Wikipedia:Voorbladartikel week 6 2021

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Kaart van Papoea-Nieu-Guinee

Papoea-Nieu-Guinee is ’n eilandstaat in Oseanië net suid van die ewenaar met ’n oppervlakte van 462 840 km² en ’n bevolking van 8 606 323 in 2018. Papoea-Nieu-Guinee is oos van Indonesië, suidoos van Palau, suid van die Gefedereerde State van Mikronesië, wes van Nauru en die Salomonseilande en noord van Australië geleë. Die hoofstad en grootste stad is Port Moresby wat in die suide van die land langs die Koraalsee geleë is en die Nasionale Hoofstaddistrik vorm.

Papoea-Nieu-Guinee is naas Madagaskar en Indonesië die derde grootste eilandstaat in die wêreld. Dit bestaan uit die oostelike deel van die eiland Nieu-Guinee, wat die grootste deel vorm, die Bismarck-argipel met groot eilande soos Nieu-Brittanje en Nieu-Ierland asook die outonome gebied rondom die eiland Bougainville, wat geografies, maar nie polities nie tot die Salomonseilande behoort. Naas al die eilande word die Papoea-Nieu-Guinese geografie veral deur die Bismarcksee in die noorde en die Salomonssee in die suidooste gekenmerk. Van die eilandstaat se langste riviere is die Fly en die Sepik. Albei riviere ontspring in die sentrale Viktor Emmanuel-bergreeks in die Westelike provinsie; terwyl die Fly in die suidelike Koraalsee uitmond, vloei die Sepik in die noordelike Bismarcksee.

Papoea-Nieu-Guinee is ’n grondwetlike monargie binne die Britse Statebond met Elizabeth II as staatshoof. Die land het op 16 September 1975 van Australië onafhanklik geword, nadat Papoea-Nieu-Guinee deur sy suidelike buurland vir sowat 60 jaar regeer is. Tot die Eerste Wêreldoorlog is die eiland Nieu-Guinee deur drie koloniale magte beheers: Die Duitse Keiserryk in die noorde, die Verenigde Koninkryk in die suide en Nederlands-Indië in die weste. Op 1 Julie 1949 is die Australiese gebiede van Papoea en Nieu-Guinee as die Gebied Papoea en Nieu-Guinee saamgesluit. Dit is sedert 1976 ’n waarnemerland van ASEAN en het in 2015 sy aansoek ingedien vir volle lidmaatskap.

Papoea-Nieu-Guinee is een van die kultureel mees diverse lande in die wêreld. Hier word sowat 851 verskeie tale gepraat, waaronder die Engelse kreooltaal Tok Pisin, die Austronesiese taal Hiri Motu en verskeie Papoeastale wat nie ’n taalfamilie in sy eie reg vorm nie, maar ook nie tot een van die ander taalfamilies behoort nie. Die Trans-Nieu-Guinese tale is die grootste taalfamilie binne die Papoeastale.

...lees verder