Galápagos-pikkewyn

Galápagos pikkewyn
	Mannetjie wat op Isabela-eiland van Moreno-punt, Galápagos-eilande swem
Bewaringstatus
	; Bedreig (IUCN 3.1)
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:	Eukaryota
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Aves
Orde:	Sphenisciformes
Familie:	Spheniscidae
Genus:	Spheniscus
Spesie:	S. mendiculus
Binomiale naam
	Spheniscus mendiculus; Sundevall, 1871
	Verspreiding van die Galápagos-pikkewyn

Die Galápagos-pikkewyn (Spheniscus mendiculus) is 'n pikkewyn wat endemies aan die Galápagos-eilande is. Dit is die enigste pikkewyn wat noord van die ewenaar gevind word.

Die koel water van die Humboldt- en Cromwell-strome laat dit oorleef ondanks die tropiese breedtegraad. Die Galápagos-pikkewyn is een van die pikkewyne met 'n band, waarvan die ander spesies meestal aan die kus van Afrika en die vasteland van Suid-Amerika woon.

Beskrywing[wysig | wysig bron]

Die gemiddelde Galápagos-pikkewyn is 49 sentimeter lank en weeg 2,5 kilogram. Dit is die tweede kleinste spesie pikkewyn, naas die kleinpikkewyn. Galápagos-pikkewyne het 'n swart kop met 'n wit rand van agter die oog, rondom die swart oorkleed en ken, om aan die keel te verbind. Hulle het 'n grysswart rugkant en witterige borskant, met twee swart bande oor die bors, waarvan die onderste band langs die flanke tot by die bobeen strek. Jeugdiges verskil in 'n heeltemal donker kop, grys kant en ken en geen borsband nie. Wyfies is kleiner as mannetjies.

Verspreiding[wysig | wysig bron]

Negentig persent van die Galápagos-pikkewyne woon op Fernandina-eiland en die weskus van Isabela-eiland, in die westelike deel van die eilandgroep, maar klein bevolkings kom ook voor in Santiago, Bartolomé, noord-Santa Cruz en Floreana-eiland. Die noordelike punt van Isabela kruis die ewenaar, wat beteken dat sommige Galápagos-pikkewyne in die Noordelike Halfrond woon, die enigste pikkewyne wat dit doen.

Ekologie en gedrag[wysig | wysig bron]

Die pikkewyne is tot die eilandgroep beperk. Bedags besoek hulle die koel Cromwell-stroom en snags keer hul terug na die land. Hulle vreet klein skoolvisse, hoofsaaklik mullet en sardientjies, en soms skaaldiere. Hulle beweeg normaalweg slegs 'n paar kilometer van hul broeiplekke af, en maak staat op die koue, voedingsryke strome om vir hulle kos te bring.

Lugtemperature in die Galápagos bly in die omgewing van 15–28 °C (59–82 °F). Gedurende die El Niño-seisoene stel die pikkewyne broei uit omdat hul kos minder volop word; dit maak die kanse om suksesvol te wees nageslag ongunstig in vergelyking met die kans om te sterf in die poging. Dit was veral nadelig gedurende die El Niño van 1982-83, waar 'n afname in die bevolking van 77% waargeneem is. Die pikkewyne broei gewoonlik as die temperatuur van die see onder 25 °C (77 °F) is. Die sterk tropiese son is problematies vir hierdie spesie. Hul primêre afkoelmiddel is om in die water te gaan swem, maar ander gedragsaanpassings vir termoregulering kom ter sprake wanneer hulle op die land moet bly. Een metode behels die uitstrek van hul flippers en buk vorentoe om te verhoed dat die son op hul voete skyn, wat vinnig hitte uitruil omdat hulle 'n hoë bloedvloei het en nie isolasie het nie. Nog 'n metode is om te hyg, met verdamping om die keel en lugweë af te koel. Galápagos-pikkewyne beskerm hul eiers en kuikens teen die warm son deur dit in diep skeure in die rotse te hou.

Aanteling[wysig | wysig bron]

Daar is minder as 1 000 broeipare van Galápagos-pikkewyne in die wêreld. Die meeste neste word tussen Mei en Januarie gesien. Die neste word binne 50 meter van die water op die oewer gemaak. Volwassenes bly gedurende die jaar saam met hul maat naby die broeigebied. Die Galápagos-pikkewyn paar lewenslank saam. Wyfies lê een of twee eiers op plekke soos grotte en skeure, beskerm teen direkte sonlig, wat kan veroorsaak dat die eiers oorverhit. Inkubasie duur 38–40 dae, met albei ouers. Een ouer sal altyd by die eiers of jong kuikens bly, terwyl die ander een vir 'n paar dae afwesig sal wees om te voer. 'n Paar maak gewoonlik net een kuiken groot. As daar nie genoeg kos beskikbaar is nie, kan hulle die nes verlaat. Die jeugdige veredos, wat dertig dae bereik word nadat 'n kuiken uitgebroei het, is bruin bo en wit onder. Hierdie vere is hoofsaaklik nodig om die kuikens teen die sterk son te beskerm, eerder as om dit warm te hou.

Die Bermudiaanse natuurkenner Louis L. Mowbray was die eerste wat die Galápagos-pikkewyne suksesvol in gevangenskap geteel het.

Roofdiere en bedreigings[wysig | wysig bron]

Die spesie word bedreig, met 'n geskatte populasiegrootte van ongeveer 1 500 individue in 2004, volgens 'n opname deur die Charles Darwin Research Station. Die bevolking het in die 1980's 'n onrusbarende afname van meer as 70% ondergaan, maar is stadig besig om te herstel. Dit is tans die skaarsste pikkewynspesie ('n status wat dikwels valslik toegeskryf word aan die geeloogpikkewyn). Die bevolkingsvlakke word beïnvloed deur die gevolge van die El Niño-suidelike ossillasie, wat die beskikbaarheid van skulpvis verminder, wat lei tot lae voortplanting of honger. Mense kan egter bydra tot die afname van hierdie spesie. Op Isabela-eiland val ingevoerde katte, honde en rotte pikkewyne aan en vernietig hul neste. Onwettige vissersaktiwiteit kan die nesmaak van die pikkewyne onderbreek, en hulle word dikwels per ongeluk in visnette gevang. Ander faktore sluit oliebesoedeling en die uitputting van visvoorrade in. As gevolg van die klein grootte van die Galápagos-pikkewyn, het dit baie roofdiere. Op die land kan die pikkewyne krappe, slange, rysrotte, katte, Galapagos-valke en kortooruile ten prooi val. Terwyl hulle in die water is, word hulle die prooi van haaie, pelsrobbe en seeleeus. Hulle het ook die gevare van onbetroubare voedselbronne en vulkaniese aktiwiteite.