Mira-veranderlike
Mira-veranderlikes, wat genoem is na die ster Mira, is ’n klas polsende veranderlike sterre wat tipies baie rooi is, polstydperke van langer as 100 dae het en helderheid van groter as 1 m (skynbare magnitude) in infrarooi en 2,5 m in sigbare lig. Hulle is rooireusesterre in die laat stadium van stellêre evolusie wat hul buitenste lae sal wegwerp as planetêre newels en binne ’n paar miljoen jaar witdwerge sal word.
Eienskappe[wysig | wysig bron]
Mira-veranderlikes se massa is groot genoeg om heliumfusie in hul kern te ondergaan het, maar is kleiner as 2 M☉ en het reeds sowat die helfte van hul aanvanklike massa verloor. Hulle kan egter duisende kere helderder as die Son wees vanweë hul uitgestrekte buitenste lae. Hulle pulseer omdat die hele ster uitsit en saamtrek. Dit veroorsaak ’n verandering in temperatuur en radius, wat albei ’n verandering in helderheid meebring. Die polse hang af van die massa en radius van die ster, en daar is ’n groot verband tussen tydperk en helderheid (en kleur).[1]
Vroeër is veronderstel Mira-veranderlikes bly sferies simmetries tydens die proses (hoofsaaklik om die model eenvoudig te hou). ’n Onlangse studie het egter getoon 75% van dié sterre wat met die infrarooi-teleskoop IOTA waargeneem is, is nie simmetries nie;[2][3][4][5] daar is dus nou druk om realistiese 3D-modelle van Mira-sterre te skep.
Die meeste Mira-sterre toon ooreenkomste wat gedrag en struktuur betref, maar hulle is ’n uiteenlopende klas veranderlike sterre vanweë verskille in ouderdom, massa, polsmodus en chemiese samestelling. Baie van hulle, soos R Leporis, het ’n optiese spektrum wat oorheers word deur koolstof, wat daarop dui dat materiaal van die kern van die ster na die oppervlak kon verskuif het. Dié materiaal vorm dikwels stofwolke om die ster, wat ook bydra tot die ster se verflouing en verheldering.
Dit lyk of ’n klein getal Miras se polstydperke mettertyd verander – dit kan aansienlik krimp of rek (tot ’n faktor van drie) oor ’n tydperk van ’n paar dekades tot ’n paar eeue. Daar word geglo dit word veroorsaak deur "termiese polse", wanneer ’n skil van helium naby die kern tydelik warm en dig genoeg word om kernfusie te ondergaan. Dit verander die struktuur van die ster, wat weer die polstydperk verander. Daar word voorspel dat dit met alle Mira-veranderlikes gebeur, maar die relatief kort tydperk van termiese pulse (hoogstens ’n paar duisend jaar) oor die eindfase van die ster (minder as ’n miljoen jaar), beteken ons kan dit net in ’n paar van die duisende bekende Mira-sterre sien, moontlik in R Hydrae.[6]
Mira-veranderlikes is gewilde voorwerpe onder amateurs wat in veranderlike sterre belangstel vanweë die drastiese veranderings in hul helderheid. Sommige van die sterre, insluitende Mira self, word al meer as ’n eeu lank bestudeer.
Sien ook[wysig | wysig bron]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ doi:10.1086/311632
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ First Surface-resolved Results with the IOTA Imaging Interferometer: Detection of Asymmetries in AGB stars Geargiveer 10 Junie 2019 op Wayback Machine, 2006
- ↑ Optical aperture synthetic images of the photosphere and molecular atmosphere of Mira[dooie skakel], 1992
- ↑ Asymmetries in the atmosphere of Mira, 1991
- ↑ Surface imaging of long-period variable stars[dooie skakel], 1999
- ↑ The evolution of the Mira variable R Hydrae
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
