamd Het Réveil die samelewing tot die heerskappy van Jesus Christus te bekeer. Hy het saam met sy jong vriende 'n nuwe wêreld oopgemaak vir die destydse jeug. Onder sy geesgenote tel onder meer Johannes Haefkens. 'n Belangrike teenstander was die Katolieke historikus, digter en apologeet Joachim le Sage ten Broek, wat hom in 'n openbare brief opgeroep het om sy heil te soek in die kerk van Rome.
Sy bekendste werk is die berugte brosjure "Bezwaren tegen den geest der Eeuw" (1823). In 'n voor- en nawoord en tien hoofstukke oor verskeie onderwerpe maak hy 'n pleidooi vir die dominansie van die (Protestantse) Christendom in die openbare lewe en betreur hy - soos hy dit sien - die dominansie van die Verligting in hedendaagse denke. Hy is onder meer gekant teen die menslike rede; in teenstelling met die "Openbaring" van die Bybel; as synde die skeidsregter in geskille, as instrument teen die grondwetlike monargie, en teen die idee van volkssoewereiniteit en regering deur en vir die bevolking. Waar die "Verligtes" vooruitgang in die geskiedenis gesien het, het Da Costa daarin slegs agteruitgang gesien.
Da Costa het baie karakteristieke van die Biedermeier-tydperk getoon, dit wil sê dat hy 'n sentimentele, gelate en sag-melancholiese styl gehad het. Sy liedere en poësie staan vir eenvoud, absoluutheid en waarheid. Hy het in 1812 gedebuteer met die gedig "Lof der dichtkunst". Hy het ook werke van Aischulos vertaal. Sy versamelde poësie is uitgegee deur die dominee-digter J.P. Hasebroek onder die titel "Komplete dichtwerken van Is. da Costa" (3 dln. 1861-1863).
Die uitdrukking of frase "Da Costiaan" was in sy tyd in Nederland as skeldwoord gebruik; sy kritiek op die libertynse tydsgees is as obskuur ervaar en het weerstand opgeroep in die kringe van die Verligting.
Familie[wysig | wysig bron]
Hy het op 5 Julie 1821 met sy niggie, Hanna Belmonte, getrou. Ses dae later is die huwelik in die sinagoge geformaliseer. Hulle het hul op 20 Oktober 1822 tot die Christendom bekeer deur hulle in die Pieterskerk in Leiden te laat doop.
Die egpaar het nege kinders gehad, van wie slegs drie volwassenheid bereik het.
Werke[wysig | wysig bron]
- Vijf-en-twintig Jaren
- De Slag bij Nieuwpoort
- Alfonsus de Eerste
- Poëzy
- Bezwaren tegen den geest der eeuw. In hierdie essay wat in 1823 geskryf was, toe da Costa slegs vyf-en-twintig jaar oud was, val hy die Ensiklopedis (Rousseau, Voltaire, Diderot, Kant, Robert Owen en Lord Byron) aan.
- De Sadduceën
- Paulus, eene schriftbeschouwing
- Opmerkingen over het onderscheidende karakter der Groninger School
- Hagar
- Israël en de Volken; een overzicht van de geschiedenis der Joden tot op onzen tijd ("Israel en die Heidene [in Engels Gentiles]: Bydrae tot die geskiedenis van die Jode van die vroegste tye af tot die teenswoordige tyd")
- Een en twintig dagen te Londen, bij gelegenheid der zamenkomsten van de Evangelische Alliantie, doorgebracht
- Beschouwingen van het Evangelie van Lucas
- Bilderdijk herdacht
- Beschouwingen van de Handelingen der Apostelen
- Wat er door de Theologische Faculteit te Leiden al zoo geleerd wordt
- De Mensch en de dichter Willem Bilderdijk, eene bijdrage tot de kennis van zijn leven, karakter, en schriften
- Opstellen van godgeleerden en geschiedkundigen inhoud
- Da C.'s kompleete dichtwerken
- Bijbellezingen. Op geteekend en medegedeeld door Johan Frederik Schimsheimer
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Isaäc da Costa.
