Wikipedia:Voorbladartikel week 3 2015

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die klooster La Grande Chartreuse (Frankryk)

'n Klooster is 'n gebouekompleks met woon- en nie-woongeboue waarin mense - meestal monnike en nonne - hulle toewy aan 'n leefwyse wat van die wêreldlike sfeer afgesonder en heeltemal op die beoefening van 'n bepaalde godsdiens toegespits is.

Die huidige Afrikaanse, Nederlandse en Duitse terme "klooster" en "Kloster" is afgelei van die Latynse claustrum (letterlik "afgeslote plek"). Later het hierdie Latynse term veral na die tipiese kruisgang van die westerse kloosterargitektuur begin verwys. Die Latynse wortel leef in tale soos Engels (cloister), Frans (cloître), Italiaans (chiostro) en Spaans (claustro) in hierdie spesifieke betekenis voort.

In Nederlands en Duits is die term egter veralgemeen en verwys nou na die hele kloostergebou of die instelling as sulks. In die westerse kultuur staan veral Christelike kloosters bekend wat grotendeels met die Rooms-Katolieke en die Ortodokse Kerke verbind word, alhoewel daar ook Protestantse (soos die Duitse vroueklooster Ebstorf) en ekumeniese (soos die Franse gemeenskap van Taizé) kloostergemeenskappe bestaan.

Protestantse kloosters in Duitsland was oorspronklik instellings vir ongetroude adellike vroue of ongetroude dogters van predikante. Die huidige vroueklooster Ebstorf staan oop vir alle Evangelies-Lutherse vroue. Die monnike van die klooster Loccum (tans in Rehburg-Loccum, 'n stad in die Duitse deelstaat Nedersakse) het tydens die Reformasie die Lutherse geloofsbelydenis aangeneem sonder om hulle kloostergemeenskap te ontbind. Die klooster is tans 'n instelling wat vikarisse as Evangelies-Lutherse pastore oplei.

Die kloosterlike leefwyse word in die Christendom ook monasties genoem - afgelei van die Latynse monachus ("monnik"). Die Griekse monasterion en die gelatiniseerde afleiding monasterium het in 'n aantal tale die wortel van leenwoorde geword wat "klooster" beteken: Monastery (Engels), monastère (Frans), monasterio (Spaans).

Die kloosters (abdye) van monastiese ordes soos die Benediktyne of Cisterciënsers word deur abte ("geestelike vaders") of abdisse ("geestelike moeders") gelei. Hulle oefen die gesag oor die abdy uit en is slegs aan die plaaslike biskop of regstreeks aan die pous verantwoordelik. Vanaf die 10de eeu tot by die laat Middeleeue was abdye meestal feodale instellings wat oor landgoedere beskik en politieke, regterlike en ekonomiese gesag uitgeoefen het.

...lees verder