Gaan na inhoud

Val van Konstantinopel (1204)

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
'n Venesiese mosaïek uit 2013 wat die val van Konstantinopel uitbeeld.

Die val van Konstantinopel het in April 1204 plaasgevind en was die hoogtepunt van die Vierde Kruistog. Kruisvaarders het die grootste deel van Konstantinopel, hoofstad van die Bisantynse Ryk, verwoes. Ná die verowering van die stad is die Latynse Ryk[1] gestig en Boudewyn van Vlaandere in die Hagia Sophia as keiser Boudewyn I van Konstantinopel gekroon.

Die meeste van die Bisantynse Ryk se gebiede is onder die Kruisvaarders verdeel. Bisantynse aristokrate het ook 'n paar klein, onafhanklike splinterstate gestig. Een hiervan was die Niceense Ryk, wat Konstantinopel eindelik in 1261 herverower en die herinstelling van die ryk afgekondig het. Die ryk kon egter nooit al sy gebiede of sy vroeëre ekonomiese krag herwin nie, en dit het oor die volgende twee eeue geleidelik die stryd teen die opkomende Ottomaanse Ryk gewonne gegee.

Die Bisantynse Ryk was nou armer, kleiner en minder in staat om hom te verdedig teen die Seldjoekse en Ottomaanse veroweraars wat gevolg het. Die optrede van die Kruisvaarders het dus die val van die Christendom in die ooste verhaas en op lang termyn die latere Ottomaanse verowerings van Suidoos-Europa vergemaklik.

Die verwoesting van Konstantinopel word beskou as 'n keerpunt in die Middeleeuse geskiedenis. Verslae van die Kruisvaarders se buitery en wreedheid het die Ortodokse wêreld met afgryse vervul, en betrekkinge tussen die Katolieke Kerk en Oosters-Ortodokse kerke is vir baie eeue geskaad.

Agtergrond

[wysig | wysig bron]

Die moord op die Rooms-Katolieke, of "Latynse", inwoners van Konstantinopel deur die troonrower Andronikos Komnenos en sy ondersteuners in Mei 1182[2][3] het politieke betrekkinge tussen Wes-Europa en die Bisantynse Ryk versuur en gelei tot die verwoesting van Tessalonika in 1185 deur Normandiërs.[4] Hoewel handelsooreenkomste tussen die Bisantynse Ryk en Latynse state gou hervat is, het sommige Westerlinge die een of ander vorm van wraak gesoek.[5]

Alexios IV Angelos, die seun van die afgesette keiser Isak II Angelos, het Boniface van Montferrat en die Venesiërs oorreed om sy pa op die troon te herstel en hom medekeiser van die Bisantyne te maak deur die Vierde Kruistog na Konstantinopel te herlei. In ruil daarvoor het hy 200 000 silwermark as betaling belowe, sowel as die onderwerping van die Oosters-Ortodokse Kerk aan Rome. Hy het ook belowe om vir die voorrade te betaal en by die Kruistog teen die Sarasene aan te sluit.[6]

Ná die beleg van Konstantinopel in 2013 is Alexios Angelos as keiser Alexios IV van die Bisantynse Ryk gekroon. Hy het probeer om die stad te kalmeer, maar gevegte tussen Grieke wat teen die Kruistog was en Latyne wat daarvoor was, het later dié maand uitgebreek en geduur tot in November. In dié tyd het die meeste inwoners hom die rug begin keer.[7][8]

Op 25 Januarie 1204 het die dood van medekeiser Isak II gelei tot opstande in Konstantinopel waarin die volk Alexios IV van die troon gesit het. Hy het hom tot die Kruisvaarders gewend vir hulp, maar die keiserlike kamerheer, Alexios Doukas, het hom gevange geneem en homself op 5 Februarie tot keiser Alexios V verklaar. Daarna het hy Alexios IV op 8 Februarie deur verwurging tereggestel.[9] Alexios V het toe met die Kruisvaarders probeer onderhandel vir onttrekking uit die Bisantynse grondgebied sonder betaling, maar hulle het geweier sodat hulle kon wraak neem oor Alexios IV en die geld kon kry wat aan hulle belowe is.[9] In Maart 1204 het die Kruisvaarders en Venesiërs se leiers besluit om Konstantinopel oor te neem om hulle geld te kry. Hulle het 'n formele ooreenkoms opgestel om die Bisantynse Ryk tussen hulle te verdeel.[10]

Beleg: eerste aanval

[wysig | wysig bron]
Konstantinopel en sy mure in die 12de eeu

Teen einde Maart het die Kruisvaarders 'n beleg om Konstantinopel begin slaan terwyl keiser Alexios V die stad se verdediging versterk en meer aktiewe operasies buite die stad uitgevoer het. Teen die eerste week van April het die Kruisvaarders hulle beleg van anderkant die Goue Horing begin.[11]

Op 9 April 1204 het die Kruisvaarders die Goue Horing-versterkings deur die waterweg noordwes van die stadsmuur begin aanval, maar weens slegte weer is die aanvallers teruggedryf.[11]

Inname van die stad

[wysig | wysig bron]
Die beleg van Konstantinopel in 1204, deur Palma il Giovane.

Op 12 April 1204 het die weer verbeter en 'n tweede aanval is op die stad uitgevoer. 'n Sterk noordewind het die Venesiese skepe naby die Goue Horing tot teen die stadsmuur laat dryf en die aanvallers het van die muur se torings oorgeneem. Ná 'n kort geveg het sowat 70 Kruisvaarders dit reggekry om die stad binne te gaan. Van die ander het eindelik gate in die mure gekap, groot genoeg dat ridders daardeur kon kruip. Van die Venesiërs het teen die mure uitgeklim. Die Kruisvaarders het 'n gebied in die noordweste van die stad beset en dit as 'n basis gebruik om die res van die stad aan te val. Toe hulle hulleself probeer beskerm met 'n muur van vuur, het hulle egter 'n groter deel van die stad aan die brand gesteek. Keiser Alexios V het dié nag uit die stad na die weste gevlug.

Verwoesting van Konstantinopel

[wysig | wysig bron]
Die oorspronklike Perde van sint Markus in die Sint Markus-basilika in Venesië; replikas versier die buitekant.

Die Kruisvaarders het Konstantinopel drie dae lank geplunder en gevandaliseer. In dié tyd is baie antieke en Middeleeuse Romeinse en Griekse werke verwoes of beslag op gelê. Die beroemde Perde van sint Markus van die hippodroom is na Venesië gestuur om die fasade van die Sint Markus-basilika te versier, waar hulle vandag nog is. Werke van groot artistieke waarde is vir hulle materiële waarde verwoes, insluitende die waardevolle bronsstandbeeld van Hercules, wat deur die hofbeeldhouer van Alexander die Grote geskep is. Die standbeeld is saam met ander bronskunswerke gesmelt om geld te munt.[12]

Ondanks hulle ede en 'n dreigement van ekskommunikasie het die Kruisvaarders die stad se heiligdomme stelselmatig aangeval en alles verwoes of beslag op gelê. Min dinge het gespaar gebly: Selfs die grafte van die keisers wat in die Kerk van die Heilige Apostels begrawe is, is geplunder.[13] Van die burgerlike bevolking van Konstantinopel is 'n geraamde 2 000 vermoor.[14] Die Kruisvaarders het selfs kerke en kloosters verwoes.[14] Kerkaltare is stukkend geslaan en uitmekaargeruk vir die goud en marmer daarin.[13] Die Venesiërs het godsdienstige relieke en kunswerke gesteel en saam met hulle teruggeneem na Venesië.

Die totale bedrag wat van Konstantinopel gesteel is, het na bewering sowat 900 000 silwermark beloop.[15] Die Venesiërs het 150 000 silwermark gekry en die Kruisvaarders 50 000. Nog 100 000 silwermark is gelykop tussen die twee groepe verdeel. Altesaam 500 000 silwermark is na bewering deur ridders van die Kruistog teruggehou.[16][17]

Nasleep

[wysig | wysig bron]

Volgens 'n voorafgereëlde ooreenkoms is die Bisantynse Ryk tussen Venesië en die Kruisvaarders se leiers verdeel, en die Latynse Ryk van Konstantinopel is gestig. Boniface is nie tot die nuwe keiser verkies nie, hoewel dit lyk of die inwoners hom as een beskou het. Die Venesiërs het gemeen hy het te veel konneksies met die vorige ryk, omdat sy broer, Renier van Montferrat, getroud was met Maria Komnene, die dogter en vir 'n tyd die regmatige opvolger van Manuel I.

In sy plek is Boudewyn van Vlaandere op die troon geplaas. Hy is in die Hagia Sophia as Boudewyn I van Konstantinopel gekroon.[18][19] Boniface het daarna die Koninkryk Tessalonika gestig[20] wat 'n vasalstaat van die nuwe Latynse Ryk was.

Die meeste van Konstantinopel se aristokrate het uit die stad gevlug. Onder die gewone burgers van die voormalige ryk was daar geen simpatie vir die Bisantynse elite nie; hulle is beskou as onbevoegde heersers.[21]

Die verwoesting van die Bisantynse Ryk het buurgroepe soos die Sultanaat van Rûm en later die Ottomaanse Ryk in staat gestel om invloed te wen.

Verskoning

[wysig | wysig bron]

Altesaam 800 jaar ná die Vierde Kruistog het pous Johannes Paulus II twee keer sy spyt uitgespreek oor hoe die voorvalle verloop het. In 2001 het hy aan die aartsbiskop van Athene gesê: "Dit is tragies dat die aanvallers, wat vrye toegang vir Christene na die Heilige Land gaan verseker het, teen hulle broers in die geloof gedraai het. Die feit dat hulle Latynse Christene was, vul Katolieke met groot hartseer."[22] In 2004, toe Ekumeniese Patriarg Bartolomeus I van Konstantinopel die Vatikaan besoek, het Johannes Paulus II gevra: "Hoe kan ons, ná agt eeue, nie die pyn en afgryse deel nie?"[23] Dit is deur sommige beskou as 'n verskoning aan die Grieks-Ortodokse Kerk vir die slagting wat deur die vegters van die Vierde Kruistog gepleeg is.[24]

In April 2004, in 'n toespraak ter herinnering aan die val van die stad, het Bartolomeus I die verskoning amptelik aanvaar. "Die gees van versoening is sterker as haat," het hy gesê tydens 'n diens wat bygewoon is deur die Rooms-Katolieke aartsbiskop Philippe Barbarin van Lyon, Frankryk. Bartolomeus het gesê sy aanvaarding kom in die gees van Pasga. "Die gees van versoening van die wederopstanding... moedig ons aan tot 'n versoening van ons kerke."[25]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Jacobi, David (1999). "The Latin empire of Constantinople and the Frankish states in Greece". In Abulafia, David (red.). The New Cambridge Medieval History. Vol. V: c. 1198–c. 1300. Cambridge University Press. pp. 525–542. ISBN 0-521-36289-X.
  2. ↑ The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 950–1250. Cambridge University Press. 1986. pp. 506–508. ISBN 978-0-521-26645-1.
  3. ↑ Gregory, Timothy (2010). A History of Byzantium. Wiley-Blackwell. p. 309. ISBN 978-1-4051-8471-7.
  4. ↑ Vasiliev, Aleksandr (1958). History of the Byzantine Empire. Vol. 2. University of Wisconsin Press. p. 446. ISBN 978-0-299-80926-3 – via Internet Archive.
  5. ↑ Madden, Thomas F. (29 September 2006). Enrico Dandolo and the Rise of Venice. JHU Press. pp. 83, 173, 257. ISBN 978-0-8018-9184-7.
  6. ↑ Setton (1969). A history of the Crusades – The Later Crusades, II 89-I 3II. Madison, Milwaukee, and London: University of Wisconsin Press. p. 174.
  7. ↑ "Alexius IV Angelus". Encyclopedia Britannica. 
  8. ↑ Brand, Charles M. (1968). "A Byzantine Plan for the Fourth Crusade". Speculum. 43 (3): 462–475. doi:10.2307/2855839. ISSN 0038-7134. JSTOR 2855839.
  9. ↑ 9,0 9,1 Robert of Clari (1936). "62". The Conquest of Constantinople. Vertaal deur Holmes McNeal, Edgar. New York: Columbia University Press.
  10. ↑ Robert of Clari (1936). "68". The Conquest of Constantinople. Vertaal deur Holmes McNeal, Edgar. New York: Columbia University Press.
  11. ↑ 11,0 11,1 David Nicolle, The Fourth Crusade 1202–04; The betrayal of Byzantium. (2011) Osprey Campaign Series #237. Osprey Publishing.
  12. ↑ Harris, Jonathan (2014). Byzantium and The Crusades. London: Bloomsbury. ISBN 978-1-78093-767-0. p. 170
  13. ↑ 13,0 13,1 Roudometof, Victor (2014). Globalization and Orthodox Christianity: The Transformations of a Religious Tradition. Routledge, p. 47.
  14. ↑ 14,0 14,1 Donald M. Nicol, Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, (Cambridge University Press, 1999), 143.
  15. ↑ Byzantium and the Crusades. Bloomsbury. 2014. p. 175. ISBN 978-1-78093-736-6.
  16. ↑ Konstam, Historical Atlas of The Crusades, 162
  17. ↑ Treadgold, W. (1997). A History of Byzantine State and Society. Stanford University Press, p. 663. ISBN 0-8047-2630-2
  18. ↑ Герцберг, Г. Ф. История на Бизантия, Москва 1895, с. 359–360
  19. ↑ Gerland, Е. Geschichte des lateinischen Kaiserreiches von Konstantinopel. 1. Teil: Geschichte des Kaisers Balduin I und Heinrich. Homburg v. d. Höhe 1905. pp. 1–10
  20. ↑ "The Latin Occupation in the Greek Lands". Fhw.gr. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Januarie 2010. Besoek op 29 Desember 2008.
  21. ↑ Angold, Michael (1997). The Byzantine Empire 1025–1204. pp. 327–28. ISBN 0-582-29468-1.
  22. ↑ "In the Footsteps of St Paul: Papal Visit to Greece, Syria & Malta – Words". Ewtn.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Desember 2009. Besoek op 18 Mei 2009.
  23. ↑ Connolly, Kate (30 Junie 2004). "Pope says sorry for crusaders' rampage in 1204". The Telegraph. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Januarie 2022. Besoek op 1 Januarie 2017.
  24. ↑ Phillips, Jonathan (2004). The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople. London: Jonathan Cape. ISBN 978-1-4481-1452-8.
  25. ↑ "In Pascha messages, Patriarchs address question of violence". Incommunion.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Mei 2009. Besoek op 18 Mei 2009.

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Val_van_Konstantinopel_(1204)&oldid=2813951"