T.J. Buning

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Tj. (Tjaarda) Buning (23 Augustus 1901, Amsterdam, Nederland - † 22 Junie 1996, Suid-Afrika)[1] was 'n letterkundige en professor in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Pretoria.

Lewe en werk[wysig | wysig bron]

Buning is in Nederland gebore. Sy moeder wyk hierheen uit na die verowering van die Witwatersrand deur die Engelse troepe tydens die Anglo-Boereoorlog. In 1903 keer hulle terug na Suid-Afrika waar sy vader, voor die oorlog stasiemeester van Elandsfontein (wat later Germiston word), reeds oorlede is aan maagkoors opgedoen in die Irene konsentrasiekamp. Sy eerste skoolonderrig ontvang hy van verskeie CNO-onderwysers (onder andere J. van Melle), waarna hy na die dorpskole op Dullstroom en Ermelo gaan. Na matriek studeer hy verder aan die Transvaalse Universiteitskollege en die Pretoriase Normaalkollege. Hy behaal sy M.A.-graad in 1939 aan die Universiteit van Pretoria met ’n verhandeling oor Die kultuurhistoriese waarde van 'De Goede Hoop' . Vanaf 1920 is hy onderwyser aan verskillende skole in die distrikte van Lydenburg en Waterberg en aan die laerskool op Rustenburg. In 1934 word hy aangestel as dosent in Afrikaans aan die Universiteit van Pretoria en hy word later professor. In 1937 behaal hy sy M.Ed.-graad met ’n verhandeling oor Faktore wat ’n voorliefde vir letterkunde bepaal. Sy D.Litt.-graad behaal hy in 1937 aan die Universiteit van Pretoria met sy studie oor Afrikaanse versbou, wat gepubliseer word.[2]

Skryfwerk[wysig | wysig bron]

In sy drama ’n Man van eer bring hy ’n gewetenskonflik tot oplossing, maar die drama is steeds sielkundig ietwat oppervlakkig. Hierdie is sy enigste oorspronklik skeppende werk, waarna hy hom eerder besig hou met letterkundige kritiek en die samestelling van versamelbundels, veral uit die Nederlandse letterkunde. Veral in die dertigerjare is hy ’n belangrike letterkundige kritikus. Van sy verstegniese artikels verskyn in hierdie jare gereeld in Ons Tydskrif wat tussen 1933 en 1937 uitgegee word onder redaksie van M.S.B. Kritzinger. Sy proefskrif oor Afrikaanse versbou is vir geruime tyd die toonaangewende werk in Afrikaans oor hierdie onderwerp. Verder lewer hy bydraes tot verskeie boeke, onder andere Perspektief en profiel onder redaksie van P.J. Nienaber, waarin hy ’n profiel skryf oor H.A. Fagan. As samesteller is hy veral bekend vir die bloemlesing Uit ons digkuns – Gedigte vir jong Suid-Afrika, eerste uitgawe in 1935, ’n bundel wat daarna vele herdrukke beleef en gereeld voorgeskryf word. Saam met A.P. Grové stel hy die bundel Digters uit die lae lande: bloemlesing uit die moderne Nederlandse en Vlaamse poësie saam en verder is hy verantwoordelik vir die redaksie van Bloemlesing uit die werke van E. Douwes-Dekker (Multatuli) en saam met Stephanus Strydom ook van Jac van Looy, ’n keur uit sy prosa, Op die voorpunt: ’n bundel Nederlandse kort-kortverhale en De Man met de zilveren hoed en andere verhalen.

Hy is ook wetenskaplike en skryf die werk Temperatuur en voggehalte van die bolug / Upper air temperatures and humidities 1941-1947” en stel die woordeboek Tweetalige weerkundige woordelys saam en saam met A.G.S. Meiring ook Engels-Afrikaanse woordelys van fotografiese en aptekers-en toiletterme.

Publikasies[3][wysig | wysig bron]

  • 1936 ’n Man van eer
  • 1939 Afrikaanse versbou
  • 1949 Temperatuur en voggehalte van die bolug / Upper air temperatures and humidities 1941–1947

Samesteller[wysig | wysig bron]

  • 1935 Uit ons digkuns
  • 1939 Engels-Afrikaanse woordelys van fotografiese en aptekers- en toiletterme (saam met A.G.S. Meiring)
  • 1942 Bloemlesing uit die werke van E. Douwes Dekker (Multatuli)
  • 1949 Tweetalige weerkundige woordelys
  • 1963 Digters uit die lae lande (saam met A.P. Grové)
  • 1968 Op die voorpunt (saam met S. Strydom) & De man met de zilveren hoed en andere verhale (saam met S. Strydom)
  • 1969 Jac van Looy: ’n Keur uit sy prosa (saam met S. Strydom)

Verwysings[wysig | wysig bron]

Boeke[wysig | wysig bron]

  • Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
  • Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
  • Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
  • Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]

Ander verwysings[wysig | wysig bron]