Vygies

Vygie
	'n Bokbaaivygie
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
Divisie:	Magnoliophyta
Klas:	Magnoliopsida
Orde:	Caryophyllales
Familie:	Aizoaceae; Martinov
Genera
	Sien teks
Sinonieme
	Ficoidaceae; Mesembryanthemaceae; Tetragoniaceae;

Vygies is vetplante van die familie Aizoaceae, wat, veral in die sukkulente Karoo, in baie spesies voorkom. Die ou naam vir hierdie familie is Mesembryanthemaceae en in Engels word hul dikwels Mesembs genoem. Die meeste vygies word in die Wes- en Noord-Kaap gevind, maar daar is ook drie vygiesoorte wat in Gauteng en Noord-Wes deur natuurbewaringsordonansies beskerm word.^[1]

Taksonomie[wysig | wysig bron]

*Lithops marmorata*, *Frithia pulchra* en *Lithops aucampiae*

Vygies is 'n groep plante wat vroeër deur Linnaeus almal onder die genus Mesembryanthemum geplaas is, maar vanaf ongeveer 1921 in ongeveer 125 genera ingedeel is. Sowat 2 500 spesies is reeds beskryf en daar bestaan 'n goeie moontlikheid dat nog meer beskryf kan word.

Hierdie groep plante word dikwels as die familie Mesembryanthemaceae beskou, maar volgens 'n meer algemeen aanvaarde klassifikasie word die vygies saam met ander plante soos die kraalbos (Aizoon) en Hottentotsvye (Carpobrotus) onder die familie Aizoaceae geklassifiseer.

Groeiwyse en morfologie[wysig | wysig bron]

Vygies is een- of meerjarige vetplante en die plantvorm wissel van klein kruide wat slegs uit twee blare bestaan tot klein struike. Die blare is enkelvoudig en teenoorstaande. Vygies soos die Lithops- en ander spesies bestaan uit slegs twee groot, sukkulente blare wat deels met mekaar vergroei is en waartussen die blom verskyn.

Heelwat variasie word in die wortels van vygies aangetref en die wortelstelsel is dikwels oppervlakkig sodat dit die min reën wat in die droë dele val, optimaal kan benut. Sommige vygies het 'n wortelstok, terwyl die wortelstelsel by ander tydens droogtetye soms doodgaan.

Die blomme van vygies staan alleen en is opvallend helder gekleur. Byna alle kleure behalwe blou word aangetref. Daar is vier of vyf meer of minder sukkulente kelkblare en ŉ groot aantal "kroonblare" - in werklikheid staminodes (onvrugbare meeldrade). Dikwels word daar ook oorgangsvorme tussen steriele en vrugbare meeldrade aangetref. Die blomme is tweeslagtig.

Voortplanting[wysig | wysig bron]

Die vrugte van vygies is gewoonlik kenmerkende doosvrugte wat slegs oopgaan wanneer dit reën. Sodoende word die sade deur reëndruppels uit die vrug geforseer en is die toestande dadelik gunstig vir ontkieming. Na die reëns gaan die vrugte weer toe en hulle bly toe totdat hulle weer nat word.

Verreweg die meeste vygies word in Suid-Afrika en Namibië aangetref, veral in die Karoo, Boesmanland, Namakwaland en die suidelike deel van die Namibwoestyn.

Verteenwoordigers[wysig | wysig bron]

Een van die bekendste vygiegenera is Lampranthus, en heelwat gewilde tuinplante behoort ook tot die genus. Hulle is meerjarig, kruipend en blom hoof- saaklik in die lente. Hierdie genus is endemies in Suid-Afrika. Spesies van die genera Ruschia, Drosanthemum en Cephalophyllum lyk baie soos die van die genus Lampranthus, en baie van hulle is ook gewilde tuinplante.

Die genus Dorotheanthus bestaan uit tien spesies eenjarige vygies wat ongeveer 10 cm hoog word en tot die Wes-Kaap en Namakwaland beperk is. Die bekendste is die Bokbaaivygie (Dorotheanthus belfidiformis), wat wêreldwyd as ŉ gewilde tuinplant aangeplant word.

Ook die Hottentotsvye (genus Carpobrotus) word as vygies beskou. Hulle lyk baie soos die ander vygies, behalwe dat sowel hul blare as hul blomme heelwat groter is. Altesaam 23 spesies van hierdie genus word in Suid-Afrika aangetref en vyf spesies elders in die wêreld. Die vrugte van verskeie spesies is eetbaar. Hottentotsvye is geharde plante en word dikwels as grondbedekkings aangeplant. Die genus Mesembryanthemum bestaan vandag slegs uit ongeveer 74 spesies. Hulle het almal relatief groot blare wat met watergevulde papille oortrek is.

Conophytum, Lithops en 'n paar ander genera is eienaardige vygies wat by baie droë omstandighede aangepas is en gewild is onder vetplantversamelaars. Hulle bestaan meestal uit slegs 2 blare wat baie soos die klippe in hul omgewing lyk. Ook die spesies van die genus Fenestraria is eienaardige vygies met 'n ondergrondse wortelstok en slegs enkele blare wat bo die grond te voorskyn kom. Die genus het sy naam te danke aan die sirkelvormige, deursigtige weefsel aan die bokant van die blare wat soos klein venstertjies lyk.

Tuinbou[wysig | wysig bron]

Vygies is baie gewild as pot- of tuinplante. Hulle kan maklik van saad gekweek word. In Engeland is daar 'n vygievereniging gestig met lede oor die hele wêreld. Die vygiefamilie is die grootste vetplantfamilie en 98 persent daarvan kom in Suid-Afrika voor.^[2]

Genera[wysig | wysig bron]

Die familie omvat 120 genera:^[3]

Acrodon N.E.Br.
Acrosanthes Eckl. & Zeyh.
Aizoanthemopsis Klak
Aizoanthemum Dinter ex Friedrich
Aizoon L.
Aloinopsis Schwantes
Amphibolia L.Bolus ex Herre
Antegibbaeum Schwantes ex C.Weber
Antimima N.E.Br.
Apatesia N.E.Br.
Argyroderma N.E.Br.
Astridia Dinter
Bergeranthus Schwantes
Braunsia Schwantes
Brianhuntleya Chess., S.A.Hammer & I.Oliv.
Calamophyllum Schwantes
Carpanthea N.E.Br.
Carpobrotus N.E.Br.
× Carruanthophyllum G.D.Rowley
Carruanthus (Schwantes) Schwantes
Cephalophyllum (Haw.) N.E.Br.
Cerochlamys N.E.Br.
Chasmatophyllum (Schwantes) Dinter & Schwantes
Cheiridopsis N.E.Br.
Circandra N.E.Br.
Cleretum N.E.Br.
Conicosia N.E.Br.
Conophytum N.E.Br.
Cylindrophyllum Schwantes
Deilanthe N.E.Br.
Delosperma N.E.Br.
Dicrocaulon N.E.Br.
Didymaotus N.E.Br.
Dinteranthus Schwantes
Diplosoma Schwantes
Disphyma N.E.Br.
Dracophilus (Schwantes) Dinter & Schwantes
Drosanthemopsis Rauschert
Drosanthemum Schwantes
Eberlanzia Schwantes
Ebracteola Dinter & Schwantes
Enarganthe N.E.Br.
Erepsia N.E.Br.
Esterhuysenia L.Bolus
Faucaria Schwantes
Fenestraria N.E.Br.
Frithia N.E.Br.
Gibbaeum Haw. ex N.E.Br.
Glottiphyllum Haw.
Gunniopsis Pax
Hallianthus H.E.K.Hartmann
Hammeria Burgoyne
Hartmanthus S.A.Hammer
Hereroa (Schwantes) Dinter & Schwantes
Hymenogyne Haw.
Jacobsenia L.Bolus & Schwantes
Jensenobotrya A.G.J.Herre
Jordaaniella H.E.K.Hartmann
Juttadinteria Schwantes
Khadia N.E.Br.
Lampranthus N.E.Br.
Lapidaria Dinter & Schwantes
Leipoldtia L.Bolus
Lemonanthemum Klak
Lithops N.E.Br.
Machairophyllum Schwantes
Malephora N.E.Br.
Malotigena Niederle
Marlothistella Schwantes
Mesembryanthemum L.
Mestoklema N.E.Br. ex Glen
Meyerophytum Schwantes
Mitrophyllum Schwantes
Monilaria Schwantes
Mossia N.E.Br.
Muiria N.E.Br.
Namaquanthus L.Bolus
Namibia (Schwantes) Dinter & Schwantes
Nananthus N.E.Br.
Nelia Schwantes
Neohenricia L.Bolus
Octopoma N.E.Br.
Oophytum N.E.Br.
Orthopterum L.Bolus
Oscularia Schwantes
Ottosonderia L.Bolus
Peersia L.Bolus
Phiambolia Klak
Pleiospilos N.E.Br.
Prepodesma N.E.Br.
Psammophora Dinter & Schwantes
Rabiea N.E.Br.
Rhinephyllum N.E.Br.
Rhombophyllum (Schwantes) Schwantes
Roosia van Jaarsv.
Ruschia Schwantes
Ruschianthus L.Bolus
Ruschiella Klak
Saphesia N.E.Br.
Sarcozona J.M.Black
Schlechteranthus Schwantes
Schwantesia Dinter
Scopelogena L.Bolus ex A.G.J.Herre
Sesuvium L.
Skiatophytum L.Bolus
Smicrostigma N.E.Br.
Stayneria L.Bolus
Stoeberia Dinter & Schwantes
Stomatium Schwantes
Tanquana H.Hartmann & Liede
Tetragonia L.
Titanopsis Schwantes
Trianthema L.
Tribulocarpus S.Moore
Trichodiadema Schwantes
Vanheerdea L.Bolus ex H.E.K.Hartmann
Vanzijlia L.Bolus
Vlokia S.A.Hammer
Wooleya L.Bolus
Zaleya Burm.f.
Zeuktophyllum N.E.Br.

Bron[wysig | wysig bron]

Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 41, 42

Verwysings[wysig | wysig bron]

↑ Vygies van die Noorde Pricscilla Swartz, Veld & Flora Sept, 1996.
↑ "tuinmaakinsuidafrika". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Julie 2018. Besoek op 26 Oktober 2016.
↑ https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30004741-2

[1] Vygies van die Noorde Pricscilla Swartz, Veld & Flora Sept, 1996.

[2] "tuinmaakinsuidafrika". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Julie 2018. Besoek op 26 Oktober 2016.

[3] ttps://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30004741-2

[1]

[2]

[3]