Toedhalija III
| Toedhalija III | |
|---|---|
| Koning van die Hetiete | |
 Gesamentlike seël van koning Toedhalija (links) en koningin Satandoe-Heba (regs).
| |
| Bewind | c. 1380-'50 v.C.
s |
| Voorganger | Arnoewanda I |
| Opvolger | Soeppiloelioema I |
| Ouers | Arnoewanda I Asmoe-Nikkal |
| Gade | Satandoe-Heba Tadoe-Heba |
| Kinders | Toedhalija die Jongere Koningin Henti |
Toedhalija III (soms Toedhalija II genoem), met die bykomende Horitiese naam Tasmi-Sarri,[1] was omstreeks 1380-'50 v.C.[2]:230, 252 'n groot koning van die Hetitiese Ryk. Hy was die seun en opvolger van Arnoewanda I[3] en die voorganger, skoonpa en aanneemvader van Soeppiloelioema I.[4]
Volgens geskrifte uit die bewind van Toedhalija III se kleinseun Moesili II en agterkleinseun Hattoesili III was die Hetitiese Ryk gedurende sy bewind aan die vooraand van verval weens aanvalle van buite. Daar is voorbeelde van sulke terugslae, maar die slegte situasie is dalk aangedik vir retoriese doeleindes.[5]
Identiteit
[wysig | wysig bron]Die nommers van Hetitiese konings met die naam Toedhalija (Hetities: 𒌅𒌓𒄩𒇷𒅀) verskil tussen geleerdes weens 'n debat oor die identiteit van die eerste twee konings met die naam. Weens die onsekerheid beskou sommige geleerdes Toedhalija I en Toedhalija II as dieselfde koning, Toedhalija I[6] of Toedhalija I//II,[7] terwyl ander hulle as twee aparte konings beskou.[8]
Net so word die naam "Toedhalija III" soms vir sy seun, Toedhalija die Jongere, gebruik (al is dit onbekend of hy ooit regeer het) en word hy Toedhalija II genoem.[9]
Familie
[wysig | wysig bron]Toedhalija III, wat oorspronklik of bykomend Tasmi-Sarri genoem is, was die seun van Arnoewanda I en sy vrou, Asmoe-Nikkal.[10][11]:252 Toedhalija III was twee keer getroud, eers met Satandoe-Heba en daarna met Tadoe-Heba.[12]
Toedhalija het verskeie seuns gehad, onder andere Toedhalija die Jongere, wat dalk minderjarig of jonk was toe sy vader dood is en vermoor of verban is deur die ondersteuners van Soeppiloelioema.[13] Hy het ook minstens een dogter, Henti, gehad wat die eerste vrou van sy opvolger, Soeppiloelioema I, was. Soeppiloelioema, wat lank beskou is as die seun van Toedhalija III,[14][15] was dus sy skoonseun en moontlik aangenome seun.[16]
Bewind
[wysig | wysig bron]Dit lyk of die hoofstad, Hattoesa, die een of ander tyd tydens Toedhalija se bewind afgebrand is deur hulle vyande die Kaskiërs. Hy het toe sy hoofstad verskuif.[17] Hy het die stad Samoeha, "'n belangrike kultussentrum aan die Marassantijarivier", sy woning gemaak[18] nadat hy Hattoesa verlaat het terwyl dit steeds deur die Kaskiërs en ander vyande aangeval is.
Samoeha is egter ook later aangeval deur soldate van Azzi en Hajasa-Azzi,[19] en die hoofstad is na Sapinoewa geskuif.
Teen dié tyd is die koninkryk van Hatti, soos dit ook genoem is, so deur sy vyande aangeval dat baie naburige state verwag het dit sou binnekort val. Die Egiptiese farao, Amenhotep III, het selfs aan Tarhoendaradoe, koning van Arzawa, geskryf: "Ek het gehoor dat alles verby is en dat die land van Hattoesa verlam is." (EA 31, 26–27)[20]
Toedhalija het egter sy troepe bymekaargemaak. Die spoed en vasbeslotenheid van die Hetitiese koning het baie van die Hetiete se vyande verras, insluitende die Kaskiërs en Hajasa-Azzi.[21]
Die nederlaag van Hajasa-Azzi
[wysig | wysig bron]Toedhalija III het sy generaal Soeppiloelioema, wat later koning sou word, na Hatti se noordoostelike grens gestuur om Hajasa-Azzi te verslaan. Hulle moes alle gevange Hetiete teruggee en die "grensgebied afstaan wat Soeppiloelioema beweer het aan die land Hatti behoort".[22]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Freu 2007b: 155, 161-162; Taracha 2016: 490.
- ↑ Kuhrt, Amélie (2020). The Ancient Near East: c.3000–330 BC, Volume One (in Engels). Routledge. ISBN 978-1-136-75548-4.
- ↑ Bryce 2005: 145.
- ↑ Freu 2007b: 198-201; Stavi 2011: 228-230; Taracha 2016: 492-493, who believes there was a formal adoption of Šuppiluliuma by Tudḫaliya III.
- ↑ Weeden 2022: 571-573.
- ↑ Klengel 1999: 104; Bryce 2005: 122-123.
- ↑ Astour 1989: 74; Beckman 2000: 25-27; Weeden 2022: 560-569
- ↑ Kuhrt 1995: 230; Carruba 2005: 264-267; Freu 2007b: 18-45.
- ↑ Beckman 2000: 24; Bryce 2005: 154-155.
- ↑ Weeden 2022: 569-570.
- ↑ Kuhrt, Amélie (2020). The Ancient Near East: c.3000–330 BC, Volume One (in Engels). Routledge. ISBN 978-1-136-75548-4.
- ↑ Taracha 2016: 490-491; Weeden 2022: 570; Freu 2007b: 161-162 considers these names variants, referring to one and the same queen.
- ↑ Taracha 2016: 490.
- ↑ E.g., Kuhrt 1995: 252; Klengel 1999: 127-129; Bryce 2005: 148-155.
- ↑ Tayfun Bilgin (2018), Officials and Administration in the Hittite World. ISBN 9781501509773, 1501509772. 523 pp. De Gruyter. p.29
- ↑ Freu 2007b: 198-201; Stavi 2011: 228-230; Taracha 2016: 492-493, who believes there was a formal adoption of Šuppiluliuma by Tudḫaliya III.
- ↑ Middle Empire history -- hittites.info (2007), at archive.org
- ↑ Bryce 2005: 147.
- ↑ Bryce 2005: 149
- ↑ William L. Moran, The Amarna Letters, Johns Hopkins University Press, 1992, p. 101
- ↑ Bryce 2005: 148-150.
- ↑ Bryce 2005: 150.
Bibliografie
[wysig | wysig bron]- Beckman, Gary (2000), "Hittite Chronology," Akkadica 119-120 (2000) 19–32.
- Bryce, Trevor (2005), The Kingdom of the Hittites, Oxford.
- Freu, Jacques, and Michel Mazoyer (2007b), Les débuts du nouvel empire hittite, Paris.
- Klengel, Horst (1999), Geschichte des Hethitischen Reiches, Leiden.
- Stavi, Boaz (2011), "The Genealogy of Suppiluliuma I," Altorientalische Forschungen 38 (2011) 226–239. online
- Taracha, Piotr (2016), "Tudhaliya III's Queens, Šuppiluliuma's Accession and Related Issues," in Sedat Erkut and Özlem Sir Gavaz (eds.), Studies in Honour of Ahmet Ünal Armağanı, Istanbul: 489-498.
- Weeden, Mark (2022), "The Hittite Empire," in Karen Radner et al. (eds.), The Oxford History of the Ancient Near East, vol. 3 (From the Hyksos to the Late Second Millennium BC), Oxford: 529–622.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
