Torino-skaal

Die Torino-skaal is 'n metode om die botsingsgevaar van 'n nabyaardevoorwerp (NAV), soos 'n asteroïed of komeet, te kategoriseer. Dit is bedoel as 'n kommunikasie-instrument vir sterrekundiges en die publiek om die erns van botsingsvoorspellings te bepaal deur die kans op 'n botsing en die gevolge daarvan in 'n enkele gevaarsyfer te kombineer. Die Palermoskaal is 'n soortgelyke, maar ingewikkelder, skaal.
Nabyaardevoorwerpe met 'n Torino-skaal van 1 word verskeie kere per jaar ontdek en kan 'n paar weke op 1 bly, totdat hulle langer waargeneem is en die moontlikheid van 'n botsing uitgeskakel is. Die enigste twee voowerpe op die Torino-skaal wat ooit 'n hoër syfer behaal het, is die asteroïede 99942 Apofis, wat in 2004 'n syfer van 4 behaal het (die hoogste telling tot dusver), en (144898) 2004 VD17, met 'n syfer van 2 van Februarie tot Mei 2006.
Oorsig
[wysig | wysig bron]'n Kleurgekodeerde heelgetal van 0 tot 10 word aan die voorwerp toegeken geskoei op die moontlikheid van 'n botsing en die kinetiese energie van die moontlike botsing. 'n Wit 0 dui aan die voorwerp het 'n baie klein kans om die Aarde te tref of is te klein om ongeskonde deur die atmosfeer te trek. 'n Rooi 10 dui aan 'n botsing is onvermydelik en die voorwerp is groot genoeg om wêreldwyd skade aan te rig. Die skaal geld net vir moontlike botsings binne die volgende 100 jaar.[1]
'n Hersiene weergawe van die skaal is in Junie 1999 op 'n internasionale konferensie oor NAV's in Torino (Turyn), Italië, gehou. Die deelnemers aan die konferensie het die hersiene weergawe goedgekeur en dit die naam "Torino-skaal" gegee uit erkenning van die gees van internasionale samewerking op die konferensie.[1][2]
Berekening van punte
[wysig | wysig bron]Tellings word bepaal op grond van die botsingsmoontlikheid (p), uitgedruk as 'n heelgetal tussen 0 vir geen kans en 8 vir 'n besliste botsing; en die geraamde impakenergie, uitgedruk in megaton TNT.
Telling | Omstandighede |
---|---|
0 | log10E + 13 + log10p + 22 < 0 OF log10E < 0 |
1 | log10E + 13 + log10p + 22 ≥ 0 EN log10E ≥ 0 EN log10E − 23 + log10p + 22 < 0 EN log10p < −2 |
2 | log10E − 23 + log10p + 22 ≥ 0 EN log10E − 53 + log10p + 22 < 0 EN log10p < −2 |
3 | log10p ≥ −2 EN log10E ≥ 0 EN p < 0.99 EN log10E < 2 |
4 | log10p ≥ −2 EN log10E ≥ 2 EN log10E − 53 + log10p + 22 < 0 EN p < 0.99 |
5 | log10E − 53 + log10p + 22 ≥ 0 EN p < 0.99 EN log10E < 5 |
6 | log10E − 53 + log10p + 22 ≥ 0 EN log10p < −2 |
7 | log10p ≥ −2 EN + log10E ≥ 5 EN p < 0.99 |
8 | p ≥ 0.99 EN + log10E ≥ 0 EN log10E < 2 |
9 | p ≥ 0.99 EN + log10E ≥ 2 EN log10E < 5 |
10 | p ≥ 0.99 EN + log10E ≥ 5 |
Betekenis van tellings
[wysig | wysig bron]Die Torino-skaal gebruik 'n kleurkode: wit, groen, geel, oranje, rooi. Elke kleur het 'n algehele betekenis:[3]
Geen gevaar (wit) | |
---|---|
0 | Die moontlikheid van 'n botsing is nul of feitlik 0. Ook toegeken aan klein voorwerpe wat in die atmosfeer uitbrand en ongereelde meteoriettrefslae wat selde skade veroorsaak. |
Normaal (groen) | |
1 | 'n Roetineontdekking waarin 'n verbygang by die Aarde voorspel word sonder enige vlak van gevaar. Huidige berekenings wys 'n botsing is baie onwaarskynlik en geen rede tot kommer nie. Nuwe teleskopiese waarnemings sal waarskynlik tot 'n nuwe telling van 0 lei. |
Sterrekundiges kan kennis neem (geel) | |
2 | Die ontdekking van 'n voorwerp wat effens naby, maar nie ongewoon naby nie, aan die Aarde verbytrek. Hoewel sterrekundiges kan kennis neem, is daar geen rede tot openbare kennis of openbare kommer nie, want 'n botsing is steeds hoogs onwaarskynlik. Nuwe teleskopiese waarnemings sal waarskynlik tot 'n nuwe telling van 0 lei. |
3 | 'n Nabyverbygang, waarvan sterrekundiges kan kennis neem. Huidige berekenings dui op 'n kans van 1% of groter dat dit teen die Aarde sal bots en "plaaslike skade" sal veroorsaak. Nuwe teleskopiese waarnemings sal moontlik tot 'n nuwe telling van 0 lei. Die publiek kan kennis neem as die moontlike botsing binne die volgende 10 jaar sal gebeur. |
4 | 'n Nabyverbyvlug, waarvan sterrekundiges kan kennis neem. Huidige berekenings dui op 'n kans van 1% of groter dat dit teen die Aarde sal bots en "streekskade" sal veroorsaak. Nuwe teleskopiese waarnemings sal moontlik tot 'n nuwe telling van 0 lei. Die publiek kan kennis neem as die moontlike botsing binne die volgende 10 jaar sal gebeur. |
Bedreigend (oranje) | |
5 | 'n Nabyverbyvlug wat 'n ernstige, maar steeds onsekere, bedreiging inhou. Hoewel nuwe teleskopiese waarnemings moontlik tot 'n nuwe telling van 0 sal lei, is ernstige aandag deur sterrekundiges nodig om onteenseglik vas te stel of 'n botsing wel sal voorkom. As die moontlike botsing binne 10 jaar sal gebeur, is voorbereidingsplanne deur die regering dalk nodig. |
6 | 'n Nabyverbyvlug deur 'n groot voorwerp met 'n ernstige, maar steeds onsekere bedreiging vir 'n wêreldwye ramp. Ernstige aandag deur sterrekundiges is nodig om onteenseglik vas te stel of 'n botsing wel sal voorkom. As die moontlike botsing binne 10 jaar sal gebeur, is voorsorgplanne deur die regering dalk nodig. Sommige voorwerpe op dié vlak kan verlaag word tot vlak 1 of 2 as die kans op 'n botsing verminder. |
7 | 'n Verbyvlug baie naby die Aarde deur 'n groot voorwerp, wat 'n wêreldwye ramp sonder presedent kan veroorsaak indien dit wel gebeur. Vir so 'n bedreiging binne die volgende 100 jaar kan internasionale voorsorgplanne nodig wees, veral om onteenseglik en finaal te besluit of 'n botsing wel sal plaasvind. |
Sekere botsing (rooi) | |
8 | 'n Botsing is vir seker en kan groot plaaslike verwoesting veroorsaak as dit die grond tref of moontlik 'n tsoenami as dit die kus tref. Sulke botsings vind gemiddeld tussen elke 100 en 10 000 jaar plaas. |
9 | 'n Botsing is vir seker en kan streekverwoesting sonder presedent veroorsaak as dit die grond tref of moontlik 'n groot tsoenami as dit die kus tref. Sulke botsings vind gemiddeld tussen elke 10 000 en 100 000 jaar plaas. |
10 | 'n Botsing is vir seker en kan wêreldwye rampe veroorsaak en 'n bedreiging inhou vir die toekoms van die beskawing en die lewe soos ons dit ken. Botsings in die see kan tsoenami's veroorsaak van honderde of selfs duisende meters hoog en landbotsings kan groot brandstorms veroosaak. Sulke botsings vind gemiddeld elke paar honderdduisend jaar plaas. |
Geen aankomende voorwerp het al 'n telling van hoër as 4 gehad nie, hoewel botsings oor die Aarde se hele geskiedenis reeds al die vlakke van die skaal gehaal het.
Werklike botsings en vergelykings
[wysig | wysig bron]
Die Chicxulub-impak, wat volgens die meeste wetenskaplikes tot die uitsterwing van die nievlieënde dinosourusse help lei het, is geraam op sowat 100 miljoen (108) megaton, of Torino-skaal 10. Die impak wat die Toengoeska-voorval in 1908 veroorsaak het, is geraam op 3-10 megaton,[4] wat ooreenstem met Torino-skaal 8. Die Tsjeljabinsk-meteoor van 2013 het voor die imak 'n totale kinetiese energie van sowat 0,5 megaton gehad, wat ooreenstem met Torino-skaal 0. Tussen 2000 en 2013 is 26 asteroïedimpakte met 'n energie van tussen 1 en 600 kiloton waargeneem.[5]
Die grootste waterstofbom wat nog ontplof is, die Tsar Bomba, was sowat 50 megaton. Die uitbarsting van Krakatoa in 1883 was die ekwivalent van rofweg 200 megaton.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 "Torino Impact Scale". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2007. Besoek op 11 Maart 2007. Torino Impact Scale (NASA Ames)
- ↑ Binzel, Richard P. (2000). "Torino Impact Hazard Scale". Planetary and Space Science. 48 (4): 297–303. Bibcode:2000P&SS...48..297B. doi:10.1016/S0032-0633(00)00006-4.
- ↑ "The Torino Impact Hazard Scale". Nasa/JPL Center for Near Earth Object Studies. 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Januarie 2025. Besoek op 13 Januarie 2025.
- ↑ "Sandia supercomputers offer new explanation of Tunguska disaster". Sandia National Laboratories. 17 Desember 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Junie 2021. Besoek op 21 Februarie 2021.
- ↑ "Archived copy" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 September 2014. Besoek op 5 September 2014.
{{cite web}}
: CS1 maint: archived copy as title (link)
Skakels
[wysig | wysig bron]Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Torino-skaal.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.