Wikipedia:Voorbladartikels 2005
Hierdie is die argief van al die artikel wat tydens 2005 as spogartikel op die voorblad gepryk het.
Week 42
Die Vorstedom van Monaco is 'n stadstaat en die tweede kleinste land ter wêreld. Monaco lê tussen Frankryk en die Middellandse See, aan die Franse Riviera of Côte d'Azur (Asuurblou Kus). Monaco bestaan hoofsaaklik uit die ou stad Monaco en die woongebiede wat later bygevoeg is. Dit is die digbevolkste staat ter wêreld. Monaco staan bekend as die Manhattan van die Middellandse See, 'n naam wat na die talle wolkekrabbers en voortdurende boubedrywighede verwys. Die handhawing van die openbare orde is 'n prioriteit vir die regering; lae misdaadsyfers is belangrik om Monaco se aantreklikheid vir die welgesteldes en skones te bewaar. Terselfdertyd het Monaco aan die begin van die 21ste eeu die voorheen ongekende stap geneem om sy deure vir die hoofstroom-toerisme te open.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 43
Kaas is 'n voedsel met 'n hoë inhoud van proteïen en vet, wat uit die gestolde melk van koeie, soms ook bokke, skape, rendiere en waterbuffels vervaardig word. Daar is meer as 2 000 verskillende soorte kaas wêreldwyd, en meestal word stremsel gebruik om melk te laat stol, maar daar is ook soorte waar sure soos asyn en suurlemoensap of plantekstrakte verkies word. Stremsel is 'n ensiem wat in die mae van kalwers voorkom of as mikrobiologiese produk kunsmatig vervaardig word. Bakterië word by die kaas gevoeg om onder meer die pH-waarde te verlaag en 'n spesifieke smaak te verkry.
Die Afrikaanse en Nederlandse woord kaas is afgelei van die Latynse caseus.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 44
Yster is 'n chemiese element in die periodieke tabel met die simbool Fe en atoomgetal van 26. Yster is 'n groep 8 en periode 4 metaal. Yster is die finale element wat tydens nukleosintese van sterre gevorm word en is dus die swaarste element wat nie 'n supernova of soortgelyke heftige gebeurtenis vereis vir sy vorming nie. Dit is daarom dan ook die swaarmetaal wat die meeste in die heelal voorkom.
Yster is die metaal wat die meeste voorkom en daar word geglo dat dit die element is wat die tiende meeste in die heelal voorkom. Yster is ook op 'n massabasis die element wat die grootste deel van die Aarde uitmaak (34.6%); die konsentrasie yster in die verskillende lae van die Aarde wissel van baie hoog by die kern tot ongeveer 5% in die kors; dit is dalk moontlik dat die Aarde se binnekern bestaan uit 'n enkele ysterkristal, dit is egter meer waarskynlik dat dit uit 'n mengsel van yster en nikkel bestaan; daar word geglo dat die groot hoeveelheid yster in die Aarde verantwoordelik is vir sy magnetiese veld. Yster se simbool is Fe wat 'n afkorting vir ferrum, die latynse woord vir yster is.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 45
Montréal is die naam van die stad, eiland en eilandsee by die vereniging van die riviere Saint-Laurent en Outaouais in die sentrale gedeelte van die Saint-Laurent-vallei. Dit is die grootste stad van die Franstalige provinsie Québec (Oos-Kanada) - en op een na ook die grootste Franstalige stad in die wêreld. Montréal se hawe, wat 1 600 km landinwaarts van die oseaan lê, behoort tot die grootstes van Noord-Amerika.
Teen die einde van die 17de eeu strek Montréal se agterland feitlik tot by die Rotsgebergte (Frans: Les Rocheuses, Engels: Rocky Mountains), verby die Groot Mere en tot by die mond van die Mississippi toe die voyageurs (die Franse ontdekkers) Montréal hulle vertrekpunt maak vir togte dwarsoor Noord-Amerika. Die voyageur Daumont de Saint-Lusson ontdek die Groot Mere, Louis Jolliet die Mississippirivier en Charles Albanel en Paul Denys die Baie d´Hudson (Hudsonbaai).
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 46
Die Maan is die grootste satelliet van die Aarde. Dit het geen ander formele naam as "die Maan" nie, alhoewel dit soms Luna (Latyns vir maan) genoem word om dit te onderskei van die algemene term "maan." Luna (soms ook Diana) is die Romeinse godin van die Maan, die diere en die jag. Met die Apollo 11-maansending van Julie 1969 word die Maan die eerste hemelliggaam in ons sonnestelsel waarop mense land.
Vorige voorbladartikels: Montréal – Yster – Kaas
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 47
Rugby is 'n spansport wat (volgens legende) ontwikkel het uit die reëls wat gebruik is om sokker te speel in die dorp Rugby in Engeland. Twee spanne, elkeen met 15 spelers het die taak om meer punte as die opponerende span aan te teken. Spelers speel met 'n eiervormige bal wat hulle in hulle hande of arms dra en mag die bal agtertoe of lateraal oor die veld na mekaar aangee of dit dan skop. Die opponerende span poog om die baldraer se vordering te stuit deur hom te duik Wanneer die baldraer geduik is, moet hy die bal los en vind daar 'n stryd (losgemaal of 'n losskrum) plaas vir besit van die bal. Die Internasionale rugbyraad (IRB) is in 1886 gestig en publiseer ook die reëls van die spel.
Vorige voorbladartikels: Maan – Montréal – Yster – Kaas
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 48
Die Republiek Argentinië is 'n Spaanse land in die suide van Suid-Amerika, tussen die Andesgebergte en die suidelike Atlantiese Oseaan. Dit is die land van Evita, Maradona en die Tango. Argentinië is Suid-Amerika se top Rugbyspelende land en ook die land waarheen 'n groep Afrikaners vroeg in die vorige eeu getrek het. Argentinië grens aan Uruguay, Brasilië, Paraguay, Bolivia en Chili. Die naam, Argentinië, is afgelei van die Latynse woord argentum (silwer), 'n edelmetaal wat 'n belangrike rol gespeel het in die opkoms van Europese kolonialisme in Argentinië. In 2001 het ekonomiese probleme insluitend die grootste wanbetaling van buitelandse skuld ($88 biljoen) ooit, gelei tot bloedige onluste en die val van die regering. Ekonomiese maatreëls soos die ontkoppeling van die peso van die dollar het egter intussen tot indrukwekkende ekonomiese herstel gelei en Argentinië is nou ook 'n gewilde toeriste-bestemming, aangehelp deur die gunstige wisselkoers teenoor meeste belangrike geldeenhede.
Vorige voorbladartikels: Rugby – Maan – Montréal – Yster – Kaas
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 49
Kaapstad (Engels: Cape Town, Xhosa: iKapa) is saam met Pretoria (die setel van die regering) en Bloemfontein (die regterlike hoofstad) een van die drie hoofstede van die Republiek van Suid-Afrika en setel van die parlement. Dit is ook die administratiewe en parlementêre hoofstad van die Wes-Kaap en die derde grootste stad in Suid-Afrika.
Kaapstad (33°55′S 18°27′O) lê aan die suidpunt van Afrika en word ook die Moederstad van Suid-Afrika genoem. Hier is waar die leier van die Goringkhoina in 1652 met die Hollanders van die VOC kontak gemaak het.
Kaapstad is vandag 'n gesogte toeristebestemming en 'n gunstelingstad van die Europese rolprent- en advertensiebedryf.
Vorige voorbladartikels: Argentinië – Rugby – Maan – Montréal – Yster – Kaas
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 50
Zürich is die grootste stad en ekonomiese sentrum van Switserland met 366 145 (2004) inwoners in die stad en 1 091 732 inwoners in die metropolitaanse gebied. Zürich is ook die hoofstad van die gelyknamige kanton en beskik oor die belangrikste internasionale lughawe van Switserland, Zürich-Kloten.
Die naam Zürich is waarskynlik afgelei van die Keltiese woord Turus. In die Romeinse tydperk staan die stad onder sy Latynse naam Turicum bekend, terwyl dit in die plaaslike Duits-Alemanniese dialek Züri genoem word.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 51
Die Nasionale Krugerwildtuin is die grootste wildreservaat in Suid-Afrika, en 'n trekpleister vir internasionale en plaaslike toeriste. Die park strek ongeveer 350 kilometer van noord na suid en 60 kilometer van oos na wes. Die park grens in die ooste aan Mosambiek en in die noorde aan Zimbabwe. Aan die weste grens die park aan die twee Suid-Afrikaanse provinsies Mpumalanga en Limpopo. Die Krugerwildtuin maak nou deel uit van die Groter Limpopo Oorgrenspark, 'n vredespark wat die Krugerwildtuin kombineer met twee nasionale parke in sy buurlande: die Gonarezhou Nasionale Park in Zimbabwe, en die Limpopo Nasionale Park in Mosambiek. Meer as 'n miljoen toeriste besoek die Krugerwildtuin elke jaar. Die park bevat ongeveer 2 000 plantspesies, 507 voëlspesies, 147 soogdierspesies, 114 reptielspesies, en 49 visspesies. Al die Groot Vyf-diere kan in die park gesien word, naamlik die leeu, olifant, swartrenoster, buffel, en luiperd.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis
Week 52
'n Posseël dien as bewys vir die vooruitbetaling van 'n bepaalde posgeld. Meesal is dit 'n klein reghoekige gegomde stukkie papier met een of meer afbeeldings, wat op 'n koevert of poskaart geheg word om aan te toon dat die afsender vir die aflewering reeds vooraf betaal het. Alhoewel daar nou in baie lande ook moderne massaseëls met eenvoudige uitleg bestaan, wat in outomate of met spesiale sagteware gedruk kan word, bly tradisionele seëls nog steeds miniatuurkunswerke, wat kulturele, historiese, politiese of ander onderwerpe behandel, historiese gebeurtenisse gedenk of maatskaplike en ander doeleindes met hulle gedrukte boodskap van prente, tekeninge en teks kan bevorder. Die poskantore van die verskillende lande ding gereeld met mekaar mee om die mooiste posseëls uit te reik, en danksy 'n groot aantal seëlversamelaars, wat die seëls koop sonder om van die daarmee betaalde diens gebruik te maak, speel seëls ook 'n belangrike ekonomiese rol en is 'n vername bron van inkomste vir baie kleiner lande.
besigtig -
bespreek -
wysig - geskiedenis