Tiekie
'n Tiekie (ook bekend as 'n trippens) is 'n klein silwermuntstuk met die waarde van drie pennies (geskryf as 3d). Dit was 'n betaalmiddel in Suid-Afrika tot die ingebruikneming van die desimale geldstelsel in 1961. Op die muntstuk was drie bondels hout en 'n protea afgebeeld.
Die herkoms van die woord is onseker, maar dit is moontlik afgelei van die Nguni-woord tiki vir klein of die Maleise woord tiga vir drie. Daar is ook teorieë wat dit verbind met die pataca (Portugees) of die Franse patac. Suid-Afrikaanse Engels het die woord tickey aan Afrikaans ontleen.
Bekende versamelmunte is die Sammy Marks-tiekies. Die Paul Kruger-tiekie van 1897 het ook versamelwaarde. Weens die Groot Depressie is daar in 1931 slegs 128 tiekies gemunt en daarom is die 1931-tiekie ook gewild onder versamelaaars.
In Afrikaans het die woord “tiekie” (gewoonlik met die betekenis van klein) gelei tot samestellings soos tiekiedraai ('n volksdans), tiekieboks (telefoonhokkie) en langtiekie ('n soort onwettige gebruik van die betaaltelefoon) sowel as die uitdrukkings “'n motor wat op 'n tiekie kan draai” en “as 'n mens vir 'n tiekie gebore is, word jy nooit 'n sikspens nie”. Eric Hoyland, 'n geliefde klein sirkushanswors in Suid-Afrika oor verskeie dekades in die 20ste eeu, het die verhoognaam Tiekie (Tickey) gehad.
Ander name vir ou geldeenhede in die Suid-Afrikaanse geskiedenis is die riksdaalder, pond, sjieling, pennie, floryn, halfkroon, kroon, ghienie, sikspens, oulap, stuiwer, bokstert en oortjie.
Die 3d-munt was 'n Britse erfenis en is in verskillende ander lande van die Britse Ryk en latere Statebond gebruik, waaronder Brittanje self, asook Australië en Nieu-Seeland. Dit is daar die threepence genoem, wat op verskillende maniere uitgespreek is. In Suid-Afrikaanse Engels is dit thrupence (soos in thrah-pins) uitgespreek, wat as 'n sinoniem vir tickey in die spreek- en skryftaal gegeld het.
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Tiekiedraai, 'n gehug in Fetakgomo, Limpopoprovinsie.