Waterberg (streek)

Waterberg is ’n streek in die provinsie Limpopo in Suid-Afrika wat in die noorde en deels in die weste deur die Limpoporivier begrens word en min of meer ten noorde van Bela-Bela (Warmbad) geleë is. Dit was in die tyd van die Zuid-Afrikaansche Republiek ook ’n staatkundige distrik.

Die streek is genoem na die Waterberge, wat dit van die suidweste na die noordooste deurkruis. Die Noordelike Pongolo-, die Groot-Palalarivier (Lephalalarivier), en die Nylstroom of Magalakwinrivier het hul oorsprong in hierdie bergreeks, en dit sou op sigself voldoende rede gewees het vir die naam. Toe die naam gegee is, was die gebied besonder waterryk; warm en koue mineraalbronne het by skeure in die bergreeks uitgevloei en uitgeborrel, en dit het tot die benaming aanleiding gegee. Ook was daar, volgens ds. Frans Lion Cachet, "een meer, door hooge, steil rotse ingesloten" wat "de Zoutzee van Transvaal vormt". Hy skryf: "Om dien oorvloed van water . . . hebben de Boeren dit gedeelte van de bergketen Waterberg genoemd, en draagt het district dienzelfden naam . . ."

In Maart 1866 is die staatkundige distrik Waterberg gevorm uit die noordelike gedeelte van die distrik Rustenburg en die westelike deel van Soutpansberg. Die landdrossetel is op Nylstroom gevestig. Die distrik is destyds van die distrik Marico geskei deur die Matlabasrivier, en van Pretoria deur die Elandsrivier. Dit het in die ooste aan Lydenburg gegrens, en verder aan die Soutpansbergse distrik. Dié geskiedkunde naam vir die distrik is ook gegee aan die oudste gemeentes van elke van die Drie Susterkerke op Nylstroom (nou Modimolle, naam die Gereformeerde kerk Waterberg (1859), die NG gemeente Waterberg (1860) en die Hervormde gemeente Waterberg op 20 November 1865.

Voor die nuwe staatkundige bedeling van 1994 was Waterberg met 16 120 km² die derde grootste distrik in Transvaal. In die suidelike, meer bergagtige deel van die distrik is die jaarlikse reënval tot 760 mm, maar verder noordwaarts daal dit tot 500 en selfs 300 mm jaarliks. Die klimaat is baie warm aangesien die helfte van die distrik in die trope geleë is. Beesboerdery word op grootskaal beoefen. 'n Enorme steenkoolveld in die noordelike gedeelte rondom die belangrike nuwe nedersetting van Ellisras, het van die streek se ekonomiese potensiaal ontsluit. In 1970 was die distrik se bevolking 48 226 swart, 10 137 wit, 137 Asies en 27 bruin.

Bron

• (af) Raper, P.E. 1972. Streekname in Suid-Afrika en Suidwes. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.