Stellenbosch Museum
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Stellenbosch Museum is 'n kultuurhistoriese museum in die middedorp van Stellenbosch, Suid-Afrika. Dit is op 23 Maart 1962 tot 'n museum verklaar en is 'n provinsie-gesteunde museum wat steun van die Wes-Kaapse regering ontvang. Die museum het vier periode-huise wat die manier waarop mense geleef het en die verskil in argitektoniese style gedurende die geïllustreerde periodes (die Dorpsmuseum) uitbeeld. Dit het ook 'n historiese kruithuis en 'n speelgoedmuseum.
Schreuder-huis[wysig | wysig bron]
.JPG)
Die Schreuder-huis is die eerste periodehuis in die museumkompleks en is volgens die periode c. 1709 ingerig. Die huis is in Augustus 1707 deur Sebastian Schreuder, 'n Duitse boodskapper van die hof van die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie gebou. [1] Dit is 'n pioniershuis met 'n grasdak en kleivloer. Omdat vensterglas uit Holland ingevoer moes word, is die vensters van linne of gaas, wat oor 'n raam gestrek is, en met byewas verseël is om dit teen die elemente te beskerm. Tydens harde stortreën het die huisvrou eenvoudig die buitenste hortjies toegemaak; in mooi weer is die knippe losgemaak, die hele raam is uitgehaal en vars lug is in die huis ingelaat. Die huis is in 1974 tot 'n monument verklaar en word tans as 'n provinsiale erfenisgebied in die Wes-Kaap gelys. [2]
Bletterman-huis[wysig | wysig bron]
Die Bletterman-huis in die museumkompleks beeld die tydperk van c. 1789 uit. Die huis is deur Hendrik Lodewyk Bletterman, Landdrost (Landdros) van Stellenbosch van 1785-1795, gebou. Die woning is 'n Kaaps-Hollandse H-vormige huis en 'n voorbeeld van 'n gewelhuis van die 18de eeu. Die erf waarop die Bletterman-huis geleë is, is in 1787 deur Hendrik Lodewyk Bletterman gekoop. Aangesien die Hertzog-plan van 1817 'n gebou op die terrein toon, word daar aangeneem dat Bletterman die huis een of ander tyd voor daardie datum gebou het. Na sy dood in 1824 is die huis aan die Landdrost en Heemraden verkoop, en is dit in kantore en 'n hofsaal, wat die 'openbare kantoor van Stellenbosch' geword het, omskep. Die buitegebou is opgeknap en met 50 skoolbanke toegerus, en is as 'n skool vir slawe gebruik. Die skool is amptelik in September 1825 geopen, met Erasmus Smit as onderwyser. Daar is geen rekord dat die hoofhuis ná Bletterman se dood ooit weer as 'n woning gebruik is nie. Die Stellenbosse Polisie het die geboue van ongeveer 1879–1969 as hoofkwartier gebruik, waarna dit deur die Stellenbosch Museum verkry is. [3] Die huis is as 'n provinsiale erfenisterrein gelys. [4]
Grosvenor-huis[wysig | wysig bron]
Die Grosvenor-huis is 'n herehuis wat die periode c. 1803 uitbeeld, en is die voorvaderlike tuiste van die Neethling-gesin. Die terrein waarop dit staan, is in 1781 aan Christiaan Ludolph Neethling toegeken, en 'n jaar later het hy 'n dubbelverdiepinghuis op die eiendom gebou. Opeenvolgende eienaars het die huis feitlik onveranderd gehou. In 1872 het Sir Christoffel J. Brand, eerste speaker van die Kaapse Volksraad, die nuwe eienaar geword. Na sy dood, in 1876, het William Collins van Bath, Engeland, die eiendom gekoop en dit was tot 1941 in sy vrou se besit. Die Collins-familie het die gebou Grosvenor-huis genoem en dit in 'n gastehuis omskep. [1]
Grosvenor-huis was die gebou waarin die Stellenbosch Museum geleë was ten tyde van die proklamasie daarvan. Die gebou is gerestoureer om die periode c. 1800- c.1830, toe Willem Herold en sy gesin daar gebly het, te reflekteer. Die huis is tot provinsiale erfenisterrein verklaar. [5]
Individuele meubelstukke weerspieël die toenemende invloed van Engelse smaak op die plaaslike meubelontwerp, na die tweede Britse besetting van die Kaap in 1806 toe neoklassisisme in die mode was. Die binnedeure het stinkhoutrame en geelhoutpanele. Daar is ongewone hortjies van dieselfde hout en 'n swaar voordeur van soliede kiaathout. Die fasade van die huis is in die klassieke styl ontwerp met gegroefde pilasters wat tot by 'n breë kroonlys, wat dit ondersteun, strek. Die klassisisme word in die ontwerp van die voordeur waar daar aan die bokant 'n driehoekige pediment is, herhaal. Binne die raamwerk van die pediment is, in pleisterwerk, die afbeelding van 'n palm. Dit was die simbool op Stellenbosch se kerkseël.
Die plante in die tuin van hierdie huis is dié wat gedurende die tydperk gewild sou gewees het.
OM Bergh-huis[wysig | wysig bron]
Hierdie Victoriaanse huis (nou 'n provinsiale erfenisgebied [6] ) is eers deur Christiaan Krynauw besit. Hy het vermoedelik 'n nuwe T-vormige woning op die terrein opgerig. Olof Marthinus Bergh het die eiendom in 1836 gekoop. Hy is in 1792 in Kaapstad gebore en was adjunk-balju van Stellenbosch.
In die tweede helfte van die 19de eeu is 'n boverdieping by die huis gevoeg. Die huis is ingerig om die binnekant van 'n tipiese huis van die Stellenbosse middelklas gedurende die periode 1840 - 1880 te weerspieël , min of meer die tyd wat Bergh en sy gesin die huis bewoon het. Swaar mahoniemeubels in die heersende Engelse smaak was destyds baie modieus en die Victoriaanse voorliefde vir 'n oordaad meubels en ornamente het dit dikwels moeilik gemaak om in die voorkamer te beweeg. Die gebruik van muurpapier en baie gesinsportrette bied 'n verdere aanduiding van hoe somber die binneversiering gedurende hierdie tydperk was - in die besonder na die Groot Uitstalling van 1851 in Engeland. Die tuin is uitgelê in die styl van die periode met rose en ander struike wat gedurende die middel van die 19de eeu gewild was.
VOC Kruithuis (kruitmagasyn)[wysig | wysig bron]
In die onstuimige laaste kwart van die agtiende eeu het die goewerneur en die Politieke Raad in Kaapstad tot die gevolgtrekking gekom dat dit wenslik is om ammunisie in Stellenbosch op te gaar. Stellenbosch is ook toegelaat om kanonne en gewere te hê, en die kruit en ammunisie wat nodig sou wees om 'n vyandelike aanval af te weer. 'n Geskikte gebou vir die berging van hierdie materiaal moes opgerig word. Daar is gevolglik by die bestuursraad van die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie (VOC) in Nederland aansoek gedoen en ontvang, en magtiging is verleen om 'n arsenaal of magasyn te bou. Op 7 Oktober 1776 het die Landdrost tenders vir die oprigting van die gebou aangevra. Die tender van Philip Hartog en Lambert Fick, vir 9000 gulden, is aanvaar en op 5 Mei 1777 is die gebou voltooi. [1]
Stellenbosch was nog altyd 'n vreedsame dorp en nie een keer gedurende die 300-jarige bestaan is wapens as 'n oorlogshandeling afgevuur nie. Die VOC Kruithuis het dus spoedig sy strategiese militêre waarde verloor en het in minder as sewentig jaar die terrein van die plaaslike Vrydagmark geword. Nadat dit vir amper 'n eeu as markhuis gebruik is, is dit in 1936 deur die Stellenbosch Munisipaliteit gerestoureer. Die gebou is op 10 Mei 1940 tot 'n Nasionale Monument (nou 'n provinsiale erfenisgebied [7] ) verklaar en in 1943 is dit as 'n klein Africana-museum vir die publiek geopen. Die museum het nie baie lank bestaan nie, en daar was baie jare waarin die gebou toegesluit en ontoeganklik vir die publiek was. In 1971 het die munisipaliteit ingestem om die Stellenbosch Museum toe te laat om die gebou oor te neem vir die uitstalling van vuurwapens, kanonne, militêre uniforms en ander voorwerpe.
Die VOC Kruithuis is uniek in Suid-Afrika, want dit is die enigste oorblywende kruitmagasyn in die land wat uit die dae van die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie dateer, en dit is 'n simbool van die dorp se ryk en gevarieerde argitektoniese erfenis. [8]
Publikasies[wysig | wysig bron]
Die Stellenbosch Museum het die volgende boeke gepubliseer:
- Fransen, Hans (1970). Cape chair: the illustrated edition of the catalogue of an exhibition held in the Stellenbosch Museum in April 1969. Stellenbosch Museum.
- Cook, Mary Alexander (1973). The Cape Kitchen. Stellenbosch Museum.
- Berkowitz, Barry (1976). The Cape Gunsmith. Stellenbosch Museum.
- Le Roux, Marius (1982). The Cape Copper Smith. Stellenbosch Museum.
- Obholzer, A.M.; Baraitser, M.; Malherbe, W. D. (1985). The Cape House and its Interior. Stellenbosch Museum.
- Walton, James (1985). Cape Dovecots and Fowl-Runs. Stellenbosch Museum.
- Malherbe, Fana; Malherbe, Wilma (1999). H.A.J.B. Hammerschmidt: Medical Practitioner in Stellenbosch 1858-1860. Stellenbosch Museum.
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Lys van erfenisterreine in Stellenbosch
Bronne[wysig | wysig bron]
- Coetzee, Cora (1976). Eikestad: 'n Versameling gekleurde pentekeninge van Stellenbosch [A collection of pen and wash drawings of Stellenbosch]. Cape Town: Struik.
- Bouman, A.C.; Franken, J.L.M.; Plessis, J. du (1929). Stellenbosch 1679 - 1929. Dorpsraad van Stellenbosch/Hortors Beperk.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Coetzee 1976.
- ↑ "9/2/084/0027 – Schreuder House, 10 Ryneveld Street, Stellenbosch" (in Engels). South African Heritage Resources Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 1 Oktober 2013.
- ↑ Fransen H, Stellenbosch Drie Eeue
- ↑ "9/2/084/0050 – Bletterman House, Plein Street, Stellenbosch" (in Engels). South African Heritage Resources Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 1 Oktober 2013.
- ↑ "9/2/084/0051 – Grosvenor House, Drostdy Street, Stellenbosch" (in Engels). South African Heritage Resources Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 1 Oktober 2013.
- ↑ "9/2/084/0106 – Bergh House, 11 Drostdy Street, Stellenbosch" (in Engels). South African Heritage Resources Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 16 September 2013.
- ↑ "9/2/084/0063 – Powder Magazine, Blom Street, Stellenbosch" (in Engels). South African Heritage Resources Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2013. Besoek op 1 Oktober 2013.
- ↑ Stellenbosch Museum
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Stellenbosch Museum.- Stellenbosch Erfenistrust
