Nitroësuur

**Eienskappe**
Algemeen
Naam	Nitroësuur
Sistematiese naam	Hidroksidooksidostikstof
Struktuurformule van Nitroësuur
Chemiese formule	HNO₂
Molêre massa	47,013 g•mol^-1
CAS-nommer	7782-77-6
Voorkoms	Ligblou oplossing
Fasegedrag
Smeltpunt	Slegs bekend in oplossing of as gas
Kookpunt
Digtheid	1 g•ml^-1
Oplosbaarheid
Suur-basis eienskappe
pKa	3,15
Veiligheid
Flitspunt	nie flambaar
Tensy anders vermeld is alle data vir standaardtemperatuur en -druk toestande.

Portaal Chemie

Moet nie met salpetersuur (HNO₃) verwar word nie

Nitroësuur (word soms salpeterigsuur genoem, molekulêre formule HNO₂) is 'n swak en monoprotiese suur wat slegs in oplossing, in die gasfase en in die vorm van nitrietsoute (NO−2) bekend is.^[1] Nitroësuur word gebruik om diasoniumsoute van uit amiene te maak. Die resulterende diasoniumsoute is reagense in aso-koppelingsreaksies om aso-kleurstowwe te vorm.

Struktuur[wysig | wysig bron]

In die gasfase rangskik die vier atome wat 'n molekule nitroësuur vorm hulself op 'n plat vlak. Binne daardie vlak het hulle twee moontlike konformasies. Die planêre nitroësuurmolekule kan beide 'n sin- en 'n anti-vorm aanneem. Die anti-vorm oorheers by kamertemperatuur, en infrarooispektroskopie-metings dui aan dat dit meer stabiel is met ongeveer 2,3 kJ/mol.^[1]

Afmetings van die anti-vorm

bal-en-stok model van die anti-vorm

bal-en-stok model van die sin-vorm

Voorbereiding[wysig | wysig bron]

Nitroësuur word gewoonlik voorberei deur versuring van waterige oplossings van natriumnitriet met 'n minerale suur. Die versuring word gewoonlik by ystemperature uitgevoer. Omdat nitroësuur onstabiel is en vinning ontbind word dit gewoonlik in situ verbruik, dws soos dit voorberei word.^[2]^[3]

{\ce {NaNO3 + HBr -> HNO2 + NaBr}}

Nitroësuur kan ook geproduseer word deur distikstoftrioksied in water op te los volgens die vergelyking

{\ce {N2O3 + H2O <=> 2HNO2}}

Reaksies[wysig | wysig bron]

Ontbinding[wysig | wysig bron]

Sien ook: Distikstoftrioksied

Gasvormige nitroësuur ontbind om stikstofdioksied, stikstofoksied en water te vorm:

{\ce {2 HNO2 -> NO2 + NO + H2O}}

Stikstofdioksied breek op in waterige oplossing en vorm salpetersuur en nitroësuur:^[4]

{\ce {2 NO2 + H2O -> HNO3 + HNO2}}

In warm of gekonsentreerde oplossings kom die algehele reaksie neer op die produksie van salpetersuur, stikstofoksied en water:

{\ce {3 HNO2 -> HNO3 + 2 NO + H2O}}

Reduksie[wysig | wysig bron]

Die reduksie-reaksie van nitroësuur word gebruik om baie produkte te skep, insluitend:^[5]

Met I⁻- en Fe²⁺-ione word stikstofoksied (NO) gevorm:

{\ce {2 HNO2 + 2 KI + H2SO4 -> I2 + 2 NO + 2 H2O + 2 K2SO4}}

{\ce {2 HNO2 + 2 FeSO4 + 2 H2SO4 -> Fe2(SO4)3 + 2 NO + 2 H2O + K2SO4}}

Met Sn²⁺-ione word distikstofmonoksied (N₂O) gevorm:

{\ce {2 HNO2 + 6 HCl + 2 SnCl2 -> 2 SnCl4 + N2O + 3 H2O + 2 KCl}}

Met swaweldioksied-gas (SO₂) word hidroksilamien (NH₂OH) gevorm:

{\ce {2 HNO2 + 6 H2O + 4 SO2 -> 3 H2SO4 + K2SO4 + 2 NH2OH}}

Met hidrasinium (N₂H+5) word ammoniak (HN₃) gevorm en daarvan word stikstof-gas (N₂) gevorm:

{\ce {HNO2 + [N2H5]+ -> HN3 + H2O + H3O+}}

{\ce {HNO2 + HN3 -> N2O + N2 + H2O}}

Atmosfeer van die Aarde[wysig | wysig bron]

Nitroësuur is betrokke by die osoonreaksies van die onderste atmosfeer, die troposfeer. Die reaksie van stikstofoksied (NO) en water produseer nitroësuur. Wanneer hierdie reaksie op die oppervlak van atmosferiese deeltjies plaasvind, verander die produk maklik deur reaksie met lig tot hidroksielradikale.^[6]^[7] Hidroksielradikale is hoogs reaktief en ondergaan chemiese reaksies wat hulle kortstondig maak. Wanneer biologiese stelsels aan hidroksielradikale blootgestel word kan dit skade aan selle veroorsaak waar hulle met DNS, lipiede en proteïene kan reageer.^[8]

Die Aarde se naghemel word verlig deur verspreide lig wat luggloed genoem word. Dit word word deur stralingsoorgange van atome en molekules geproduseer.^[9] Van die mees intense sulke kenmerke wat in die Aarde se naghemel waargeneem is, is 'n groep infrarooi oorgange by golflengtes tussen 700 nanometer en 900 nanometer. In 1950 het Amerikaanse sterrekundige Aden Meinel gewys dat dit oorgange van die hidroksielmolekule was.^[10]

Kyk ook[wysig | wysig bron]

Lys van sure en basisse

Verwysings[wysig | wysig bron]

↑ ^1,0 ^1,1 Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (in Engels) (2de uitg.). Butterworth-Heinemann. p. 462. ISBN 978-0-08-037941-8.
↑ Y. Petit, M. Larchevêque (1998). "Ethyl Glycidate from (S)-Serine: Ethyl (R)-(+)-2,3-Epoxypropanoate". Org. Synth. (in Engels). 75: 37. doi:10.15227/orgsyn.075.0037.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
↑ Adam P. Smith, Scott A. Savage, J. Christopher Love, Cassandra L. Fraser (2002). "Synthesis of 4-, 5-, and 6-methyl-2,2'-bipyridine by a Negishi Cross-coupling Strategy: 5-methyl-2,2'-bipyridine". Org. Synth. (in Engels). 78: 51. doi:10.15227/orgsyn.078.0051.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
↑ Kameoka, Yohji; Pigford, Robert (Februarie 1977). "Absorption of Nitrogen Dioxide into Water, Sulfuric Acid, Sodium Hydroxide, and Alkaline Sodium Sulfite Aqueous". Ind. Eng. Chem. Fundamen. (in Engels). 16 (1): 163–169. doi:10.1021/i160061a031.
↑ Catherine E. Housecroft; Alan G. Sharpe (2008). "The group 15 elements". Inorganic Chemistry (in Engels) (3de uitg.). Pearson. p. 449. ISBN 978-0-13-175553-6.
↑ Spataro, F; Ianniello, A (November 2014). "Sources of atmospheric nitrous acid: state of the science, current research needs, and future prospects". Journal of the Air & Waste Management Association (in Engels). 64 (11): 1232–1250. doi:10.1080/10962247.2014.952846. PMID 25509545.
↑ Anglada, Josef M.; Solé, Albert (November 2017). "The Atmospheric Oxidation of HONO by OH, Cl, and ClO Radicals". The Journal of Physical Chemistry A (in Engels). 121 (51): 9698–9707. Bibcode:2017JPCA..121.9698A. doi:10.1021/acs.jpca.7b10715. PMID 29182863.
↑ Kanno, Taro; Nakamura, Keisuke; Ikai, Hiroyo; Kikuchi, Katsushi; Sasaki, Keiichi; Niwano, Yoshimi (Julie 2012). "Literature review of the role of hydroxyl radicals in chemically-induced mutagenicity and carcinogenicity for the risk assessment of a disinfection system utilizing photolysis of hydrogen peroxide". Journal of Clinical Biochemistry and Nutrition (in Engels). 51 (1): 9–14. doi:10.3164/jcbn.11-105. ISSN 0912-0009. PMC 3391867. PMID 22798706.
↑ Silverman, SM (Oktober 1970). "Night airglow phenomenology". Space Science Reviews (in Engels). 11 (2): 341–79. Bibcode:1970SSRv...11..341S. doi:10.1007/BF00241526. S2CID 120677542.
↑ Meinel, AB (1950). "OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky. I". Astrophysical Journal (in Engels). 111: 555–564. Bibcode:1950ApJ...111..555M. doi:10.1086/145296.

[G&E-1] 1,0 ^1,1 Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (in Engels) (2de uitg.). Butterworth-Heinemann. p. 462. ISBN 978-0-08-037941-8.

[Petit-2] Y. Petit, M. Larchevêque (1998). "Ethyl Glycidate from (S)-Serine: Ethyl (R)-(+)-2,3-Epoxypropanoate". Org. Synth. (in Engels). 75: 37. doi:10.15227/orgsyn.075.0037.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)

[Smith-3] Adam P. Smith, Scott A. Savage, J. Christopher Love, Cassandra L. Fraser (2002). "Synthesis of 4-, 5-, and 6-methyl-2,2'-bipyridine by a Negishi Cross-coupling Strategy: 5-methyl-2,2'-bipyridine". Org. Synth. (in Engels). 78: 51. doi:10.15227/orgsyn.078.0051.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)

[Kameoka-4] Kameoka, Yohji; Pigford, Robert (Februarie 1977). "Absorption of Nitrogen Dioxide into Water, Sulfuric Acid, Sodium Hydroxide, and Alkaline Sodium Sulfite Aqueous". Ind. Eng. Chem. Fundamen. (in Engels). 16 (1): 163–169. doi:10.1021/i160061a031.

[InorgChem-5] Catherine E. Housecroft; Alan G. Sharpe (2008). "The group 15 elements". Inorganic Chemistry (in Engels) (3de uitg.). Pearson. p. 449. ISBN 978-0-13-175553-6.

[Spataro-6] Spataro, F; Ianniello, A (November 2014). "Sources of atmospheric nitrous acid: state of the science, current research needs, and future prospects". Journal of the Air & Waste Management Association (in Engels). 64 (11): 1232–1250. doi:10.1080/10962247.2014.952846. PMID 25509545.

[Anglada-7] Anglada, Josef M.; Solé, Albert (November 2017). "The Atmospheric Oxidation of HONO by OH, Cl, and ClO Radicals". The Journal of Physical Chemistry A (in Engels). 121 (51): 9698–9707. Bibcode:2017JPCA..121.9698A. doi:10.1021/acs.jpca.7b10715. PMID 29182863.

[Kanno-8] Kanno, Taro; Nakamura, Keisuke; Ikai, Hiroyo; Kikuchi, Katsushi; Sasaki, Keiichi; Niwano, Yoshimi (Julie 2012). "Literature review of the role of hydroxyl radicals in chemically-induced mutagenicity and carcinogenicity for the risk assessment of a disinfection system utilizing photolysis of hydrogen peroxide". Journal of Clinical Biochemistry and Nutrition (in Engels). 51 (1): 9–14. doi:10.3164/jcbn.11-105. ISSN 0912-0009. PMC 3391867. PMID 22798706.

[Silverman-9] Silverman, SM (Oktober 1970). "Night airglow phenomenology". Space Science Reviews (in Engels). 11 (2): 341–79. Bibcode:1970SSRv...11..341S. doi:10.1007/BF00241526. S2CID 120677542.

[Meinel-10] Meinel, AB (1950). "OH Emission Bands in the Spectrum of the Night Sky. I". Astrophysical Journal (in Engels). 111: 555–564. Bibcode:1950ApJ...111..555M. doi:10.1086/145296.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]