Tolgeld
Tolgeld is die betaling vir die reg om ‘n pad, brug, tonnel, kanaal of pont te gebruik of die oopmaak van ‘n brug oor ‘n kanaal of rivier. Dit kan beskou word as ‘n vorm van belasting en die ingevorderde geld delg tenminste die aanleg- en instandhoudingskoste van daardie infrastruktuur.
Agtergrond
[wysig | wysig bron]In vroeë tye was vir die edelmanne wat groot Europese landgoedere besit het en oor wie se terrein die paaie geloop het, die tolheffings ‘n belangrike bron van inkomste. Hierdie tolgelde is gehef by tolhekke. Tol word as ‘n baie regverdige belasting beskou, want slegs die gebruiker betaal vir die gebruik en onderhoud van die pad.
Tolhekke in Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]Die eerste tolpad in die 20ste eeu in Suid-Afrika is op 8 Junie 1984 op ‘n deel van die N2-hoofpad in die Tsitsikamma geopen. Daarna het tolpaaie gekom by Mariannhill en Kranskop, gevolg deur die Vaalrivier-tolpad tussen Johannesburg en Kroonstad, die Tugela-tolpad tussen die Tugelarivier en Cedara en in 1988 die Hugenotetonnel. ‘n Tolhek bestaan teenswoordig uit ‘n tolplein met verskeie betaalpunte sodat die motoris vinnig kan betaal en verder ry. Geld verkry by ouer en gevestigde tolhekke sal moet help betaal vir die beplanning en aanleg vir verdere padinfrastruktuur.
Vroeë tolpaaie
[wysig | wysig bron]Die eerste sprake van tolgeld in Suid-Afrika was in 1812 toe die goewerneur dit goedgekeur het om so geld te verkry vir padherstelwerk. Hekke is by die grense van die destydse Kaapstad waar waens uit die binneland die stad binnegekom het, geplaas. Dit was by Sir Lowryweg en in New Market-straat en die hekke was oop tussen 6 vm. en 9 nm. Tolgeld is aanvanklik deur die regering en later deur die afdelingsraad vasgestel. Dit het toe 6 sjielings per wa bedra, 9 pennies vir ‘n kar en 2¼ pennie per skaap. Polisiebeamptes en posamptenare was vrysgestel van tolgeld. Met die instelling van die voorstdelike elektriese treinstelsel in 1896 is die tolhekke verwyder. In byna elkeen van die Kaapkolonie se bergpasse was ‘n tolhek en ‘n tolhuis vir die tollenaar en sy gesin. Volgens ‘n ordonnansie gedateer 31 Augustus 1826 het luit. Siegfried Schönfeldt vir 5 jaar die alleenreg verkry om tol te hef by die Du Toitskloofpas. Hy was die eerste tollenaar daar en spandeer is sy tyd ‘n 10 000 ryksdaalders aan padinstandhouding. Sir Lowryspas is in 1830 gebou teen ‘n koste van £3000 en ‘n gemiddelde jaarlikse tolgeld van £365 is ingesamel! Die tolhuise in die Montagupas, Garciapas, Michellspas en by Barkly-Wes het bewaar gebly. Verskeie is tot monument verklaar. Die tolhek op die Garciapas is op 31 Desember 1918 opgehef en die tolhuis is in 1969 tot gedenkwaardigheid verklaar.
Lees ook
[wysig | wysig bron]Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Green, Lawrence G.: Grow lovely, growing old. The story of Cape Town’s three centuries – the streets, the houses, the characters, the legends, traditions and folklore, the laughter and tears. Kaapstad: Howard B. Timmins, 1951
- Green, Lawrence G.: I heard the old men say. Secrets of the Cape that has vanished, and little-known dramas on the fringe of living memory. Kaapstad: Howard Timmins, 1964
- Oberholster, J.J.: Die historiese monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn vir die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, 1972. ISBN 0-620-00191-7
