Wet van die remmende voorsprong
Die wet van die remmende voorsprong is 'n verskynsel wat deur die Nederlander Jan Romein in 1937 beskryf is in sy opstel "De dialectiek van de vooruitgang", 'n afdeling in die bundel Het onvoltooid verleden.[1] Hierdie verskynsel kan in talle omgewings van toepassings wees.
Die wet bepaal dat 'n voorsprong op 'n bepaalde gebied dikwels daartoe lei dat daar min aansporing is om verdere verbeterings aan te bring of vooruitgang te bewerkstellig, sodat ander jou kort voor lank oortref. Juis omdat 'n mens 'n voorsprong het, is hy huiwerig om nog verder te gaan.
'n Bedryf of organisasie, veral in die tegnologiese gebied, kan 'n produk met groot vernuwingswaarde ontwikkel en kommersialiseer, maar later geneë voel om eerder op die wins te bly teer en noodsaaklike beleggings vir vernuwing te besuinig. Te midde van die finansiële inspuitings en beleggersbelange, gaan die produk dikwels deur verskillende ontwikkelingstadia en "groeipyne", waarvan die produk (soms onsigbaar) steeds die littekens dra. Mededingers kan dan eenvoudig die eindstadium van die vernuwende produk namaak en verder daarop verbeter sonder om enige skade te ly van die geld wat bestee is in die groeifase. Hierdeur kan hulle vinnig 'n groot markaandeel inpalm, ten koste van die oorspronklike vervaardiger van die geesteskind.
Soms word die totale ondergang van die oorspronklike vervaardiger selfs verwelkom. 'n Goeie voorbeeld is Fairchild Dornier wat in die 2000's genader is om vir China vliegtuie vir binnelandse vlugte te help bou (met 'n Chinese vennoot, soos dit van buitelandse beleggersmaatskappye voorgeskryf is), en alleen op Chinese grondgebied. Fairchild Dornier was reeds finansieel in die knyp weens die hoë ontwikkelingskoste van sy vliegtuie (veral die Do 728) by 'n ander Chinese maatskappy (Hainan Airlines), en die nuwe Chinese maatskappy (AVIC I en II) het ter elfder ure besluit om die Duits-Amerikaanse maatskappy soos 'n warm patat te los. Toe die maatskappy vyf maande later bankrot verklaar is, sou die tegnologiese patente, bouplanne, en dies meer, soos 'n ryp appel in die skoot van die Chinese kon val. Maar die Chinese moes toe bietjie laat besef dat selfs die byna gratis patente te duur en selfs te veel bo hul vuurmaakplek is om op eie houtjie te bou.[2]
Voorbeelde[wysig | wysig bron]
Een van die voorbeelde wat Romein in sy oorspronklike publikasie uitlig, handel oor die straatlampe in Londen. Die outeur vra hom af waarom 'n moderne stad soos hierdie steeds van gaslampe gebruik maak, terwyl ander lande lankal reeds elektriese straatligte het (soos Amsterdam en Kimberley). By nadere ondersoek vind hy 'n logiese verklaring: Londen was een van die eerste stede wat op groot skaal straatlampe geïnstalleer het; in 'n tyd toe gas die vanselfsprekende keuse was. Toe elektrisiteit die botoon begin voer en in ander stede ingevoer word, het Londen nie gevoel dit is nodig om die bestaande, goed funksionerende, maar verouderde infrastruktuur te verander nie.
In sy presiese woorde:
|
Ik was in Londen en daar trof het mij, gewoon als ik was aan de Amsterdamse elektrische straatverlichting, dat de City nog door gas verlicht werd. De eerst opwellende verklaring, als zou dit een uiting zijn van Engels konservatisme liet ik weldra varen als irrationeel voor de naar mijn mening juiste, die deze was: dat de kosten, nodig voor omzetting van een zo uitgebreide gasverlichting onder geasfalteerde straten in een elektrische tegen de voordelen dier laatste boven de eerste niet opwogen. En wat leerde mij dit hele geval? Dit: dat de indertijd moderne gasverlichting van Londen een belemmering was geworden voor de hyper-moderne elektrische, waartoe een stad als Amsterdam wèl was kunnen overgaan, omdat 1º. zijn gasverlichting nooit zo'n uitgestrekt gebied beslagen had en het 2º. in zijn ouderwetse keienbestrating daarin geen zo ernstige belemmering vond. In algemene formulering was mij dus dit gebleken: dat op een bepaald punt van ontwikkeling de voorlijkheid als rem optrad of nog algemener en paradoxaal toegespitst: dat in de strijd om de voorrang datgene de beste kansen had, dat het achterlijkst was.
|
|
'n Goeie Suid-Afrikaanse voorbeeld is sy openbare biblioteke. Die biblioteke in Gauteng en die Vrystaat was van die heel eerstes wat gerekenariseer is en het duur biblioteeksagteware aangeskaf. Hierdie sagteware is egter geslote stelsels wat nie (van buite) toeganklik vir die publiek is nie. Vanaf die vroeë 2010's het die meeste Suid-Afrikaanse biblioteke in die ander sewe provinsies deur die vriendelike samewerking van België die Brocade of Slims-stelsel teen 'n veel goedkoper koste aangeskaf. Hierdie nuwe stelsel (wat hand aan hand saam met die provinsiale rekenarisering geloop het) is oop vir die publiek om self die beskikbaarheid van 'n boek, beeld- of luistermateriaal, asook die inleweringsdatum van die uitgeleende materiaal, te wete te kom. Op hierdie manier kan die Internetgebruiker blitsvinnig vasstel watter bronne by sy naaste openbare biblioteek beskikbaar is. Die biblioteke in die Vrystaat en Gauteng het egter reeds groot geld bestee op duur programmatuur – wat die twee provinsies in 'n remmende posisie plaas om oor te skakel.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "De dialektiek van de vooruitgang", in: Jan Romein, Het onvoltooid verleden. Kultuurhistorische studies (Amsterdam: Querido, 1937), pp. 9-64. Herdrukt in: Jan Romein, Historische lijnen en patronen. Een keuze uit de essays, met een woord vooraf door Maarten C. Brands (Amsterdam: Querido, 1971, 2e dr. 1976).
- ↑ Sieren, F. 2006. Der China-Code: Wie das boomende Reich der Mitte Deutschland verändert. Berlin: Ullstein. S. 285-286: Fairchild Dornier war wegen der hohen Entwicklungskosten für die Do 728 finanziell in einer schwierigen Lage und dringend auf die Einnahmen für eine Reihe bereits für Hainan Airlines fertig gestellter Maschinen angewiesen. Während der Air-Show China 2000 im November in Zhuhai unterschrieb Fairchild Dornier mit der China Aviation Industry Corporation (AVIC I und II) eine Absichterklärung, um Möglichkeiten zur Beteiligung der chinesischen Industrie am Programm des 728 Jets zu untersuchen. Das Projekt kam aber trotz intensiver Verhandlungen mit der chinesischen Luftfahrtindustrie im Sommer 2001 nicht weiter, da die chinesische Seite sich nicht auf ein Junktion zwischen bloßer Absichtserklärung und Importlizenzen einlassen und ihr Druckmittel zunächts nicht aus der Hand geben wollte. Die ursprüngliche Planung, beim Chinabesuch des Bundeskanzlers im November 2001 eine deutsch-chinesische Absichtserklärung zur gemeinsamen Entwicklung und Produktion eines deutsch-chinesischen Regionaljets abzugeben, ließen die Chinesen wenige Tage vor dem Termin ohne Begründung platzen. Sie hatten offensichtlich erfahren, dass Fairchild Dornier in größeren Schwierigkeiten steckte als erwartet, und hofften wohl auch, bei einer Insolvenz des Unternehmens noch billiger an die Technologie zu kommen. [...] Schon fünf Monate später musste Fairchild Dornier Insolvenz anmelden. Die Verantwortlichen der chinesischen Luftfahrtindustrie - zunächchst erfreut - mussten bald fesstellen, dass es auch bei nahezu kostenlosem Erbwerb der Fairchild-Dornier-Technologie für sie zu teuer und wohl zu schwierig sein würde, das Flugzeug nun allein zu bauen, und ließen von dem Vorhaben ab.