Theunis Engelbrecht
Philippus Theunis Engelbrecht (gebore op 2 Maart 1965 in Kroonstad) is ’n Afrikaanse digter, skrywer, joernalis en musikant.
Lewe en werk[wysig | wysig bron]
Engelbrecht is gebore in die Vrystaat. In 1973 verhuis die gesin na Bethlehem en hy ontvang sy laerskoolopleiding aan die Primêre Skool Jordania op Bethlehem. Hy matrikuleer in 1983 aan die Hoërskool Witteberg op Bethlehem en studeer vanaf 1984 verder aan die Universiteit van Suid-Afrika, waar hy in 1986 ’n B.A.-graad behaal het met Sosiologie en Afrikaans-Nederlands as hoofvakke. Vanaf 1987 is hy joernalis, eers by Beeld in Johannesburg as assistent-hoofsubredakteur van hierdie koerant se kuns- en vermaakbylae, Kalender, en daarna vanaf 2000 in die teksredaksie van Die Burger in Kaapstad. Daarna is hy vir ’n tyd lank in Kaapstad op Rapport se redaksie en keer dan terug na Die Burger as nagsubredakteur. Vanaf 1988 tot 1999 behartig hy die oneerbiedige rubriek “Pop-Opskop” in Beeld, wat per geleentheid vir president P.W. Botha so ontstel het dat hy die direksie gevra het om van Engelbrecht ontslae te raak – sonder sukses. Daarna was hy ook musiekregisseur van Punt Geselsradio, waar hy die program "Regstellende satisfaksie" aangebied het en ook die regisseur was van Rian van Heerden en Pik Botha se programme. Hy het ook die poprubriek “Sound bites” vir LitNet geskryf. As vryskutjoernalis het hy die ontstaan en internasionale deurbraak van die groep Die Antwoord in 'n reeks van vier diepte-artikels vir die koerantbylae By gedokumenteer.
Nadat die sensors van die laaste Nasionale Party-bewind ’n ouderdomsperk van agtien op sy roman “Om ’n laaitie te maak” geplaas het, wend hy hom eerder tot die wêreld van pop- en rockmusiek as kreatiewe uitlaatklep. Die liedjie “Jong dames dinamiek maak my siek” van hom en sy groep, Randy Rambo en die Rough Riders, word in 1988 op die bekende “Voëlvry” album opgeneem. Wanneer die groep in 1990 ’n album opneem onder die titel “Die saai lewe”, word die album vir verspreiding en besit verbied op grond van politieke inhoud en obseniteit. In 1996 word die album met enkele wysigings heruitgereik en die naam van die groep verander na "Die Naaimasjiene". Die verbod word opgehef maar ’n ouderdomsperk van agtien word daarop geplaas. Die Naaimasjiene is 'n ateljeeprojek, maar het al opgetree by Houtstok 2, Oppikoppi en Kaktus op die Vlaktes en hul liedjie "Sê 'n gebed" is deur Johannes Kerkorrel onder die titel "Sê-sê" verwerk en opgeneem vir sy album ge-trans-for-meer.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Op dertienjarige leeftyd publiseer hy sy eerste verhaal in Patrys en verower hiermee ’n spesiale prys. Van vroeg reeds verskyn sy gedigte en kortverhale in tydskrifte soos Standpunte, Tydskrif vir Letterkunde, Contrast, Graffier, Ensovoort, Spado, Kabelkarnimfe, The Bloody Horse, Tagtiger, Taaldoos en Stet en ook in die April 1985-uitgawe van die Belgiese tydskrif Kruispunt. In sy gedigte fokus hy op die emosionele, wat ook heelwat liefdesverse insluit. Veral treffend is sy erotiese en surrealistiese beeldspraak. Hy debuteer reeds op sewentienjarige leeftyd en sy eerste digbundel,[1] “’n Gedig is so onskuldig soos ’n eier”,[2] toon baie belofte en word oorwegend positief ontvang,[3] met die beeldspraak van die eier wat treffend in verskeie gedigte gebruik word om eenheid in die bundel te bewerkstellig.[4] Hy toon ’n voorliefde vir surrealistiese beelding en die natuur speel ’n groot rol in sy gedigte, wat in ’n groot mate op die self gerig is. Die bundel het vier afdelings, die eerste waarvan geen opskrif het nie en persoonlike poësie is wat meer wydlopend van aard is. Die afdeling “Spermskrif” bevat hoofsaaklik liefdesgedigte, geskryf in ’n somber toon. “stikskrif” bevat gedigte oor leegheid, doodsheid en vrees en die opstand daarteen, terwyl “skeletskrif” gedigte met perspektief op die dood bevat. Oordadige gebruik van nie-funksionele beeldspraak skaad die bundel, wat in 1983 op die kortlys vir die Perskorprys is. Die hoogtepunt in die bundel is “Heimat-vers vir my lovely”, wat met sy opstapelingstegniek besondere effekte bereik. Die opvolgbundel, [5]“Skreeuparadys”, steek vas in tipies adolessente besinninge oor die seksuele,[6] liefde en die skok en afgryse oor oorlog, dood en waansin.[7] Ten spyte van dikwels vergesogte beeldspraak werk die bundel met subkulture, pop-legendes en moderne generasieprobleme, waarby veral jonger lesers aanklank vind. Hierdie bundel is in drie afdelings verdeel, waar die eerste hoofsaaklik liefdesgedigte en gedigte oor die natuur bevat. Die tweede afdeling bevat slegs vyf gedigte onder die titel “Lied vir Afrika”, waarin die vermensliking van die natuur opvallend is. Die derde afdeling behandel aftakeling, wanhoop, wreedheid, verminking en die dood. Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder “Groot verseboek”, “S.A. in poësie / S.A. in poetry”, “Poskaarte”, “Granaat”, “Skryf asseblief terug”, “Party van ons”, “Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte”, “Die dye trek die dye aan”, “Goudaar”, “Kraaines” en Gerrit Komrij se “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”.
Die jeugroman “Kinders van die Kierangsee” word in Engels vertaal as “Boys of summer”. Sy novelle “Om ’n laaitie te maak” behandel die lewensverhaal van Arnold,[8][9] in vir sy tyd moderne spreektaal.[10] Sy pa vermoor sy ma en pleeg daarna selfmoord, wat Arnold in ’n lewe van seks en dwelms laat beland. Sy lewe loop op ’n ramp uit en hy word vir waarneming na ’n gestig gestuur, waar hy aanklank vind by die ander pasiënte. Hier besin hy oor sy lewe en voer gesprekke met ’n spinnekop, die simbool van die noodlotsweb wat sy lewe beheer. Hierdie novelle word in 1991 vir die verhoog verwerk onder regie van Shirley van Jaarsveld en dit word opgevoer tydens die Nasionale Kunstefees in Grahamstad. Ná ’n stilte van 27 jaar verskyn die satiriese roman[11] “Papegaaislaai”.[12] Malletjie (eintlik Lambert) Malan bly in Fietas waar hy sy ouma en haar ewe bejaarde poedels Oubaas en Hilda oppas – en natuurlik vir Pik, die papegaai. Malletjie is onlangs afgelê by die koerant waar hy fotograaf was en hy en Rocky, ’n platsak DJ, probeer geld maak deur privaatspeurder te speel. Hulle help soek na ’n Afrikaanse sanger wat in raaiselagtige omstandighede verdwyn het. Die soektog neem hulle van Fietas, deur Brixton, Hillbrow en Brakpan tot in die Bosveld en terug. In die soektog krap hulle ’n nes van dekadensie in die Afrikaanse musiekbedryf oop en ondervind hulle baie moeilikheid, want die subtitel van die boek is nie verniet “’n Rowwe roman” nie. Deurgaans is Pik daar om kommentaar te gee en op sy unieke manier leiding te verskaf. ’n Uittreksel uit ’n vroeër weergawe van die roman word deur Danie Botha in die versamelbundel “Party van ons” opgeneem. Theunis help ook vir Jack Parow met die skryf van sy outobiografie “Die ou met die snor by die bar”. In 2016 vertaal hy Mike Nicol se misdaadriller Agents of the State as Staatsrotte.
Publikasies[wysig | wysig bron]
| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1982 | ’n Gedig is so onskuldig soos ’n eier |
| 1983 | Skreeuparadys |
| 1985 | Kinders van die Kierangsee |
| 1987 | Om ’n laaitie te maak |
| 2014 | Papegaaislaai |
| 2015 | Jack Parow: Die ou met die snor by die bar |
Bronnelys[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines”. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. 1988.
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004”. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe. 2005.
Tydskrifte en koerante[wysig | wysig bron]
- Anoniem: “Hoërskool Witteberg se belowende digter”. “Vrystaatse Onderwysnuus” no.30, Oktober 1983.
- Deloof, Jan (samesteller): “Skryf asseblief terug”. “Kruispunt” No. 95. April 1985.
- Engelbrecht, Theunis: “Die verskrikking van die tweede boek”. “Beeld”. 18 September 1996.
- Nieuwoudt, Stephanie: “Digter raak ontnugter en skugter”. “Plus”. 25 Julie 2000.
- Rautenbach, Elmari: “Diereboeke wat roer”. “Rapport”. 5 Oktober 2014.
- Stehle, Rudolf: “Papegaai in jou slaai kom lang pad”. “Beeld”. 20 November 2014.
Internet[wysig | wysig bron]
- Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Engelbrecht,_Theunis
- LitNet: http://www.litnet.co.za/author/theunis-engelbrecht/
- Ryger, R.R.: Sarie. http://www.sarie.com/lewe-liefdes/boeke/wees-gewaarsku-rowwe-roman-binne/
Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]
- Engelbrecht, Theunis: Lewenskets(e). Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN). Bloemfontein. 13 September 1983 en 27 Junie 1988.
Resensies [wysig | wysig bron]
- ↑ Brink, André P.: “Rapport” 28 November 1982
- ↑ Coetzee, Ampie “Standpunte” Nuwe reeks 170, April 1984
- ↑ Cloete, T.T.: “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 2, Mei 1983
- ↑ Cloete, T.T.: “Tydskrif vir Geesteswetenskappe”. Jaargang 23 no. 4, Desember 1983
- ↑ Brink, André P.: “Rapport”. 4 Maart 1984
- ↑ Cloete, T.T.: “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 22 no. 4, November 1984
- ↑ Nienaber-Luitingh, M. “Standpunte” Nuwe reeks 176, April 1985
- ↑ Norval, Roline: “Beeld” 9 Julie 1991
- ↑ Van der Lugt, Pieter: “Die Burger”. 26 Maart 1987: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1987/03/26/14/2.html[dooie skakel]
- ↑ Van Zyl, Ia: “Tydskrif vir Letterkunde”. Jaargang 25 no. 3, Augustus 1987.
- ↑ Hambidge, Joan “Rapport” 16 November 2014: >http://joanhambidge.blogspot.co.za/2014/11/theunis-engelbrecht-papegaaislaai-2014.html>
- ↑ Maas, Deon “Beeld” 15 Desember 2014