Wikipedia:Voorbladartikels 2018
Hierdie is die argief van al die artikel wat tydens 2018 as spogartikel op die voorblad gepryk het.
2018[wysig bron]
Week 1
Normandië (Frans: Normandie, [nɔʁ.mɑ̃.di], Normandies: Normaundie) is 'n région en historiese provinsie in die noordweste van Frankryk, wat van die riviervlaktes van die Seine (Haute-Normandie) tot by die skiereiland Cotentin (Basse-Normandie) en die Kanaaleilande strek. Hoewel die vasteland deel uitmaak van die Franse Republiek, is die Kanaaleilande sedert die Middeleeue Britse Kroongebiede.
In die huidige Frankryk verwys die term Normandië dikwels na die voormalige administratiewe geweste Haute-Normandie met die départements Seine-Maritime en Eure, en Basse-Normandie met die départements Calvados, Manche en Orne met 'n totale oppervlakte van 29 906 vierkante kilometer en 'n bevolking van sowat 3,45 miljoen. 'n Aantal kantonne, wat histories deel uitmaak van die ou provinsie Normandië, is tydens die Franse Rewolusie by die départements Eure-et-Loir, Mayenne en Sarthe ingelyf en maak nou deel uit van die geweste Centre en Pays de la Loire.
'n Nimmereindigende stryd teen natuurkragte het net soos die avontuurlus van hulle Wiking-voorvaders die karakter van die mense in Normandië gevorm, wat dikwels as eiesinnig, koppig en terughoudend beskryf word.
Week 2
Fridtjof Nansen (*10 Oktober 1861 – †13 Mei 1930) was ’n Noorweegse ontdekkingsreisiger, wetenskaplike, diplomaat en filantroop en wenner van die Nobelprys vir Vrede. Hy was in sy jong jare ’n ski- en ysskaatskampioen en het die span gelei wat die eerste was om die binneland van Groenland in 1888 te deurkruis. Hy het internasionale roem verwerf nadat hy ’n rekord noorderbreedte van 86°14’ bereik het gedurende sy Noordpool-ekspedisie van 1893–1896. Hoewel hy na sy terugkeer na Noorweë afgetree het van ontdekkingsreise, het sy tegnieke van poolreis en sy innovasies in toerusting en klerasie ’n generasie van Arktiese en Antarktiese verkenningstogte beïnvloed.
Nansen het dierkunde aan die Koninklike Frederik-universiteit studeer en later gewerk as kurator by die Universiteitsmuseum in Bergen waar sy navorsing oor die sentrale senuweestelsel van laer seediere hom gehelp het om ’n doktorsgraad te verwerf; dit het ook bygedra om die moderne teorieë van neurologie te vestig. Na 1896 het sy wetenskaplike belangstelling oorgeskakel na oseanografie; in die loop van sy navorsing het hy talle wetenskaplike reise onderneem, hoofsaaklik in die Noord-Atlantiese oseaan, en bygedra tot die ontwikkeling van moderne oseanografiese toerusting. As een van Noorweë se mees prominente burgers het Nansen in 1905 hom uitgespreek oor die Unie tussen Swede en Noorweë en het hy ’n belangrike rol gespeel om Prins Karel van Denemarke te oortuig om die troon van die nuwe onafhanklike Noorweë te bestyg. Tussen 1906 en 1908 het hy gedien as die Noorse verteenwoordiger in Londen waar hy gehelp het met die onderhandeling van die Integriteitsverdrag wat Noorweë se onafhanklike status verseker het.
In die laaste dekade van sy lewe het Nansen hom hoofsaaklik gewy aan die Volkebond na sy aanstelling in 1921 as die Bond se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge. In 1922 is hy vereer met die Nobelprys vir Vrede vir sy werk ten bate van die ontwortelde slagoffers van die Eerste Wêreldoorlog en verwante konflikte. Onder die inisiatiewe wat hy ingestel het was die Nansen-paspoort vir staatlose mense, ’n sertifikaat wat in meer as 50 lande erken is. Hy het tot sy skielike dood in 1930 gewerk ten gunste van vlugtelinge. Na sy dood het die Volkebond die Nansen Internasionale Kantoor vir Vlugtelinge ingestel om te verseker dat sy werk voortleef. Hierdie kantoor het in 1938 die Nobelprys vir Vrede gewen. Nansen is deur talle nasies vereer en sy naam word herdenk in verskeie geografiese funksies, veral in die poolgebiede.
Week 3
Die Europese Suidelike Sterrewag (ESO, amptelik: Europese Organisasie vir Sterrekundige Navorsing in die Suidelike Halfrond) is ’n interregeringsorganisasie van 16 lande vir sterrekundige navorsing. Dit is in 1962 gestig en het moderne geriewe op die been gebring vir die waarneming van die suidelike naghemel. Die organisasie het 730 personeellede en ontvang jaarlikse lidlandbydraes van sowat €131 miljoen. Sy sterrewagte is in Noord-Chili geleë.
Die ESO het van die grootste en tegnologies mees gevorderde teleskope gebou. Dit sluit in die New Technology Telescope en die Baie Groot Teleskoop (VLT), wat bestaan uit vier verskillende teleskope elk met ’n primêre spieël van 8,2 m en vier kleiner hulpteleskope. Die Atacama Large Millimeter Array (ALMA) neem die heelal waar in millimeter- en submillimeter-golflengtes en is die wêreld se grootste sterrekundeprojek nog op die grond. Dit is in Maart 2013 voltooi danksy internasionale samewerking deur Europa (verteenwoordig deur die ESO), Noord-Amerika, Oos-Asië en Chili.
Tans in aanbou is die Uiters Groot Teleskoop (ELT). Dit sal ’n gesegmenteerde spieël van 39,3 m gebruik en sal in 2024, wanneer dit in werking gestel word, die grootste optiese reflektorteleskoop ter wêreld wees. Dit sal planete om ander sterre kan bestudeer, asook die eerste voorwerpe in die heelal, supermassiewe swartkolke en die aard en verspreiding van donker materie en donker energie, wat die heelal oorheers.
Wetenskaplikes het met die ESO se waarnemingsgeriewe verskeie sterrekundige ontdekkings gedoen en sterrekundige katalogusse saamgestel. Ontdekkings sluit in die verste gammaflits en bewyse van die swartkolk in die middel van die Melkweg. In 2004 het die VLT sterrekundiges in staat gestel om die eerste foto te neem van ’n eksoplaneet (2M1207b) wat 173 ligjare van hier om ’n bruindwerg wentel. Die High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher (HARPS)-instrument wat in ’n ander ESO-teleskoop geïnstalleer is, het gelei tot die ontdekking van eksoplanete, insluitende Gliese 581 c, een van die kleinste bekende planete buite die Sonnestelsel.
Week 4
Nikolaas II Aleksandrowitsj (Russies: Николай II Александрович; Nikolai II Aleksandrowitsj) (Tsarskoje Selo, 6 Mei 1868 – Jekaterinburg, 17 Julie 1918) was die laaste keiser van Rusland en die laaste heerser van die Romanof-dinastie (1613–1917). Hy het van 1 November 1894 regeer tot met sy gedwonge abdikasie op 15 Maart 1917.
Tydens sy bewind het die Russiese Ryk verval van een van die grootste magte van die wêreld tot een van ekonomiese en militêre agteruitgang. Weens die Chodinka-tragedie, anti-Semitisme, Bloedige Sondag, die gewelddadige onderdrukking van die 1905-rewolusie, die teregstelling van politieke opponente en sy vermeende verantwoordelikheid vir die Russies-Japannese Oorlog, het hy die bynaam Bloedige Nikolaas by sy teenstanders gekry. Historiografie in die Sowjetunie beeld Nikolaas uit as ’n swak en onbevoegde leier, wie se besluite gelei het tot militêre nederlae en die dood van miljoene onderdane.
Rusland het van 1904 tot 1905 groot verliese in die Russies-Japannese Oorlog gely, onder meer die verwoesting van die Baltiese Vloot, die verlies van Russiese invloed oor Mantsjoerye en Korea en die Japannese anneksasie van Suid-Sachalin. Die Anglo-Russiese Vriendskapsverdrag, wat daarop gemik was om Duitsland te keer om invloed in die Midde-Ooste te kry, het geëindig in politieke en diplomatieke konfrontasies tussen Rusland en die Verenigde Koninkryk.
Nikolaas het die Russiese mobilisasie op 30 Julie 1914 goedgekeur wat daartoe gelei het dat Duitsland op 1 Augustus 1914 oorlog teen Rusland verklaar het. Daar word geraam sowat 3 300 000 Russe het in die Eerste Wêreldoorlog gesneuwel. Die keiserlike weermag se groot verliese en die bevelvoerder se onbevoegde beheer in die oorlog, asook die gebrek aan kos en ander voorraad aan die tuisfront, was die grootste faktore wat tot die val van die Huis van Romanof gelei het.
Ná die Februarie-rewolusie van 1917 het Nikolaas namens homself en sy seun geabdikeer. Hy en sy gesin is in hegtenis geneem en in die somer van 1918 na Tobolsk gestuur. Met die goedkeuring van Lenin, Swerdlof en die res van die Bolsjewistiese leiers is Nikolaas en sy gesin eindelik in die nag van 16-17 Julie 1918 tereggestel. Hul oorskot is eindelik presies 80 jaar later, op 17 Julie 1998, in Sint Petersburg begrawe.
In 1981 is Nikolaas en sy gesin deur die Russies-Ortodokse Kerk buite Rusland in New York as martelare en heiliges verklaar. Op 15 Augustus 2000 het die Russies-Ortodokse Kerk in Rusland hulle as "verduurders van lyding" heilig verklaar: ’n titel wat gegee word aan gelowiges wat op ’n manier soos Christus sterf.
Week 5
Helene Bertha Amalie “Leni” Riefenstahl (* 22 Augustus 1902, Berlyn, Duitse Keiserryk – † 8 September 2003, Pöking, Duitsland) was ’n Duitse rolprentregisseur, aktrise en danseres wat algemeen bekend is vir haar estetika en innovasies as ’n rolprentmaker. Haar bekendste rolprent was Triumph des Willens (Triomf van die Wil), ’n dokumentêre prent wat sy by die 1934-Rykspartydag van die Nazi-party gemaak het. Riefenstahl se prominensie in die Derde Ryk, tesame met haar persoonlike verbinding met Adolf Hitler, het haar rolprentloopbaan vernietig nadat Duitsland verslaan is in die Tweede Wêreldoorlog. Sy is gearresteer maar sonder enige aanklag weer vrygelaat.
Triomf van die Wil het aan Riefenstahl onmiddellike en blywende internasionale roem en berugtheid besorg. Hoewel sy die regisseur van slegs agt rolprente was, waarvan net twee aansienlike dekking buite Duitsland geniet het, was Riefenstahl vir die duur van haar lewe bekend. Die propagandawaarde van haar rolprente wat gedurende die 1930’s gemaak is word deur die meeste hedendaagse kommentators verafsku, maar baie kritici meen haar estetika was uitstaande. The Economist het geskryf dat Triomf van die Wil haar reputasie as die “grootste vroulike rolprentmaker van die 20ste eeu bevestig het”.
In die 1970’s het Riefenstahl haar stilfotografie van die Noebastamme in Soedan gepubliseer in verskeie boeke soos Die Nuba (Die Noeba). Sy was aktief tot haar afsterwe op 101-jarige leeftyd en het die seerolprent Impressionen unter Wasser (Onderwaterindrukke) in 2002 vrygestel.
Na haar dood het die Associated Press Riefenstahl beskryf as ’n “aangeskrewe pionier van film- en fotografiese tegnieke”. Der Tagesspiegel, ’n koerant in Berlyn, het geskryf dat “Leni Riefenstahl nuwe grond in die rolprentbedryf gebreek het”. Die BBC het gesê dat haar dokumentêre werke “bestempel is as baanbrekerswerk in die rolprentwese, sy het baanbrekende tegnieke met hyskrane, spore en veelvuldige gelyklopende kameras ontwikkel”.
Week 6
Bulgarye (Bulgaars: България, Balgarija, [bɐɫˈɡarijɐ]), amptelik die Republiek van Bulgarye (Република България, Republika Bălgarija, [rɛˈpublikɐ bɐɫˈɡarijɐ]), is 'n land in Suidoos-Europa. Dit word begrens deur die Swartsee in die ooste, Griekeland en Turkye in die suide, Serwië en die Republiek van Masedonië in die weste, en Roemenië in die noorde.
Bulgarye is genoem na 'n Turkse volk wat die land tydens die 7de eeu verower en later met die inheemse Suid-Slawiese bevolking vermeng het. In die Middeleeue het Bulgarye tot 'n magtige ryk ontwikkel wat oor groot dele van Suidoos-Europa gestrek het. In die 11de eeu is Bulgarye vir 'n tydperk van sowat 100 jaar by die Bisantynse Ryk ingelyf, en teen die einde van die 14de eeu het die land onder Turkse heerskappy gekom.
Bulgarye vorm ten opsigte van sy landskappe en sy kultuur 'n oorgangsgebied tussen Europa en die Ooste, maar ook tussen die Mediterreense en vastelandse gebiede van Oos-Europa. Tydens die Middeleeue het die sogenaamde Slaweapostels Kirillos en Methodios 'n aantal Christelike Griekse tekste na Oud-Bulgaars vertaal, 'n taal wat in die Goue Tydperk tydens die bewind van tsaar Simeon die basis van 'n veelsydige godsdienstige en wêreldse literatuur gevorm het. Alhoewel die literêre bloeitydperk met die begin van die Turkse heerskappy tot 'n einde gekom het, het Oud-Bulgaars steeds die taal van die Slawies-Ortodokse Kerk gebly, en sy literêre werke word deur die Slawiese volke as 'n gemeenskaplike kulturele erfenis beskou.
Bulgarye het sy bevryding vyf eeue later veral aan Rusland te danke, en die noue politieke en kulturele bande tussen die twee lande het in 1945 die inlywing van Bulgarye by die Sosialistiese Oosblok bevorder. Onder die bewind van die Kommunistiese Party het die oorwegend agrariese land tot 'n moderne staat met 'n verskeidenheid nywerhede ontwikkel. Sy belangrikste uitvoere is egter nog steeds landbouprodukte, waaronder ook roosolie, 'n kosbare eteriese olie.
Die agteruitgang van die Sosialisme en die oorgang na 'n vrye markekonomie het die lewensstandaard van groot dele van die bevolking swaar geraak. Na ramings het dit in die jare negentig met sowat veertig persent gedaal. Die Bulgaarse ekonomie het intussen oortuigend herstel, en die lewenstandaard het in 2004 weer die vlak van die tydperk voor die negentigerjare bereik.
Bulgarye het op 29 Maart 2004 'n lidstaat van die NAVO en op 1 Januarie 2007 'n lidstaat van die Europese Unie geword.
Week 7
Die nasionale vlag van die Volksrepubliek China is op 27 September 1949 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon ’n enkele rooi baan met ’n groot goue vyfpuntige ster binne ’n boog van vier goue vyfpuntige sterre in die skildhoek.
Die rooi staan vir die Kommunistiese rewolusie; die vyf sterre en hul verhouding stel die eenheid van die Chinese mense onder die leierskap van die Kommunistiese Party van China (KPC) voor. Soms word na die vlag as die “Vyfster Rooivlag” (五星红旗/五星紅旗, pinyin: wǔ xīng hóng qí) verwys.
Die vlag is deur Zeng Liansong, ’n burger van Wenzhou, Zhejiang, ontwerp. Hy het dit as reaksie op ’n omsendbrief wat deur die Voorbereidende Komitee van die Nuwe Politieke Raadgewende Konferensie (新政治协商会议筹备会, Xīn zhèngzhì xiéshāng huìyì chóubèi huì) in Julie 1949, kort nadat hulle na die Chinese Burgeroorlog die mag oorgeneem het, ontwerp. Tydens die ontwerpkompetisie is 2 992 (of 3 012) inskrywings ontvang en Zeng se ontwerp is in ’n poel van 38 finaliste geplaas. Na verskeie vergaderings en effense veranderinge is Zeng se ontwerp as die nasionale vlag gekies. Op 1 Oktober 1949 is die vlag is vir die eerste keer deur die Volksbevrydingsleër tydens ’n seremonie wat die stigting van die Volksrepubliek bekend gemaak het, op ’n paal wat oor Beijing se Tiananmen-plein uitkyk, gehys.
Ander vlae wat in die Volksrepubliek China gebruik word toon ’n rooi agtergrond wat die rewolusie in samewerking met ander simbole simboliseer. Die vlag van die Volksbevrydingsleër gebruik die goue ster met die Chinese karakters 8–1 (vir 1 Augustus, die stigtingsdag van die Volksbevrydingsleë). Die vlag van die Kommunistiese Party van China vervang al die sterre met die party se kenteken. Weens beperkings deur die regering mag stede en provinsies nie hul eie vlae hê nie; die enigste sub-nasionale vlae wat bestaan is dié van die Spesiale Administratiewe Streke Hongkong en Macau. Ten spyte hiervan het ten minste twee stede hul eie vlae aanvaar, nadat die wet goedgekeur is. Die stede Kaifeng en Shangrao het hul eie vlae in Maart 2006 en Maart 2009 onderskeidelik goedgekeur. Dit impliseer dat die wet óf herroep is óf nie aangewend word nie. Die stad Suzhou het sy vlag reeds in Desember 1995 aanvaar, nog voor die wet se goedkeuring. Harbin het vanaf Mei 1997 tot Januarie 1998 sy eie vlag gebruik, terwyl Nanjing vanaf Desember 1986 tot Desember 1997 sy eie vlag gehad het.
Week 8
Aardverwarming (die Engelse term global warming, globale verwarming, word ook dikwels gebruik) is 'n term wat die styging van die gemiddelde temperatuur van die aarde se atmosfeer en oseane beskryf. Sedert die begin van die twintigste eeu het die gemiddelde temperatuur met ongeveer 0,74 °C gestyg. Die algemene wetenskaplike konsensus is dat hierdie styging in temperatuur deur die versterking van die kweekhuiseffek veroorsaak word. Die kweekhuiseffek word weer op sy beurt hoofsaaklik bevorder deur die mensveroorsaakte toename van koolstofdioksied (CO2) en ander kweekhuisgasse soos metaan en dryfgasse. Daar word voorspel dat die temperature tussen 1990 en 2100 met 1,4 °C tot 5,8 °C kan styg. Dit sal groot sigbare veranderinge vir die mensdom en die omgewing inhou. Aardverwarming is 'n internasionale omgewingskwessie wat mense wêreldwyd raak. Aardverwarming is die gevolg van die opbou van gasse soos koolsuurgas en metaan in die atmosfeer wat die uitstraling van die aarde se hitte vasvang en die effek van 'n kweekhuis meebring waar die hitte kan inkom, maar nie so maklik ontsnap nie. Dit is veral verbranding van steenkool, ru-olie en petrol in kragstasies, fabrieke en motors wat bydra tot hierdie opbou van gasse in die atmosfeer.
'n Versameling van ondersoeke aangaande aardverwarming word in die verslag van die Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) saamgevat. Die paneel is deur die Verenigde Nasies ingestel om die huidige wetenskaplike, tegniese en sosiaal-ekonomiese kennis aangaande aardverwarming te dokumenteer en 'n oorsig daaroor voor te lê.
Volgens die AR4 (2007 se Vierde Assesseringsverslag van die Intergovernmental Panel on Climate Change) sal aardverwarming en sy gevolge van streek tot streek oor die wêreld heen verskil. Die uitwerking van 'n stygende wêreldtemperatuur sluit in: seevlakstyging, verandering in neerslaghoeveelheid en –patroon, sowel as 'n waarskynlike uitbreiding van subtropiese woestyne.
Die uitwerking van aardverwarming sal na verwagting die ergste beleef word in die Arktiese gebied, waar gletsers, ysgrond en see-ys voortdurend sal bly smelt en wegkalwe. Ander waarskynlike uitwerkings van aardverwarming is die toenemende voorkoms van ekstreme weerstoestande soos hittegolwe, droogtes en swaar reënneerslag, oseaanversuring en die uitsterwing van spesies as gevolg van verskuiwende gemiddelde temperatuurveranderinge. Probleme wat die mens kan ondervind, is verswakte voedselsekerheid weens misoeste en habitatsverlies deur oorstroming.
Voorgestelde beleide om aardverwarming die hoof te bied, sluit uitlaatgasvermindering in, aanpassing by die nawerking van aardverwarming en moontlike toekomstige geo-ingenieurswese. Die meeste lande is lede van die VN-raamwerkkonvensie oor Klimaatsverandering (UNFCCC), wat as liggaam probeer om gevaarlike mensgemaakte klimaatsverandering te voorkom.
Die lede van die UNFCCC het 'n verskeidenheid beleide aanvaar om kweekhuisgasse te verminder en om aanpassing by die uitwerking van aardverwarming te steun. Die lede van die UNFCCC het saamgestem dat uitlaatgasse aansienlik verminder moet word en dat toekomstige aardverwarming onder 2,0 °C (3,6 °F) gehou moet word, met betrekking tot die voorindustriële vlak. Verslae wat in 2011 deur die Verenigde Nasies-omgewingsprogram (UNEP) en die Internasionale Energieagentskap beweer dat pogings om uitlaatgasse aan die begin van die 21ste eeu te verminder moontlik nie genoeg kan wees om die UNFCCC se 2 °C-doelwit te bereik nie.
Week 9
Die moderne mens is ’n primaat van die soogdiergenus Homo, die spesie Homo sapiens en die subspesie Homo sapiens sapiens. Homo sapiens is ’n Latynse frase wat beteken "verstandige mens" of "wyse mens".
Mense is die enigste oorblywende lede van die subtribus Hominina, ’n tak van die tribus Hominini wat tot die familie groot ape behoort. Hulle het ’n hoogs ontwikkelde brein wat tot abstrakte denke, taal, selfondersoek en ’n gemeenskapslewe in staat is. Hierdie vermoë, tesame met ’n regop postuur wat die boonste ledemate vry laat om voorwerpe te kan manipuleer, het die spesie meer as enige ander in staat gestel om gereedskap te gebruik.
Vroeë Hominini – veral die Australopithecina, wie se brein en anatomie in baie opsigte meer ooreenstem met dié van niemenslike voorouer-ape – word minder dikwels "mense" genoem as die Hominini van die genus Homo. Verskeie van laasgenoemde Hominini het vuur gemaak en ’n groot deel van Eurasië beset, en was sowat 315 000 jaar gelede die voorouers van die anatomies moderne Homo sapiens in Afrika. Hulle het sowat 50 000 jaar gelede tekens van moderne gedrag begin toon. In verskeie migrasiegolwe het anatomies moderne mense uit Afrika migreer en die grootste deel van die wêreld bevolk.
Die verspreiding van mense en hul groot en groeiende getalle het wêreldwyd ’n enorme impak op groot dele van die omgewing en miljoene plaaslike spesies gehad. Voordele wat hierdie evolusionêre sukses verduidelik, sluit in hul groter brein, wat ook probleemoplossing, redenasie, sosialisering en ’n sosiale leërvermoë moontlik gemaak het. Benewens die gereedskap wat hulle gebruik het, is hulle sover bekend die enigste bestaande spesie wat vuur maak en hul kos kook, klere dra en verskeie ander tegnologieë en kuns skep.
Mense is besonder goed met die gebruik van simboliese kommunikasiestelsels (soos taal en kuns) om hulself uit te druk en idees uit te ruil, en om hulself in nuttige groepe te organiseer. Hulle skep ingewikkelde sosiale strukture wat uit baie samewerkende en mededingende groepe bestaan, van families tot politieke state. Sosiale interaksie tussen mense het gelei tot die ontstaan van ’n uiters groot verskeidenheid waardes, sosiale norme en rituele, wat saam die grondslag van die menslike gemeenskap vorm. Nuuskierigheid en die begeerte om te verstaan en die omgewing te beïnvloed, en om verskynsels (of gebeure) te verduidelik en manipuleer, was die grondslag vir die ontwikkeling van wetenskap, filosofie, mitologie, godsdiens, antropologie en talle ander kennisterreine.
Hoewel die menslike bestaan grootliks bevorder is deur die jag-en-versamel-praktyk in samelewings met noue bande, het al hoe meer menslike bevolkings hulle sowat 10 000 jaar gelede begin vestig, landbou beoefen en diere getem, en so het die beskawing begin ontstaan. Hierdie gemeenskappe het algaande gegroei en oor die wêreld heen regeringsvorme, godsdiens en kultuur gevestig. Dit het mense in streke verenig om state en ryke te stig. Die vinnige ontwikkeling van wetenskaplike en mediese tegnieke in die 19de en 20ste eeu het gelei tot die ontwikkeling van brandstofgedrewe tegnologieë en langer lewens, en dit het veroorsaak dat die menslike bevolking eksponensieel gegroei het. Vandag raam die Verenigde Nasies die wêreldwye menslike bevolking op amper 7,6 miljard.
Week 10
Malta, amptelik die Republiek Malta (Maltees: Repubblika ta' Malta, Engels: Republic of Malta), is 'n klein Suid-Europese eilandnasie sentraal geleë in die Middellandse See, 80 km suid van Sisilië, 284 km oos van Tunisië en 333 km noord van Libië, met Gibraltar 1 755 km na die weste en Alexandrië 1 508 km na die oostekant. Malta beslaan net meer as 316 km² in landoppervlak, wat dit een van die wêreld se kleinste state maak. Die Maltese argipel bestaan uit die eilande Malta, Gozo, Comino en verskeie klein onbewoonde eilande onder andere Cominotto en Filfla. Dit is ook een van die lande met die hoogste bevolkingsdigtheid ter wêreld. Malta se de facto hoofstad is Valletta en die grootste stad is Birkirkara. Die hoofeiland bestaan uit heelwat dorpe wat saam 'n Groter stedelike gebied (GSG) vorm met 'n totale bevolking van 368 250, volgens Eurostat. Die land het twee amptelike tale, Maltees (grondwetlik die nasionale taal) en Engels.
Regdeur die geskiedenis was Malta se unieke ligging van groot strategiese belang, met die gevolg dat opeenvolgende ryke en moondhede oor die eilande geheers en regeer het. Dit sluit in die Fenisiërs, Grieke, Romeine, Arabiere, Normandiërs, Aragonese, Habsburg-Spanjaarde, Orde van Malta, Franse en die Britte. In 1964 verkry Malta onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk en word in 1974 'n republiek. Malta behou lidmaatskap tot die Britse Statebond na onafhanklikheidswording. Malta tree in 1964 toe tot die Verenigde Nasies en in 2004 tot die Europese Unie. Malta is ook 'n ondertekende van die Schengen-ooreenkoms en het in 2008 deel geword van die Eurosone.
Malta het 'n lang Christelike geskiedenis en nalatenskap en is 'n Apostoliese bisdom. Volgens die Bybelboek Handelinge het Paulus skipbreuk gelei op "Melite", soos die Grieke dit genoem het, en het daar 'n bediening gehad. Die Rooms-Katolieke geloof is die amptelike geloof in Malta soos verklaar deur die Maltese grondwet.
Malta is wêreldwyd bekend as 'n toeristebestemming. Die eilande het talryke toeristebestemmings en historiese monumente, insluitend nege Unesco-wêrelderfenisgebiede, onder ander die baie prominente Megalitiese tempels wat van die oudste losstaande strukture ter wêreld is.
Week 11
Die Kulturele Rewolusie of Kultuurrewolusie, amptelik die Groot Proletariese Kulturele Rewolusie, was van 1966 tot 1976 ’n sosiaal-politieke beweging in China. Dit is van stapel gestuur deur Mao Zedong, toe die voorsitter van die Kommunistiese Party van China. Die doel was om "ware" Kommunistiese ideologie in die land te bewaar deur dit te suiwer van oorblyfsels van kapitalisme en tradisionele elemente van die Chinese gemeenskap, en om Maoïstiese idees weer as die oorheersende ideologie in die party te vestig. Die rewolusie het die terugkeer van Mao in ’n magsposisie aangedui ná die mislukking van die Groot Sprong Voorwaarts. Die beweging het China in ’n groot mate polities verlam en die land se ekonomie en gemeenskap negatief beïnvloed.
Die rewolusie het in Mei 1966 begin nadat Mao beweer het dat bourgeois elemente die regering en die gemeenskap in die algemeen ingesypel het met die doel om kapitalisme te herstel. Om sy teenstanders in die Kommunistiese Party uit te skakel, het Mao daarop aangedring dat hierdie revisioniste (voorstanders van vreedsame eerder as rewolusionêre sosiale hervorming) deur ’n gewelddadige klassestryd verwyder word. China se jeug het hierop gereageer deur Rooi Garde-groepe deur die land te stig. Die beweging het na die weermag, stedelike werkers en die Kommunistiese leiers self uitgebrei. Dit het gelei tot wydverspreide faksiestryde in alle lae van die samelewing. In die topleierskap het dit gelei tot ’n massasuiwering van senior amptenare. In dieselfde tyd het Mao se persoonlike kultus enorme afmetings aangeneem.
In die geweld wat oor die hele land ontstaan het, is miljoene mense vervolg en is hulle blootgestel aan ’n groot verskeidenheid mishandelings, insluitende openbare vernedering, lukrake inhegtenisnemings, marteling, hardearbeid, volgehoue teistering, beslaglegging van eiendom en soms teregstellings. ’n Groot deel van die bevolking is aan gedwonge verskuiwing onderwerp, veral stedelike jeugdiges na plattelandse gebiede. Historiese nalatenskappe en artefakte is vernietig. Kulturele en godsdienstige terreine is geplunder.
Mao het amptelik verklaar dat die Kulturele Rewolusie in 1969 geëindig het, maar die aktiewe fase het aangehou tot met die dood van die militêre leier Lin Biao in 1971. Ná Mao se dood en die vervolging van die Bende van Vier in 1976, het hervormers geleidelik ontslae geraak van sy beleide van die Kulturele Rewolusie. In 1981 het die party verklaar dat die rewolusie "verantwoordelik was vir die hewigste terugslag en grootste verliese wat deur die party en die volk gely is sedert die stigting van die Volksrepubliek".
Week 12
Genl. Christiaan Frederik Beyers (Banhoek, distrik Stellenbosch, 23 September 1869 — Vaalrivier, distrik Makwassie, 8 Desember 1914), was Boeregeneraal, prokureur, en leier in die Maritz-rebellie van 1914.
Hy is in 1869 naby Stellenbosch gebore en verhuis in 1889 na Transvaal, waar hy prokureur in Boksburg en burger van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) word. Hy sluit hom tydens die Tweede Vryheidsoorlog by die Boeremagte aan en vorder tot die rang van generaal.
Ná die Vrede van Vereeniging hervat hy sy beroep as prokureur, maar nou in Pretoria. Hy word later speaker van die Transvaalse parlement tydens Verantwoordelike Regering. In 1912 word hy aangestel as eerste kommandant-generaal (bevelvoerder) van die Uniale Weermag. Die volgende jaar besoek hy Europa en ontmoet keiser Wilhelm II van Duitsland.
Kort ná sy terugkeer kruis hy swaarde met genl. Louis Botha, wat hy gereken het té veel waarde geheg het aan oorsese verpligtinge. Beyers knoop daarom onderhandelings aan met generaal Koos de la Rey en andere wat teen die regeringsbeleid gekant was. Sy ontevredenheid met die regering word op die spits gedryf toe hy in September 1914, ná die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog, bedank as bevelvoerder van die weermag. Genl. Jan Smuts het hom van hoogverraad beskuldig.
Beyers raak by die Maritz-rebellie betrokke en verdrink einde 1914 in die Vaalrivier terwyl regeringstroepe hom agtervolg het.
Week 13
Johannesburg (Xhosa: eGoli, Zoeloe: iGoli, letterlik: "Plek van Goud") is die vernaamste sake- en bevolkingsentrum van Suid-Afrika met 'n oppervlakte van 1 645 vierkante kilometer en 'n bevolking van 4 434 827 in die metropolitaanse gebied volgens die sensus van 2011. Die huidige Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit is 'n polisentriese metropool wat sowat vyfhonderd voorstede en dorpsgebiede insluit – naas die vroeëre stadsgebied ook voorheen onafhanklike munisipaliteite soos Midrand, Sandton en Randburg. Soweto is tans die grootste voorstad en ook die mees uitgestrekte historiese swart woonbuurt.
Johannesburg is nie een van Suid-Afrika se drie hoofstede nie (net Pretoria, Kaapstad en Bloemfontein het besondere status as respektiewelik die regeringshoofstad, parlementsetel en geregtelike hoofstad), maar dit vervul nogtans 'n belangrike administratiewe en geregtelike funksie as die hoofstad van die Gautengprovinsie en setel van die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika.
Johannesburg is ook die sentrum van 'n verstedelikte gebied met meer as 8 miljoen inwoners wat van Pretoria in die noorde tot by Vereeniging in die suide strek. Die stad is die derde grootste in Afrika na Kaïro en Lagos, en die enigste in Afrika wat as 'n wêreldstad of global city beskou word, 'n ekonomiese masjienkamer wat die hele Suider-Afrika met die wêreldekonomie verbind – onder meer danksy die plaaslike hoofkantore van mynboureuse en die Johannesburgse Effektebeurs (JEB of JSE) wat op wêreldvlak mededingend is. Met SABMiller en Anglo-American het daarnaas twee multinasionale ondernemings hul oorsprong in die Goudstad.
Johannesburg is net een van ongetelde delwerstede wat êrens op aarde op 'n spesifieke oomblik in die geskiedenis byna oornag ontstaan het. Maar terwyl die meeste van hulle ná 'n relatief kort tydperk as verlate spookdorpe geëindig het sodra hul goudvoorrade uitgeput was, is Johannesburg as Suid-Afrika se laat-Victoriaanse kits- en wonderstad op 'n oorspronklik byna verlate en windverwaaide plato van die Transvaalse Hoëveld tydens die grootste goudstormloop ooit gestig om te bly en 'n meteoriese ekonomiese opgang te beleef nadat Europa se leidende bankhuise die diepvlakmynontwikkeling van die Randse goudmyne begin finansier het.
Ander dinge was en is tydelik. So het Johannesburg, wat sy boukuns betref, nooit na die verlede teruggekyk nie. As een van die snelgroeiendste metropole ter wêreld het Johannesburg dus ook nie geskroom om weg te doen met sy historiese erfenis nie. Historiese geboue moes plek maak vir nuwe wolkekrabbers, terwyl die implementering van die beleid van aparte ontwikkeling vir etniese groepe die sloping van hele woonbuurte soos Sophiatown beteken het.
Vandag is Johannesburg 'n smeltkroes van tale en kulture wat steeds nuwe aankomelinge van dwarsoor Afrika lok. Die stad, wat nege persent van die vasteland van Afrika se bruto geografiese produk oplewer, verseker vir sy inwoners 'n lewenstandaard bo die gemiddelde van Afrika. Sy stadsuitleg met funksionele buurte soos 'n sentrale en noordelike sakedistrik en honderde residensiële voorstede, wat 'n groot verskeidenheid sosio-ekonomiese omgewings en ontwikkelingsvlakke verteenwoordig, sy moderne boukuns en 'n netwerk van snelweë toon baie ooreenkomste met dié van Amerikaanse metropole.
Net soos in New York Stad, een van Johannesburg se tweelingstede, het 'n wye kloof tussen arm en ryk en ander sosiale vraagstukke ook neerslag gevind in hoë misdaadsyfers. Johannesburg is saam met ander Derdewêreldmetropole soos Rio de Janeiro as een van die gevaarlikste stede ter wêreld gereken.
Week 14
Port Elizabeth (Xhosa: iBhayi; Zoeloe: Bhayi), wat in die volksmond in Afrikaans dikwels "Die Baai" of net "PE" genoem word, is 'n hawestad geleë aan Algoabaai, in die Oos-Kaapprovinsie, Suid-Afrika, 763 km oos van Kaapstad. Met 'n bevolking van 312 390 (2011) is Port Elizabeth die grootste stedelike nedersetting in die Oos-Kaapprovinsie. Met die Nelson Mandela-universiteit (voorheen Universiteit van Port Elizabeth) het die stad dekades lank oor die enigste tweetalige universiteit in die land beskik.
Port Elizabeth, wat van 'n klein militêre buitepos tot die vyfde grootste stad in Suid-Afrika gegroei het, strek oor sestien kilometer langs die kus van die Indiese Oseaan. Die warm subtropiese klimaat, 'n polsende naglewe en lang wit strande soos King's Beach, Humewood, Hobie en Pollock, waarvan sommige in die binnestad lê, maak van die stad 'n gewilde toeristebestemming. Humewoodstrand is as 'n blouvlagstrand gesertifiseer.
In 2001 het Port Elizabeth saam met Uitenhage, Despatch en ander gebiede in die omgewing deel geword van die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit met 'n geskatte bevolking van 1 152 915 in 2011. Die huidige uitvoerende burgemeester van Port Elizabeth is Athol Trollip van die Demokratiese Alliansie (DA).
Week 15
Ierland (Engels: Ireland; Iers: Éire, [ˈeːɾʲə], ), ook bekend as Republiek Ierland (Engels: Republic of Ireland; Iers: Poblacht na hÉireann), is 'n onafhanklike eilandnasie in die noordweste van Europa, wat met 70 273 vierkante kilometer sowat vier vyfdes van die eiland Ierland beslaan. Noord-Ierland, die gebied in die noordooste van Ierland, is een van die deelstate van die Verenigde Koninkryk. Die Ierse grondwet bepaal dat die naam van die staat Éire is, of, in Engels, Ireland. Desondanks word na die onafhanklike staat Ierland soms ook as Republiek Ierland verwys om dit te onderskei van die eiland Ierland.
Ierland het volgens die sensus van 2016 'n bevolking van 4,76 miljoen, 'n toename van 3,7 persent teenoor die laaste sensus in 2011. In April 2016 is Ierland se inwonertal op 4,67 miljoen beraam.
Die amptelike simbool van die republiek is die Keltiese harp, wat ook op die Ierse Euromunte uitgebeeld word. Dikwels word egter die klawer gebruik, onder meer deur die Ierse nasionale rugbyspan wat die hele Ierland in internasionale rugby verteenwordig.
Ierland is sedert 1973 'n lidland van die Europese Unie en beskik oor 'n hoogs ontwikkelde ekonomie, wat immigrante uit ander Europese en oorsese lande lok. Die land het sedert die 1990's tot een van die welvarendste Europese nasies ontwikkel. Dit is ná die ongekende finansiële krisis van 2008 in 'n ernstige resessie gedompel, maar in 2013 het die ekonomiese groei teruggekeer.
Week 16
Yster is 'n chemiese element met die simbool Fe en atoomgetal van 26. Dit is 'n metaal in groep 8 en periode 4 van die periodieke tabel. Yster is die finale element wat tydens nukleosintese van sterre gevorm word en is dus die swaarste element wat nie 'n supernova of soortgelyke heftige gebeurtenis vereis vir sy vorming nie. Dit is daarom dan ook die swaarmetaal wat die meeste in die heelal voorkom.
Yster is die metaal wat die meeste voorkom en daar word geglo dat dit die element is wat die tiende meeste in die heelal voorkom. Yster is ook op 'n massabasis die element wat die grootste deel van die Aarde uitmaak (34.6%); die konsentrasie yster in die verskillende lae van die Aarde wissel van baie hoog by die kern tot ongeveer 5% in die kors; dit is dalk moontlik dat die Aarde se binnekern bestaan uit 'n enkele ysterkristal, dit is egter meer waarskynlik dat dit uit 'n mengsel van yster en nikkel bestaan; daar word geglo dat die groot hoeveelheid yster in die Aarde verantwoordelik is vir sy magnetiese veld. Yster se simbool is Fe wat 'n afkorting vir ferrum, die latynse woord vir yster is.
Yster is 'n metaal wat uit ystererts ontgin word en word bitter selde in die vrye onverbonde vorm in die natuur aangetref. Om elementêre yster te verkry moet die onsuiwerhede verwyder word met behulp van chemiese reduksie. Yster word gebruik om staal te vervaardig wat nie 'n element is nie maar 'n legering, 'n oplossing van verskillende metale (en sommige nie-metale, veral koolstof).
Die kern van yster het die hoogste bindingsenergie per nukleoon, dit is dus die swaarste element wat eksotermies deur fusie geskep word en die ligste deur middel van fissie. Wanneer 'n groot ster aan die einde van sy leeftyd ineen krimp, bou die interne temperatuur en druk op, en stel die ster in staat om toenemend swaarder elemente te produseer. Wanneer yster begin vorm, sal die ster nie meer voldoende energie in sy kern produseer nie en ontstaan 'n supernova.
Kosmologiese modelle met 'n oop heelal voorspel dat daar 'n fase behoort te bestaan waar alle materie, as gevolg van stadige fusie- en fisiereaksies, in yster sal verander.
Suiwer yster het by kamertemperatuur 'n liggaamsgesentreerde kubiese struktuur (die wolfram- of A2-tipe struktuur), wat die α-fase of ferriet genoem word. By 1185K gaan dit oor in die γ-fase of austeniet, wat 'n vlakgesentreerde struktuur het (die koper- of A1-tipe struktuur). Van 1667K tot die smeltpunt (1811K) het die δ-fase weer 'n wolfram-tipe struktuur. Byvoeging van opgeloste onsuiwerhede, soos koolstof of ander metale, kan die austeniet stabiliseer tot dit ook by kamertemperatuur kan voorkom. Dit is die basis voor staalvervaardiging.
Suiwer yster het 'n Curietemperatuur van 1085K. Onder hierdie temperatuur is die stof ferromagneties.
Week 17
Montreux is die derde grootste stad van die Franssprekende Switserse kanton Vaud (Duits: Waadt) met 26 072 inwoners (soos op 31 Desember 2014). Dit is aan die oostelike oewer van die Meer van Genève (Frans: Lac Léman) in die distrik Riviera-Pays-d'Enhaut geleë.
Danksy sy ligging tussen die Meer van Genève, berghange met wingerde en bergpieke op hoogtes van meer as 2 000 meter bo seevlak het Montreux 'n baie gematigde mediterreense mikroklimaat met subtropiese flora langs die oewerpromenade wat die stad met Vevey en die kasteel Chillon verbind. Hier word 'n verskeidenheid historiese geboue uit die Belle Époque aangetref, waaronder die befaamde Fairmont Le Montreux Palace-hotel.
Die stad is vandag een van die belangrikste toeristebestemmings van Switserland en met sy Montreux Jazz Festival ook 'n internasionale ontmoetplek van die musiekbedryf. Montreux se musikale tradisies strek verder terug. Vanaf 1911 het die Pools-Russiese komponis Igor Strawinski hier in sy huis in die noordwestelike voorstad Clarens die grootste deel van sy befaamde ballet- en orkesstuk Le Sacre du printemps geskryf. Die plaaslike konsertsaal Auditorium Stravinski is na die beroemde komponis vernoem.
Montreux het daarnaas 'n historiese verbintenis met Suid-Afrika. In Clarens lê die huis waar Paul Kruger, die President van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR), op 14 Julie 1904 in selfopgelegde ballingskap oorlede is en wat tans as Krugerhuis bekend staan.
Baie ander bekende persoonlikhede het aangetrokke gevoel tot die buitengewone klimaat en natuurskoon van die Meer van Genève en in Clarens gebly: die Russiese rewolusionêr en anargis Michail Bakoenin, die Duitse komponis Richard Wagner en die Russiese komponis Pjotr Tsjaikofski wat hier sy 4de simfonie voltooi het. Een van die bekendste sprokies van die Deense skrywer Hans Christian Andersen, Sneedronningen ("Die Sneeukoningin"), het in 1861 in Montreux ontstaan. Die Oostenrykse argitek en invloedryke baanbreker vir moderne argitektuur, Adolf Loos, het tussen 1904 en 1906 in Clarens sy eerste projek, Villa Karma, ontwerp en gebou.
Week 18
Heinz Wilhelm Guderian (17 Junie 1888 – 14 Mei 1954) was 'n Duitse generaal (Generaloberst of kolonel-generaal vanaf 1940) tydens die Tweede Wêreldoorlog. As militêre strateeg van formaat was hy die uitvinder en pleitbesorger van die blitzkrieg-leer (blitsoorlog). Hy het veral sukses behaal as bevelvoerder van tenkeenhede tydens die veldtogte in Pole en Frankryk en aanvanklik in die Sowjetunie.
Guderian het gemotoriseerde taktiek in die vooroorlogse weermag in Duitsland ontwikkel, terwyl hy homself opgelei het in kennis oor gewapende formasies in ander leërs. In die besonder het hy die gebruik van radiokommunikasie tussen tenkspanne geïmplementeer en skoktaktiek bedink wat hoogs effektief was. In Mei 1940 het hy die tenkeenhede aangevoer wat die Franse verdediging in Sedan, Frankryk, oorweldig het, wat 'n maand later oorgegee het aan Duitsland. Gedurende die herfs van 1941 is sy aanval op Moskou vertraag deur bevele van Adolf Hitler met wie hy skerp verskil het. Gou is die Duitse magte verder vertraag deur slegte paaie en modder en dan aan die winterkoue, die belangrikste faktor wat tot die mislukking van Operasie Barbarossa gelei het. Ná die Duitse nederlaag by die Slag van Moskou in Desember 1941 is hy na die reserwemag oorgeplaas. Dit was die einde van sy militêre opkoms.
Ná die nederlaag by Stalingrad vroeg in 1943 het Hitler hom in 'n nuwe posisie aangestel om die verwoeste tenkmagte te laat herbou, maar hy het met baie generaals gebots wat daarin geslaag het om ander pligte aan hom toe te wys. Hy is in Julie 1944 as Hoof van die algemene staf van die Weermag aangestel, maar dit was grotendeels 'n simboliese aanstelling, aangesien Hitler effektief sy eie stafhoof geword het. As stafhoof het hy egter die gebruik van die nuwe Tiger I tenk se handboek (Tigerfibel) gemagtig om tenkbemanning op te lei. Hy is in Maart 1945 ontslaan. Vanaf 1945 tot 1948 is Guderian in Amerikaanse aanhouding gehou, maar is later vrygelaat. Hy dien daarna as 'n adviseur wat toesig hou oor die vestiging van die weermag in Wes-Duitsland. Guderian is in 1954 oorlede.
Week 19
Die nasionale vlag van Puerto Rico is op 6 Februarie 1952 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon vyf horisontale bane in rooi en wit afwisselend met ’n blou driehoek aan die vlagpaalkant met ’n wit vyfpuntige ster in.
Die oorsprong van die huidige vlag kan teruggespoor word na, die “Rewolusionêre vlag van Lares” deur dr. Ramón Emeterio Betances uitgedink en deur Mariana Bracetti geborduur is. Hierdie vlag is gebruik in die kortstondige opstand, wat bekend gestaan het as “El Grito de Lares”, teen Spaanse oorheersing op die eiland.
Juan de Mata Terreforte, ’n verbande veteraan van “El Grito de Lares” en adjunkpresident van die Puerto Ricaanse Rewolusionêre Komitee in New York Stad, het die vlag van Lares aanvaar as die vlag van Puerto Rico tot 1892 toe die huidige ontwerp, geskoei op die vlag van Kuba deur die komitee onthul en aanvaar is. Die nuwe vlag is vir die eerste maal op 24 Maart 1897 in Puerto Rico vertoon gedurende die Staatsgreep van Yauco. Die gebruik en vertoon van die Puerto Ricaanse vlag is verbied en die enigste vlae wat in Puerto Rico vertoon mog word was die vlag van Spanje (1492 tot 1898) en die vlag van die Verenigde State (1898 tot 1952).
In 1952 het die Gemenebes van Puerto Rico dieselfde vlagontwerp as wat in 1892 deur die Rewolusionêre Komitee onthul is, aanvaar as die amptelike vaandel sonder dat die kleurskakerings gespesifiseer is. Die kleur van die driehoek van die vlag wat gebruik is deur die administrasie van Luis Muñoz Marín was donkerblou soos gebruik is in die vlag van die Verenigde State, in plaas van die oorspronklike ligter blou. Dít het ’n politieke kontroversie veroorsaak. In 1995 het die regering van Puerto Rico ’n verordening uitgevaardig in verband met die Puerto Ricaanse vlag waarin gespesifiseer word welke kleure gebruik moet word vir die vlag, maar nie die skakerings nie. Dit is daarom nie ongewoon om die Puerto Ricaanse vlag met verskillende skakerings van blou te sien wapper op die eiland nie. Daar was verskeie Puerto Ricaanse vlae aan boord van die ruimtependeltuig Discovery gedurende sy vlug na die ruimte op 15 Maart 2009.
Week 20
Madagaskar (Frans: Madagascar, ; Malgassies: Madagasikara, ), amptelik die Republiek Madagaskar (Frans: République de Madagascar; Malgassies: Repoblikan'i Madagasikara, [republiˈkʲan madaɡasˈkʲarə̥]), is ’n eilandnasie in Afrika sowat 400 km oos van die Mosambiekse kus. Dit is die grootste eilandnasie in die Indiese Oseaan en naas Indonesië die grootste ter wêreld. Teen sowat ’n halfmiljoen vierkante kilometer is die eiland so groot soos Frankryk, sy voormalige koloniseerder. Die hoofstad en grootste stad is Antananarivo, wat in die middel van die land geleë is.
Madagaskar is teenoor Mosambiek geleë, net suidoos van die Comore-eilande en Mayotte, en wes van Mauritius en Réunion. Dit word deur die Mosambiekkanaal van Mosambiek geskei.
Die land bestaan uit Madagaskar, die wêreld se vierde grootste eiland, en talle klein eilandjies. Ná die prehistoriese verbrokkeling van die superkontinent Gondwana het Madagaskar sowat 88 miljoen jaar gelede geskei geraak van die Indiese subkontinent. Dit het tot gevolg gehad dat die eiland se diere en plante in redelike isolasie ontwikkel het – meer as 90% van die natuurlewe word nêrens anders op aarde aangetref nie. Die eiland se uiteenlopende ekostelsels en unieke natuurlewe word bedreig deur die vinnige uitbreiding van die bevolking en ander omgewingsfaktore.
Die eerste argeologiese bewyse van menslike lewe op Madagaskar dateer van 2000 v.C. Austronesiese volke het tussen 350 v.C. en 550 n.C. in vlerkproue van Borneo af gekom. Omstreeks 1000 n.C. het Bantoevolke van Oos-Afrika die Mosambiekkanaal oorgesteek na Madagaskar. Mettertyd het nog volke hulle op die eiland gevestig, wat elk ’n blywende invloed op die Malgassiese kultuurlewe gehad het. Die bevolking word dikwels in 18 of meer subgroepe verdeel waarvan die grootste die Merina van die sentrale hoogland is.
Tot in die laat 18de eeu is die eiland regeer deur ’n gefragmenteerde verskeidenheid sosiopolitieke bondgenootskappe. Aan die begin van die 19de eeu is die grootste deel van die eiland verenig en deur ’n reeks Merina-adellikes regeer as die Koninkryk Madagaskar. Die monargie het in 1897 tot ’n einde gekom toe die eiland in die Franse koloniale ryk opgeneem is. Madagaskar het in 1960 sy onafhanklikheid van Frankryk verkry. Die outonome staat Madagaskar het sedertdien deur vier groot konstitusionele tydperke gegaan wat as republieke bekend staan.
Sedert 1992 is die nasie amptelik as ’n konstitusionele demokrasie vanaf sy hoofstad, Antananarivo, regeer. In 2009 is president Marc Ravalomanana egter in ’n volksopstand gedwing om te bedank en in Maart 2009 het Andry Rajoelina president geword. Die konstitusionele regering is in Januarie 2014 herstel nadat Hery Rajaonarimampianina die vorige jaar in ’n verkiesing as president verkies is. Madagaskar is lid van die Verenigde Nasies, die Afrika-unie, die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap en die Organisation Internationale de la Francophonie.
Madagaskar is volgens die VN een van die wêreld se mins ontwikkelde lande. Malgassies en Frans is albei amptelike tale. Die grootste deel van die bevolking volg tradisionele gelowe, Christenskap of ’n mengsel van die twee. Ekotoerisme en landbou, wat gepaardgaan met groter beleggings in opvoeding, gesondheid en privaat ondernemings, is sleutelelemente van Madagaskar se ontwikkelingstrategie. Onder Ravalomanana het hierdie beleggings tot aansienlike ekonomiese groei gelei, maar die voordele is nie eweredig onder die bevolking versprei nie en die toenemenede lewenskoste en dalende lewenstandaarde het spanning veroorsaak onder die armes en sekere dele van die middelklas. Sedert 2017 het die ekonomie agteruitgegaan weens die politieke krisis van 2009 tot 2013, en die grootste deel van die bevolking se lewensgehalte bly laag.
Week 21
Die nasionale vlag van Argentinië is op 27 Februarie 1812 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon drie horisontale bane van bo na onder in ligblou, wit en ligblou met die Meison in die middel van die wit baan.
Die vlag is deur Manuel Belgrano ontwerp, in lyn met die onlangse skepping van die kokarde van Argentinië en is vir die eerste maal vertoon in die stad Rosario in 1812 gedurende die Argentynse Onafhanklikheidsoorlog. Die Nasionale Monument aan die Vlag is later op die plek van die eerste vertoning opgerig. Die Eerste Driemanskap het nie die gebruik van die vlag goedgekeur nie maar die Asamblea del Año XIII het die gebruik van die vlag as oorlogsvaandel toegestaan. Dit was die Kongres van Tucumán wat die vlag uiteindelik in 1816 as die nasionale vlag aangewys het. In 1818 is ’n geel Meison in die middel toegevoeg.
Die volle vlag met die son op word die Amptelike Seremoniële Vlag (Spaans: Bandera Oficial de Ceremonia) genoem. Die vlag sonder die son word beskou as die Siervlag (Spaans: Bandera de Ornato). Hoewel albei weergawes as die nasionale vlag beskou word, moet die siervlag altyd laer gehys word as die Amptelike Seremoniële Vlag. In vlagterminologiese terme is Amptelike Seremoniële Vlag die burgerlike, staats- en oorlogsvlag en -vaandel en die Siervlag ’n alternatiewe burgerlike vlag en vaandel.
Week 22
Die nasionale vlag van Brasilië is op 11 Mei 1992 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon ’n blou skyf waarin ’n sterrenag afgebeeld word met ’n geboë strook gegraveer met die nasionale leuse, in ’n geel ruit in die middel van ’n groen agtergrond. Brasilië het hierdie ontwerp van die nasionale vlag op 19 November 1889 aanvaar en het daarmee die vlag van die tweede Keiserryk Brasilië vervang. Die konsep was die werk van Raimundo Teixeira Mendes in samewerking met Miguel Lemos, Manuel Pereira en Décio Villares.
Die groen agtergrond en geel ruit van die vorige imperiale vlag is behou – die groen en geel kleure verteenwoordig die Branganza-Habsburg-vorstehuis. ’n Blou skyf met 27 wit vyfpuntige sterre het die wapenskild van die Keiserryk Brasilië vervang. Die sterre, waarvan die posisie in die vlag die lug bo Rio de Janeiro op 15 November 1889 weerspieël, verteenwoordig die unie se gefedereerde eenhede – elke ster verteenwoordig ’n spesifieke deelstaat. Die leuse “Ordem e Progresso” (“Orde en Vooruitgang”) is geïnspireerd deur Auguste Comte se leuse van positivisme: “L’amour pour principe et l’ordre pour base; le progrès pour but” (“Liefde as ’n beginsel en orde as die basis; vooruitgang as die doel”).
Die vlag word soms die Auriverde genoem wat "groen en goud" beteken. Die moderne vlag van Brasilië is amptelik op 19 November 1889 in gebruik geneem. Die konsep vir die vlag is ontwikkel deur Raimundo Teixeira Mendes in samewerking met Miguel Lemos en Manuel Pereira Reis. Die grafiese ontwerp is deur Décio Vilares gedoen.
Week 23
Die Sisiliaanse Mafia of Italiaanse Mafia, ook net bekend as die Mafia en onder sy lede as Cosa Nostra ("Ons Ding" of "Ons Saak"), is ’n misdaadsindikaat in Sisilië, Italië. Dit is ’n losse vereniging van misdaadgroepe wat ’n gemeenskaplike organisatoriese struktuur en gedragskodes het. Die basiese groep is bekend as ’n "familie", "clan" of "cosca". Elke familie maak aanspraak op die oorheersing van ’n sekere gebied, gewoonlik ’n dorp, buurt of stad, waarin hulle mense beskerm en misdaad pleeg. Die lede noem hulself "manne van eer", maar die publiek verwys gewoonlik na hulle as "mafiosi". Die Mafia se kernbedrywighede is beskerming deur geweld, die beslegting van dispute tussen misdadigers en toesig oor en die organisering van onwettige ooreenkomste en transaksies.
Ná vlae emigrasie het die Mafia ook versprei na ander lande soos die Verenigde State en Kanada.
’n Mafia-clan word gelei deur ’n baas, wat bygestaan word deur ’n onderbaas en onder toesig is van een of meer raadgewers. Onder sy bevel is groepe soldate. Die baas en raadgewers word elke jaar gekies. Cosa Nostra gebruik ook "vennote": korrupte amptenare en voornemende mafiosi wat bloot as werktuie beskou word wat hulle kan "gebruik". Ondanks die naam "families" is lede gewoonlik nie bloedverwante nie. Lidmaatskap en rang in die Mafia is ook nie oorerflik nie.
Die Mafia het streng gedragskodes wat nougeset nagekom moet word. ’n Lid mag nie ’n ander lid nader tensy hy hom ken of deur ’n derde party voorgestel word nie, uit vrees dat polisiemanne die families kan infiltreer. Hulle mag ook nie saam met polisiemanne gesien word of by die Mafia aansluit as daar wetstoepassers in hul familie is nie. Hulle moet altyd eerlik op vrae antwoord en moet verkieslik nie alkohol of dwelms gebruik nie. Hulle moet ook te alle tye beskikbaar wees vir Cosa Nostra. As die kode van stilswye, omertà, verbreek word, is die dood hul voorland.
Dit is moeilik om die geskiedenis van die Mafia na te speur weens ’n gebrek aan dokumente. Dit het in die 19de eeu ontstaan, moontlik ná Sisilië se oorgang van feodalisme na kapitalisme vanaf 1812 en die eiland se anneksasie deur die vasteland van Italië in 1860. Die getal grondbesitters op die eiland het geweldig toegeneem, en daarmee saam die aanvraag na iemand wat dispute kon help oplos, kontrakte kon afdwing en eiendomme kon beskerm. Die polisie was nie in staat nie, onder meer weens ’n gebrek aan getalle. Die verskillende gebiede, veral in die weste van die eiland, was ’n groot deel van die jaar in die hande van misdadigers, wat toegeneem het weens armoede. Eiendomsbesitters het hulle tot buitewetlike bemiddelaars en beskermers gewend wat hulle eindelik in die eerste Mafia-clans georganiseer het.
Mafiosi het magtig geword en vroeg al in politiek ingemeng – kiesers is geïntimideer om vir die mafiosi se gunstelingkandidate te stem. So is bondgenote in die regering geskep wat die mafiosi tot hul voordeel aangewend het. Swael, Sisilië se grootste uitvoerproduk, het dele van die eiland ook blootgestel aan afpersing en die ontstaan van mafiatipe organisasies wat beskerming kon bied. Die owerhede se eerste groot aanslag op die Mafia was reeds in die 1890's, met 'n verhoor wat in Mei 1901 begin het. Op die ou end is net 32 verdagtes skuldig bevind aan misdaadbande.
Tussen 1925 en 1929 het Benito Mussolini ’n veldtog teen die Mafia gevoer om van politieke teenstanders ontslae te raak en fascisme op die eiland te vestig. Dit was baie suksesvol. Volgens een informant het die Mafia ná die oorlog skaars nog bestaan. Nadat die Geallieerdes Sisilië in 1943 binnegeval het, het misdaad weer gedy in die chaos en die mafiosi was weer in aanvraag.
Die 1950's en 1960's was moeilike tye vir die Mafia weens ’n aanslag op hulle ná die Eerste Mafiaoorlog, waarin baie burgerlikes dood is. Amper 2 000 mense is in hegtenis geneem en baie mafiosi het hul bedrywighede gestaak en weggekruip. In die 1970's het sake weer beter gelyk danksy smokkelary, veral van sigarette en heroïen. In dié tyd is die Corleonesi-koalisie van Mafiafamilies egter deur die baas van die Corleone-clan gestig om Cosa Nostra en sy dwelmbedrywighede oor te neem. Hulle het die Mafia se reëls gemanipuleer en tydens die Tweede Mafiaoorlog eenvoudig honderde teenstanders in die Mafia uit die weg geruim. Hulle het ook ’n veldtog gevoer teen joernaliste, amptenare en polisiemanne wat dit gewaag het om hulle teen te gaan. Baie mafiosi het eindelik hul rug op Cosa Nostra gedraai en informante vir die polisie geword. Ná talle inhegtenisnemings en ’n groot verhoor in 1986/'87 is 342 mafiosi skuldig bevind. Ná die inhegtenisneming van die destydse hoof van die Corleonesi, die "baas van base" Salvatore Riina, in Januarie 1993 het die Mafia ’n terrorismeveldtog gevoer op die vasteland van Italië. Riina is opgevolg deur Leoluca Bagarella en daarna Bernardo Provenzano, wat die vlaag geweld beëindig het.
Teen die laat 1990's was die verswakte Cosa Nostra verplig om die grootste deel van die onwettige dwelmhandel aan ’n ander misdaadorganisasie af te staan. In 2017 en '18 is groot getalle Mafialede en mense wat bande met hulle gehad het, in hegtenis geneem en van verskeie misdade aangekla.
Beskerming deur die Mafia is nie beperk tot onwettige bedrywighede nie. Winkeleienaars betaal die Mafia dikwels om hulle teen diewe te beskerm. In ruil daarvoor word die Mafia weer deur sy kliënte teen die owerhede beskerm. Dit is een van die redes waarom niemand nog die Mafia kon vernietig nie.
Week 24
Die Alpe (Duits: Alpen, Frans: Alpes, Italiaans: Alpi, Romansch: Alps, Sloweens: Alpe) is 'n magtige bergreeks in Europa met 'n oppervlakte van meer as 200 000 vierkante kilometer, wat oor 'n afstand van 1 200 kilometer van Frankryk in die weste tot Oostenryk en Slowenië in die ooste en van Suid-Duitsland in die noorde tot Italië in die suide strek. In die suidooste gaan die Alpe oor na die Dinariese Gebergte, in die noordooste na die Karpate. Die hoogste bergpiek, Mont Blanc aan die Frans-Italiaanse grens, is 4 808 meter bo seevlak. Naas die genoemde lande strek die Alpe ook oor die staatsgebied van Monaco in die suidweste en Switserland en Liechtenstein in die noordweste.
Die Alpe word volgens geografiese kenmerke onderverdeel in die Wes-Alpe en Oos-Alpe, en ten opsigte van die hoogte bo seevlak in die Alpynse voetheuwels (Duits: Voralpen, tot by 1 500 meter), Middelalpe (tot by die sneeugrens) en die Hoogalpe (op 'n hoogte van meer as 3 000 meter).
Die Alpe het gedurende die geologiese tydperk van die tersiêr ontstaan, toe die oorspronklike vasteland van Afrika noordwaarts beweeg en die sedimentafsettings van die Middellandse See sodoende eers saamgepers en daarna geplooi het. Hierdie geologiese aktiwiteite is nog steeds aan die gang en lei tot 'n klein, jaarlikse styging van die gebergte se hoogte.
Die oppervlakte is behalwe deur geologiese aktiwiteite ook deur klimaatsomstandighede gevorm. Veral gedurende die Ystydperk het gletsers die voorkoms van die gebergte verander en begin om groot valleie in te sny, terwyl die smeltwater in die randgebiede van die Alpe groot mere soos die Bodenmeer tussen Duitsland, Switserland en Oostenryk en die Gardameer in Noord-Italië laat ontstaan het.
As 'n waterskeiding en klimatologiese grensgebied skei die Alpe die stroomgebiede van die Noordsee, die Middellandse See en die Swartsee en die klimaatsones van die maritieme gebied in die weste, die kontinentale in die noorde en ooste en die gematigde Mediterreense gebied in die suide van mekaar. Die bergreeks is die brongebied van groot Europese riviere soos die Inn, Po, Rhône en Ryn.
Week 25
Die nasionale vlag van Chili is op 18 Oktober 1817 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon twee ewe hoë horisontale bane in wit bo en blou onder met ’n blou vierkant in die skildhoek waarin ’n wit vyfpuntige ster is. Die Chileense vlag is in Spaans bekend as La Estrella Solitaria (Die Alleenstaande Ster).
Die ster verteenwoordig ’n begeleiding na vooruitgang en eer, blou stel die lug en die Stille Oseaan voor, wit stel die sneeubedekte Andesgebergtes voor en rooi stel die bloed voor wat gevloei het in die stryd om onafhanklikheid.
Die samestelling van die Chileense vlag is amptelik vasgestel in die Opperste Bevel No. 1,534 van die Ministerie van Binnelandse Sake wat in 1967 uitgevaardig is oor die gebruik van die nasionale embleme. Vorige wetgewing en regulasies is in hierdie wet saamgevat. (Ander wette sluit in Wet No. 2,597 van 1 Januarie 1912 wat verband hou met die kleure en verhouding van die nasionale vlag, die presidensiële serp en rosette of kokarde en Opperste Bevel No. 5808 van die Ministerie van Binnelandse Sake van 26 Augustus 1927 waarin die grootte van die nasionale vlag vir binnenshuis gebruik en openbare kantoren vasgestel is.) Volgens die bevel is die verhouding tussen die hoogte en breedte van die vlag 2:3 en dit is horizontaal verdeel in twee ewe hoë bane. Die onderste baan is rooi van kleur en die boonste baan is verdeel in ’n blou vierkant (in die skildhoek) en ’n wit reghoek waarvan die verhouding 1:2 is. Die ster is geleë in die middel van die skildhoek en word saamgestel op ’n sirkel waarvan die deursnee die helfte van een die kante van die skildhoek is.
Week 26
.jpg)
Die Andromeda-sterrestelsel (ook bekend as onder meer Messier 31 en NGC 224) is ’n spiraalsterrestelsel sowat 2,5 miljoen ligjare van die Aarde af in die sterrebeeld Andromeda. Dit is die naaste spiraalsterrestelsel aan ons Melkweg, maar nie die naaste sterrestelsel nie. Dit kry sy naam van die gebied waarin dit voorkom, die Andromeda-sterrebeeld, wat genoem is na ’n prinses in die Griekse mitologie.
Andromeda is die grootste sterrestelsel van die Plaaslike Groep waarin ook die Melkweg en sowat 30 ander, kleiner sterrestelsels voorkom. Dit het egter nie die grootste massa nie, aangesien in onlangse studies bevind is die Melkweg het meer donker materie en is dalk die stelsel met die grootste massa in die Plaaslike Groep. Volgens waarnemings in 2006 deur die Spitzer-ruimteteleskoop bevat M31 sowat 1 biljoen (1012) sterre, minstens twee keer soveel as die Melkweg, wat na raming 200–400 miljard sterre het.
Die Andromeda-sterrestelsel se massa is na raming 7,1 × 1011 sonmassas. Andromeda en die Melkweg sal na verwagting binne 3,75 miljard jaar bots en saamsmelt om ’n enorme elliptiese sterrestelsel te vorm.
Met ’n sigbare helderheid van 3,4 mag is Andromeda een van die helderste Messier-voorwerpe en kan dit op maanlose nagte met die blote oog gesien word, selfs al is daar effense ligbesoedeling.
Week 27
Die Pireneë (Frans: Pyrénées, Spaans: Pirineos, Katalaans: Pirineus, Oksitaans: Pirenèus of Pirenèas, Aragonees: Perinés, Baskies: Pirinioak) is 'n bergreeks in Suidwes-Europa wat die natuurlike grens tussen Frankryk en Spanje vorm.
Die Pireneë strek vanaf die Kantabriese See in die weste oor 'n afstand van meer as 450 kilometer tot by die Kaap Creus aan die Middellandse See en vorm met sy magtige bergpieke met hoogtes van meer as 3 000 meter bo seevlak 'n natuurlike versperring wat Spanje van die res van die Europese vasteland skei. Die bergreeks met sy groen valleie en historiese nedersettings vorm al eeue lank 'n smeltkroes van verskillende kulture en die tradisionele ingangspoort tot die Spaanse gedeelte van die Jakobsweg-pelgrimsroete.
Die hoofkam van die bergreeks vorm grotendeels ook die grenslyn tussen Frankryk en Spanje, terwyl die landgebonde vorstedom Andorra tussen dié twee state lê. Die Val d'Aran vorm 'n uitsondering; hierdie vallei is teen die noordelike kant van die bergreeks geleë, maar maak nogtans deel uit van Spanje. Terwyl groot dele van die Pireneë in politieke opsig deel uitmaak van Frankryk (een derde van die totale oppervlakte) en Spanje (twee derdes), is 'n derde land, die klein Katalaanssprekende prinsdom Andorra, heeltemal tussen die bergtoppe geleë.
Week 28
Senegal, amptelik die Republiek Senegal (Frans: République du Sénégal), is 'n land suid van die Sénégalrivier in Wes-Afrika. Senegal word begrens deur die Atlantiese Oseaan in die weste, Mauritanië in die noorde, Mali in die ooste en Guinee en Guinee-Bissau in die suide. Gambië vorm 'n enklawe binne Senegal om die Gambiërivier vir meer as 300 km in die binneland in. Die Kaap Verde-eilande lê ongeveer 560 km van die Senegalese kus af.
Senegal is geleë aan die weste van die Afrika-vasteland. Die Senegalese landskap bestaan hoofsaaklik uit golwende sanderige vlaktes van die westelike Sahel wat tot voetheuwels in die suidooste styg. Hier word ook Senegal se hoogste punt aangetref, 'n andersins naamlose 581 m hoë punt naby Nepen Diakha. Die noordelike grens word gevorm deur die Sénégalrivier, ander riviere sluit in die Gambië- en die Casamancerivier. Die hoofstad Dakar lê op die Cap-Vert-skiereiland, die mees westelike punt van vasteland Afrika.
Die plaaslike klimaat is tropies met goed-gedefinieerde droë en nat seisoene wat die gevolg van noordoostelike winterwinde en suidwestelike somerwinde is. Dakar se jaarlikse reënval van omtrent 600 mm vind plaas tussen Junie en Oktober wanneer die maksimumtemperatuur gemiddeld 27 °C is; Desember tot Februarie se minimumtemperature is omtrent 17 °C. Binnelandse temperature is hoër as langs die kus en reënval styg heelwat verder suid en oorskry 1500 mm per jaar in sommige gebiede.
Week 29
Denemarke (Deens: Danmark [ˈd̥ɛnmɑɡ̊] ) is geleë in Noord-Europa in die gebied wat as Skandinawië bekend staan. Dit is 'n konstitusionele monargie met Koningin Margrethe II as simboliese leier en 'n eenkamerparlement, die Folketinget.
Denemarke is met 'n oppervlakte van sowat 43 000 vierkante kilometer die kleinste van die Skandinawiese lande, maar nogtans die mees digbevolkte en ten opsigte van sy bevolking ook die tweede grootste ná Swede. Denemarke bestaan uit die skiereiland Jutland (Deens: Jylland) - in geologiese opsig 'n uitbreiding van die Noord-Duitse Vlakte - en 'n groot aantal eilande waarvan sowat 100 bewoon is. Seeland (Deens: Sjælland), wat naby die Suid-Sweedse kus lê, is die grootste en mees digbevolkte van die eilande.
Denemarke se hoofstad Kopenhagen is aan die nou seestraat van die Øresund geleë, 'n deurvaart wat van die Kattegat na die Oossee lei. Denemarke se kontrole oor al drie deurvaarte, wat die Atlantiese Oseaan met die Oossee verbind - naas die Sund ook die Groot en Klein Belt (Deens: Store og Lille Belt), het van die land gedurende die Middeleeue 'n Noord-Europese grootmoondheid gemaak wat sy buurlande oorheers en sy magsgebied tot by Noorweë, Ysland, Groenland en die Faroëreilande uitgebrei het. Die twee laasgenoemde gebiede is nog steeds Deense besittings.
Die land vorm in sommige opsigte 'n soort oorgang tussen Middel- en Noord-Europa - sy landskappe en klimaat kom grootliks ooreen met dié van Noord-Duitsland en lyk baie min op dié van die Skandinawiese skiereiland (behalwe vir Suid-Swede).
Vanweë sy taalkundige erfenis - Deens maak deel uit van die Noord-Germaanse en Oos-Nordiese taalfamilie - en 'n gemeenskaplike geskiedenis van meer as duisend jaar, waartydens die land saam met Noorweë of Swede deur dieselfde koningshuis geregeer is, handhaaf Denemarke nou politieke en kulturele bande met die ander vier Nordiese lande Swede, Noorweë, Finland en Ysland.
Denemarke het egter ook in politieke en kulturele opsig steeds 'n brugfunksie tussen Middel- en Noord-Europa vervul. Die Deense koning was as die heerser van Sleeswyk en Holstein ook 'n vors van die Heilige Romeinse Ryk, en Denemarke was die eerste Nordiese land wat by die Europese Unie aangesluit het. Die land het egter geen lidstaat van die Eurosone geword nie.
Ná 'n vinnige industrialisering in die 19de en 20ste eeu het Denemarke, wat nog steeds oor 'n hoogs moderne landbousektor beskik, tot een van die mees gevorderde nywerheidslande ontwikkel. Die land het 'n welvaartstelsel volgens die Nordiese model.
Week 30
Maria (Marie) Margaretha Koopmans-de Wet (Kaapstad, 18 Maart 1834 - Kaapstad, 2 Augustus 1906) was 'n kampvegter vir Afrikanerregte, kultuurleidster, patriotiese weldoener, vermaarde Kaapse gasvrou en beskermvrou van die kunste.
Reeds as jong dogter is sy aangegryp deur die lotgevalle van die Voortrekkers, die totstandkoming van die Boererepublieke en die Anti-Bandietebeweging, almal gebeurtenisse wat bygedra het om 'n vurige patriotisme te ontwikkel. Haar woning by Strandstraat 23 sou in latere jare die bymekaarkomplek word van vooraanstaande Kaapse inwoners en selfs Boerepresidente. Sy het daarna gestrewe om die Kaaps-Hollandse tradisies en leefwyse in ere te hou deur haar te bewyer vir die bewaring van die volkseie, beskerming van die inheemse flora en die bewaring van die Kasteel. Sy het ook 'n wesentlike bydrae gelewer tot die uitbouing van die Hollandse taal, maar dit was veral tydens die Tweede Vryheidsoorlog dat haar volksdiens tot 'n hoogtepunt gevoer is. Haar woning het terselfdertyd die versamelplek geword van goedere wat vir die Boerekrygsgevangenes en die konsentrasiekampe bestem was.
Week 31
Durban (Engels: [ˈdœːbən]; Zoeloe: eThekwini, [ˈɛːʔtʰɛˌkwinĭ], afgelei van itheku, letterlik: "baai/lagoon"; vroeër Port Natal) is 'n hawestad in KwaZulu-Natal, Suid-Afrika, langs die Indiese Oseaan met ongeveer 4 miljoen inwoners uit 'n diverse groep kulture. Dit is 'n gewilde vakansiebestemming weens sy goeie weer en die warm Agulhasstroom. Suid-Afrika se besigste hawe, Durban-hawe, is by Durban wat een van die wêreld se diepste natuurlike hawens is. Durban behels ook Suid-Afrika se derde besigste lughawe, die Koning Shaka Internasionale Lughawe, ná die O.R. Tambo Internasionale Lughawe in Johannesburg en die Kaapstad Internasionale Lughawe.
Die eThekwini Metropolitaanse Munisipaliteit is een van Suid-Afrika se agt metropolitaanse munisipaliteite en volgens die sensus van 2011 die derde grootste metropolitaanse munisipaliteit van Suid-Afrika ná die Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit en die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit. Durban is een van Afrika se grootste stede aan die Indiese Oseaan en Suid-Afrika se tweede belangrikste nywerheidsentrum ná Johannesburg.
In 2000 het Durban saam met Umlazi en ander gebiede in die omgewing deel geword van die eThekwini Metropolitaanse Munisipaliteit met 'n geskatte bevolking van 3 442 361 in 2011. Sedert 2016 dien Zandile Gumede van die African National Congress (ANC) as uitvoerende burgemeester van Durban.
Dit het die hoogste getal van dollarmiljoenêrs van enige Suid-Afrikaanse stad; die getal het tussen 2000 en 2014 met 200 persent gestyg. In Mei 2015 is Durban amptelik erken as een van die New7Wonders-stede, saam met Vigan, Doha, La Paz, Havana, Beiroet en Kuala Lumpur.
Week 32
Die lewensiklus van die tier (Panthera tigris) behels die kringloop van die spesie se voortplanting, grootmaak en vrekte.
Die tier se voortplanting volg gewoonlik op die aanpassing by die omgewing waarin hy hom bevind: baie welpies word gebore, maar min van hulle bereik volle wasdom. Die tiere word blind gebore en is daarom kwesbaar; gevolglik is hulle heeltemal afhanklik van hul ma. Dit duur omtrent 'n anderhalf jaar vir die tierwyfie om haar kleintjies te leer jag – hulle volg die ma se voetspore.
In 'n poging om met 'n wyfie te paar, volg die mannetjie die kenmerkende patroon van katagtiges: wanneer die tierwyfie die mannetjie aanvaar het, kopuleer die mannetjie en word die posisie behou deur die wyfie se nekvel vas te gryp. Sodra die paring voltooi is, probeer die wyfie die mannetjie wegklap. Die paring geskied vinnig en word meermale per dag herhaal – oor 'n tydperk van hoogstens tien dae. Die dragtigheid duur gemiddeld 103 dae.
In die natuur is die lewensverwagting van die tier vyftien jaar en ses-en-twintig jaar in gevangenskap. Daar word gemiddeld twee nakomelinge per wildlewende dierepaar grootgemaak. In dieretuine word die siklus met behulp van die mens verander deur keisersnees, kunsmatige bevrugting en kruising met ander spesies.
Week 33
’n Ster is ’n swaar, helder bol plasma wat deur swaartekrag byeengehou word. Die naaste ster aan die Aarde is die Son, wat die bron is van die grootste deel van die energie op die planeet. Talle ander sterre is snags van die Aarde af sigbaar as hulle nie deur atmosferiese verskynsels verberg word nie. Hulle lyk soos ’n magdom klein ligpunte weens hul geweldige afstand. Die meeste duidelik waarneembare sterre is histories gegroepeer in sterrebeelde en asterismes, en die helderste sterre het alledaagse name gekry. Sterrekundiges het oor die eeue heen verskeie katalogusse saamgestel wat gestandaardiseerde name aan die sterre gee.
Vir die grootste deel van sy bestaan skyn ’n ster vanweë die kernfusie van waterstof tot helium in sy kern – dit laat energie vry wat deur die binnekant van die ster beweeg en daarna na die buitenste ruim uitgestraal word. Wanneer ’n ster se waterstof byna op is en hy groot genoeg is, word natuurlike elemente swaarder as helium gevorm, óf deur ster-nukleosintese tydens sy bestaan óf deur supernova-nukleosintese wanneer ’n baie swaar ster ontplof. Sterrekundiges kan die massa, ouderdom, metaalinhoud (chemiese samestelling) en baie ander eienskappe van ’n ster vasstel deur sy beweging deur die ruimte, ligsterkte en spektrum onderskeidelik. Die totale massa van ’n ster bepaal sy evolusie en wat aan die einde van sy leeftyd daarmee gebeur. Ander eienskappe van ’n ster word bepaal deur sy evolusiegeskiedenis, soos sy deursnee, rotasie, beweging en temperatuur. Met ’n grafiek van die temperatuur van sterre teenoor hul ligsterkte, bekend as ’n Hertzsprung-Russell-diagram (HR-diagram), kan die ouderdom en evolusiefase van ’n ster bepaal word.
Sterre word gevorm uit wolke van hoofsaaklik waterstof, met ook helium en klein hoeveelhede swaarder elemente. Wanneer die ster se kern dig genoeg geword het, word waterstof in helium omgesit deur kernfusie, en energie word in die proses vrygestel. Die res van die ster se binnekant gelei energie weg van die kern deur ’n kombinasie van stralings- en konveksieprosesse. Die ster se interne druk voorkom dat dit onder sy eie swaartekrag instort. Wanneer al die waterstof by die kern opgebruik is, sit ’n ster met ’n gemiddelde massa soos die Son uit en word ’n rooireus. In swaarder sterre vind die samesmelting van swaarder elemente plaas by die kern of in lae om die kern. Die ster ontwikkel dan tot ’n gedegenereerde vorm en laat ’n deel van sy materie in die interstellêre omgewing vry, waar dit ’n nuwe generasie sterre sal vorm met ’n groter verhouding van swaar elemente. Intussen word die kern ’n steroorblyfsel: ’n witdwerg, neutronster of, as sy massa groot genoeg is, ’n swartkolk.
Dubbel- en veelvoudige sterstelsels bestaan uit twee of meer sterre wat verbind word deur hul swaartekrag en gewoonlik in ’n stabiele baan om mekaar wentel. Wanneer twee sulke sterre baie na aan mekaar lê, kan hul swaartekrag-interaksie ’n groot invloed op hul evolusie hê. Sterre kan deel vorm van ’n baie groter swaartekraggebonde struktuur, soos ’n sterreswerm of sterrestelsel.
Week 34
Die Kuipergordel, soms ook die Edgeworth-Kuipergordel genoem, is ’n streek in die Sonnestelsel anderkant die planete wat strek van die wentelbaan van Neptunus 30 astronomiese eenhede (AE) van die Son af tot ongeveer 50 AE. Die streek is soortgelyk aan die asteroïdegordel, hoewel dit aansienlik groter is: 20 keer breër en met ’n massa van 20 tot 200 keer so groot. Soos die asteroïdegordel, bestaan die Kuipergordel uit klein voorwerpe, oorblyfsels van toe die Sonnestelsel gevorm het. Terwyl die hemelliggame in die asteroïdegordel hoofsaaklik uit rots en metaal bestaan, is die Kuipergordel se voorwerpe grootliks saamgestel uit bevrore vlugtige stowwe, of yse, soos metaan, ammoniak en water. Die Kuipergordel is die tuiste van minstens drie dwergplanete: Pluto, Haumea en Makemake. Dit is genoem na die Nederlands-Amerikaanse sterrekundige Gerard Kuiper, hoewel hy nie die bestaan daarvan voorspel het nie.
In 1992 is Albion ontdek; dit was die eerste Kuipergordelvoorwerp (KGV) naas Pluto en Charon. Sedertdien het die aantal ontdekte KGV's tot meer as duisend gegroei en daar word geglo dat meer as 100 000 KGV's ’n deursnee van meer as 100 km het. Daar is oorspronklik geglo die Kuipergordel is die bron van kortperiodekomete (met ’n wentelbaan wat minder as 200 jaar duur om te voltooi). Studies sedert die middel 1990's het egter gewys die Kuipergordel is dinamies stabiel en dat die verstrooide skyf, ’n dinamies aktiewe streek wat 4,5 miljard jaar gelede deur die uitwaartse beweging van Neptunus geskep is, die ware oorsprong is. Verstrooideskyfvoorwerpe, soos Eris, is KGV-agtige liggame met uiters groot wentelbane wat hulle tot 100 AE van die Son af neem.
Die Kuipergordel word onderskei van die teoretiese Oortwolk, wat duisend keer verder is. Die voorwerpe in die Kuipergordel, verstrooide skyf en Oortwolk word saam Trans-Neptunus-voorwerpe (TNV's) genoem.
Een van Neptunus se natuurlike satelliete, Triton, is waarskynlik ’n KGV wat deur die planeet in ’n wentelbaan vasgevang is.
Met ’n deursnee van meer as 2 000 km is die dwergplaneet Pluto die grootste lid van die Kuipergordel. Dit is ook die naasgrootste TNV (naas Eris in die verstrooide skyf). Pluto, wat aanvanklik as ’n planeet geklassifiseer is maar sedert 2006 ’n dwergplaneet is omdat dit as ’n KGV beskou word, se samestelling is soortgelyk aan dié van baie ander voorwerpe in die Kuipergordel en sy wentelperiode is kenmerkend van ’n klas KGV's bekend as plutino's, wat dieselfde 2:3-baanresonansie met Neptunus het.
Die New Horizons-ruimtetuig is op pad na ander Kuipergordelvoorwerpe ná sy verbyvlug van Pluto op 14 Julie 2015.
Week 35
Pretoria (Suid-Ndebele: iPitori) is die administratiewe hoofstad van Suid-Afrika en is geleë in die provinsie Gauteng, ongeveer 50 km noord van Johannesburg. Die stadsgebied word deurkruis deur die Magaliesbergreeks.
Pretoria is op 16 November 1855 deur die Voortrekkers gestig en het in 1860 die hoofstad van die Zuid-Afrikaansche Republiek en in 1910 Transvaal en ook die nuutgestigte Unie van Suid-Afrika se uitvoerende hoofstad geword. Kaapstad is sedert 1910 die wetgewende hoofstad en Bloemfontein die geregtelike hoofstad.
In vergelyking met die naburige Johannesburg het Pretoria, wat eers in 1931 stadstatus verkry het, teen 'n stadiger tempo gegroei. Eers toe die Nasionale Party in 1948 aan die bewind gekom het, het Pretoria gaandeweg in belangrikheid toegeneem. Die stad dien tans oorwegend as 'n administratiewe sentrum, en die plaaslike dienstesektor verskaf die meeste werkgeleenthede. Nogtans beskik Pretoria oor 'n nywerheidsbasis, wat veral op die yster- en staalbedryf asook motorvervaardiging steun, en dien daarnaas as 'n spoorwegsentrum.
Pretoria se tersiêre opvoedingsinstellings sluit die Universiteit van Suid-Afrika (gestig in 1873 en tans een van die vernaamste instellings ter wêreld vir afstandsonderwys), die Universiteit van Pretoria (gestig in 1908) en die Tshwane-Universiteit vir Tegnologie in.
Sedert 2000 vorm Pretoria deel van die Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit. Op 7 Maart 2005 het die Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit in 'n vergadering besluit om die Stad Tshwane formeel as 'n geografiese pleknaam te registreer op die databasis van die Suid-Afrikaanse Geografiese Nameraad (SAGNR) in terme van die SAGNR Wet 118 van 1998. Sedertdien is die Tshwane metroraad in 'n omstrede proses betrokke om Tshwane as die amptelike en enigste naam van die stad te vestig.
Week 36
Masedonië (Masedonies: Македонија, Makedonija, [makɛˈdɔnija]), amptelik die Republiek Masedonië (Masedonies: Република Македонија, Republika Makedonija, ), is ’n landingeslote republiek op die Balkanskiereiland. Dit is een van die opvolgerstate van Joego-Slawië en het in 1991 onafhanklik geword. Die land het ’n oppervlakte van 25 713 km² en het in 2017 ’n geraamde bevolking van 2 103 721 gehad. Aangrensend is Bulgarye in die ooste, Albanië in die weste, Griekeland in die suide en Serwië en Kosovo in die noorde. Die hoofstad en grootste stad is Skopje.
Dit het in 1993 lid van die Verenigde Nasies geword, maar vanweë ’n dispuut met Griekeland oor sy naam is dit toegelaat onder die naam die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië (soms afgekort as VJRVM of VJR Masedonië), ’n term wat ook gebruik word deur internasionale organisasies soos die Europese Unie, die Raad van Europa en Navo. Op 12 Junie 2018 het Masedonië en Griekeland voorlopig ooreengekom om hul dispuut te beëindig, wat daartoe sal lei dat die land hernoem word tot die "Republiek Noord-Masedonië" (Република Северна Македонија, Republika Severna Makedonija).
Masedonië bestaan min of meer uit die noordwestelike derde van die groter geografiese streek Masedonië, wat ook die aangrensende dele van Noord-Griekeland en kleiner dele van Suidoos-Bulgarye en Suidoos-Albanië insluit. Die land se geografie bestaan hoofsaaklik uit berge, valleie en riviere. Skopje is die tuiste van nagenoeg ’n kwart van die land se inwoners. Die meerderheid is etniese Masedoniërs, ’n Suid-Slawiese volk. Albanese maak ’n aansienlike minderheid (sowat 25 persent) uit, gevolg deur Turke, Roma, Serwiërs en ander.
Die streek se geskiedenis dateer uit die oudheid – dit begin met die koninkryk Paionia, moontlik ’n staat met ’n mengsel van Thraciërs en Illiriërs. In die laat 6de eeu v.C. is die gebied ingelyf by die Achaemenidiese Ryk en in die 4de eeu v.C. geannekseer deur die Koninkryk Masedonië. Die Romeine het dit in die 2de eeu v.C. verower en dit deel gemaak van die veel groter provinsie Masedonië. Die gebied het deel gebly van die Bisantynse Ryk, of Oos-Romeinse Ryk, en is sedert die 6de eeu n.C. dikwels ingeval deur Slawiese volke, wat hulle daar gevestig het.
Ná ’n eeue lange reeks konflikte tussen Bisantium en die Bulgaarse en Serwiese Ryk het dit van die 14de eeu af geleidelik onder Ottomaanse heerskappy gekom. Tussen die laat 19de en vroeë 20ste eeu het ’n unieke Masedoniese identiteit ontstaan, hoewel die moderne streek Masedonië ná die Balkanoorloë van 1912 en 1913 onder Serwiese bewind gekom het. Ná die Eerste Wêreldoorlog van 1914 tot 1918 is dit ingelyf by die Serwies-oorheersde Koninkryk Joego-Slawië, wat in 1963, ná die Tweede Wêreldoorlog, die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië geword het. Masedonië het ’n sosialistiese republiek van Joego-Slawië gebly totdat dit in 1991 vreedsaam afgestig het.
Hoewel Masedonië een van Europa se armste lande is, het dit groot vooruitgang gemaak in die ontwikkeling van ’n oop, markgebaseerde ekonomie.
Week 37
Die Khmer-ryk (Khmer: ចក្រភពខ្មែរ Chakrphup Khmer of អាណាចក្រខ្មែរ Anachak Khmer), amptelik die Angkor-ryk (Khmer: អាណាចក្រអង្គរ Anachak Angkor) was die voorloperstaat van die moderne Kambodja. Dit was ’n magtige Hindoe-Boeddhistiese ryk in Suidoos-Asië wat uit die ouer koninkryke Funan en Chenla ontwikkel het, en het met tye oor die grootste deel van die Suidoos-Asiatiese vasteland regeer.
Sy grootste nalatenskap is Angkor, in die hedendaagse Kambodja, wat die hoofstad tydens die ryk se hoogtepunt was. Die majestueuse monumente van Angkor, soos Angkor Wat en Bayon – is getuienis van die Khmer-ryk se enorme mag en rykdom, indrukwekkende kuns en kultuur, argitektoniese tegnieke en astetiese prestasies, sowel as die verskeidenheid gelowe wat deur die eeue hier beoefen is. Satellietbeelde het onthul dat Angkor tydens sy hoogtepunt in die 11de en 13de eeu die grootste pre-industriële stadsgebied in die wêreld was.
Die jaar 802 n.C. word gewoonlik beskou as die begin van die era van die Khmer-ryk. In dié jaar het koning Jayavarman II hom op Phnom Kulen verklaar tot chakravartin ("koning van die wêreld" of "koning der konings"). Die ryk het tot ’n einde gekom met die val van Angkor in die 15de eeu.
Week 38
Nederduits is 'n skoolvak in die Noord-Duitse deelstate Hamburg, Sleeswyk-Holstein, Mecklenburg-Voorpommere en Bremen. In Bremen maak Nederduits deel van 'n proefprojek uit; in die res van die deelstate is dit 'n keusevak. In Nedersakse word Nederduits deels as voertaal gebruik, maar is op sigself nie 'n skoolvak nie. In die drie noordelike deelstate wat in die Nederduitse taalgebied geleë is (naamlik Noordryn-Wesfale, Brandenburg en Sakse-Anhalt), word die taal vrywillig in klubformaat aangebied. Nederduits is in der waarheid 'n orgideevak wat ook slegs in enkele skole in die Noord-Duitse deelstate aangebied word; in geen ander deelstaat nie.
Omrede die taal deur die jare heen sy prestige verloor het en nou uitsterwing in die gesig staar, word Nederduits eers onlangs weer as skoolvak aangebied. Aangesien die leerlinge nie meer van huis uit Nederduits praat nie, is die skool een van die laaste bastions waar hierdie taal nog aangeleer kan word. Die deurslaggewende faktor vir die invoer van Nederduits as skoolvak is die Europese Handves vir Streeks- of Minderheidstale wat in 1998 deur Duitsland onderteken en in 1999 bekragtig is. Luidens hierdie handves nestel Nederduits hom gemaklik as beskermde streekstaal langs beskermde minderheidstale soos Deens, Sorbies, Fries en Romani. Die taalhandves dien as regsraamwerk wat die taalpolitiek in Duitsland vorm, beïnvloed en reguleer. Die onderskeie state verbind hulle daartoe om die streeks- en minderheidstale te beskerm en te bevorder. Onder andere behels hierdie maatreëls om die onderrig en universitêre/hoër onderwys van die taal moontlik te maak. Die beskerming en bevordering van Nederduits het reeds vanaf 1993 en 1998 in Mecklenburg-Voorpommere en in Sleeswyk-Holstein onderskeidelik grondwetlike status verkry. Ook die Nederduitsonderrig in openbare skole in die deelstaat Sleeswyk-Holstein is grondwetlik veranker.
Hamburg is die eerste deelstaat wat Nederduits as gewone skoolvak by enkele laerskole ingevoer het. Daarna volg Sleeswyk-Holstein en Bremen in 2014 en Mecklenburg-Voorpommere in 2016. Sedert 2017 word Nederduits deur die Kultuurministerie van Duitsland as mondelinge en skriftelike Abitur-eksamenvak erken. Tot dusver is Mecklenburg-Voorpommere die enigste deelstaat wat Nederduits ook op middelbare skole (Sekundarstufe II) bevorder het.
Week 39
Johannes Meintjes (Riversdal, 19 Mei 1923 – Molteno, Suid-Afrika, 7 Julie 1980) was ’n Suid-Afrikaanse kunsskilder, beeldhouer, amateur-geskiedkundige, skrywer en dramaturg.
Meintjes het reeds voor sy 22ste verjaardag bekend geword. Die aantreklike en aangename, maar intense, broeiende jong kunstenaar het die soort openbare ophemeling of heldeverering geniet wat later jare net die jong ikone van die musiek- of rolprentwêreld beskore sou wees. In ’n resensie van John Coetzee se The Message in 1990 skryf Marina le Roux van Johannes Meintjes hy was “byna die ideale bibliotekaris: kundige vakman, kunstenaar, onvermoeide navorser en onderhoudende skrywer, veral oor die Suid-Afrikaanse geskiedenis”. Maar dit was by uitstek as kunsskilder dat hy hom vroeg reeds onderskei het toe hy feitlik oornag roem verwerf. Volgens die kunskenner en skrywer Esmé Berman was so iets ongekend in die Suid-Afrikaanse kultuurgeskiedenis. Vanweë sy voorkoms en sy nonkonformisme word hy soms beskryf as “Molteno se James Dean”.
Helena Theron, ook in Die Burger, sê hy was “merkwaardig” as kunstenaar sowel as letterkundige. Hoewel hy nie in dieselfde asem as groot Suid-Afrikaanse kunsskilders soos Stern, Laubser of Pierneef genoem word nie, word hy beslis as ’n voorste Suid-Afrikaanse skilder van die 20ste eeu beskou. Die hoogste prys wat ’n skildery van Meintjes tot dusver (middel 2014) op ’n veiling behaal het, was R668 400 vir sy Swazi Landscape op ’n veiling deur Strauss & Co in die Vineyard-hotel, Kaapstad, vroeg in Oktober 2012.
In sy kort leeftyd van net oor die 57 jaar is meer as 1 400 koerantberigte en tydskrifartikels oor hom geskryf. Hy het sowat 1 340 skilderye geskilder, tientalle beeldhouwerke geskep asook honderde sketse, grafiese werke en waterverfskilderye. Sy gepubliseerde werke tel 35, terwyl hy ook tallose ongepubliseerde manuskripte nagelaat het, waarvan talle verlore geraak het.
Week 40
Litaue of Litoue (Litaus: Lietuva, [lʲɪɛtʊˈvɐ]), amptelik die Republiek Litaue (Lietuvos Respublika), is ’n Noordoos-Europese land en ten opsigte van sy oppervlakte sowel as sy bevolking die grootste van die drie Baltiese lande. As die suidelikste van hierdie drie lande vorm Litaue volgens metings van die Franse Nasionale Instituut vir Geografie ook die middelpunt van Europa – net 26 kilometer noord van die Litause hoofstad Vilnius dui ’n wit granietsuil met vonkelende sterre hierdie geografiese punt aan en versinnebeeld ook die onafhanklike Republiek Litaue se lidmaatskap in die Europese Unie.
Die Litause landskap met sy saggies golwende heuwels, donker woude en eensame mere het aanleiding tot die ontstaan van ’n ryk erfenis van sprokies, mites en liedere gegee wat onder meer die belangstelling van Duitse digters en filosowe soos Johann Wolfgang von Goethe en Johann Gottfried von Herder gewek het. Sangfeeste is steeds ’n belangrike deel van die kulturele lewe in Litaue, en sowat ’n kwart van die totale bevolking is lede van koorgroepe.
Vandag is Litaue ’n moderne Europese land wat sy regmatige plek in die Europese en wêreldekonomie inneem, terwyl sy bewoners danksy die uitgestrekte en dikwels ongerepte landskappe een van die mees natuurverbonde volke op die Europese vasteland gebly het. Litaue is sedert 1 Mei 2004 een van die lidlande van die Europese Unie en op 1 Januarie 2015 is die Euro as geldeenheid ingevoer. Op 5 Julie 2018 het Litaue by die OESO aangesluit.
Week 41
Die nasionale vlag van Australië is amptelik op 3 September 1901 aanvaar. Die vlag vertoon ’n Blou Britse vaandel met die Ster van die Gemenebes onder die skildhoek en die vyf sterre van die Suiderkruis op die wapperkant.
Die vlag se oorspronklike ontwerp (met ’n sespuntige Ster van die Gemenebes) is in 1901 gekies uit inskrywings in ’n wêreldwye kompetisie wat gehou is nadat die Federasie op die been gebring is, en is vir die eerste keer op 3 September 1901 in Melbourne vertoon; hierdie datum is verklaar as die Australiese Nasionale Vlagdag. ’n Effens gewysigde ontwerp is in 1902 deur koning Edward VII goedgekeur. Oor die volgende paar jaar is die presiese spesifikasies van die vlag telkens gewysig, soms doelbewus en soms as gevolg van ’n misverstand. Die huidige spesifikasies is in 1934 in die staatskoerant gepubliseer en in 1954 is die vlag wetlik gedefinieer in die Vlagwet van 1953 en erken as die “Australiese Nasionale Vlag”.
Naas hierdie vlag is daar ook ander vlae wat Australië, sy mense en kernbedrywe van die regering verteenwoordig.
Week 42
Belfast (Iers: Béal Feirste, letterlik: "monding van die sandbanke"; Skots: Bilfawst of Bilfaust; Skots-Gaelies: Beul Feirste) is die hoofstad en grootste stad van Noord-Ierland, een van die vier lande van die Verenigde Koninkryk, met 'n oppervlak van 115 vierkante kilometer en 'n bevolking van 281 000 volgens die sensus van 2011 (333 871 ná die munisipale hervorming in 2015). Die metropolitaanse gebied van Belfast (Belfast Metropolitan Urban Area) het 'n bevolking van 641 638.
Die naam Belfast is afgelei van die Iers-Gaeliese Bél Feirste ("monding van die Farset", die Ierse term feirste verwys na 'n sandbank of 'n sanderige fjord). Die stad was oorspronklik teen die Farsetrivier geleë, maar intussen is die Lagan die belangrikste rivier van Belfast. Die Farsetrivier vloei tans onder High Street en het byna in vergetelheid geraak.
Die vroegste nedersettings in die gebied dateer uit die Bronstydperk. Vanaf die 18de eeu het Belfast tot 'n belangrike stedelike sentrum in Ierland gegroei wat vandag as die administratiewe hoofstad van Noord-Ierland dien. Die nywerheidsomwenteling het van die stad 'n belangrike industriële en handelspilpunt gemaak waaraan vanweë sy indrukwekkende 19de eeuse argitektuur die bynaam Athene van die Noorde gegee is, maar in die laat 20ste eeu het sy tradisionele nywerheidsbedrywe, waaronder skeepsbou, 'n groot mate van agteruitgang beleef.
Die politieke geskiedenis van Belfast is deur die konflik tussen die Protestantse en Rooms-Katolieke gemeenskappe oorheers waardeur die stad in "Protestantse" en "Katolieke" woongebiede verdeel is. Met die ondertekening van 'n vredesooreenkoms vir Noord-Ierland, die sogenaamde Goeie Vrydagooreenkoms van 10 April 1998, het die konflikpartye hul steun vir vreedsame ontwikkeling bevestig en sodoende die pad vir ekonomiese groei en die regenerasie van die middestad en die dokgebiede gebaan.
Week 43
Die Suider-Afrikaanse luislang of gewone luislang (Python natalensis), voorheen ook genoem die Afrika-rotsluislang, Natalse rotsslang, rooibokslang, konstriktorslang, bosveldslang en verkeerdelik boa, is 'n slangsoort van die familie Pythonidae en word by die subfamilie van die luislange ingedeel. Die spesie is voorheen as 'n subspesie van die Python sebae beskou en word eers as 'n afsonderlike spesie in 1999 erken. Met 'n bevestigde lengte van meer as vyf meter is die Suider-Afrikaanse luislang een van die grootste slange ter wêreld. Die verspreiding beslaan die tropiese en subtropiese dele van Sentraal- tot Suid-Afrika. Die spesie hou hoofsaaklik in die oop savanne, nie te ver van water nie. As kultuurvlugter vermy die luislang menslike nedersettings en word soms net teëgekom by matig intensief verboude plantasies.
Na die grootte van die luislang wissel die voedsel van klein tot medium, bitter selde tot groot gewerwelde diere. Volwasse luislange vreet dikwels klein boksoorte. In uitsonderlike gevalle word ook prooidiere van oor die 25 kilogram, soos halfvolgroeide rooibokke en waterboklammers, en klein jagluiperdwelpies gevang. Die Suider-Afrikaanse luislange is soos al die slangsoorte van die genus Python eierlêend (ovipaar) en behoort tot die soort waar die wyfie nie die broeitemperatuur deur spierbewings nie, maar deur die son reguleer. Weens verdelging voor die voet en habitatvernietiging het die aantal luislange in hul oorspronklike verspreidingsgebied drasties verminder; die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur beskou hierdie slang egter steeds as 'n nie-bedreigde spesie.
Week 44
Berg Athos (Grieks: Όρος Άθως, Oros Athos [ˈoros ˈaθos]) is die naam van ’n berg en skiereiland in die provinsie Masedonië in Griekeland. Die Grieke verwys in die algemeen daarna as die Heilige Berg (Άγιον Όρος, Agion Oros). Dit is ’n wêrelderfenisgebied en die tuiste van ’n outonome monnikestaat onder Griekse soewereiniteit (amptelik die Kloosterstaat van die Heilige Berg). Dit bestaan uit 20 Oosters-Ortodokse kloosters.
Op geestelike gebied val Berg Athos onder die jurisdiksie van die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel.
Die skiereiland, die mees oostelike uitsteeksel van die groter Chalcidiese Skiereiland, strek 50 km ver in die Egeïese See. Dit is tussen 7 km en 12 km breed en het ’n oppervlakte van 335,637 km2. Die berg self het steil, digbegroeide hange wat tot 2 033 m hoog is. Die omringende see, veral aan die punt van die skiereiland, kan gevaarlik wees.
Hoewel Berg Athos aan die land grens, kan dit net per boot bereik word. Twee groot veerbote, Agios Panteleimon en Axion Estin, vaar daagliks (as die weer dit toelaat) tussen Ouranoupolis en Dafni. Dit stop by van die kloosters aan die weskus. ’n Kleiner motorboot, Agia Anna, ry dieselfde roete, maar hou nie by ander kloosters stil nie. Daar is ook veerbote tussen Ierissos en kloosters aan die ooskus.
Die daaglikse getal besoekers aan Berg Athos word beperk en almal moet ’n spesiale permit vir ’n beperkte tyd kry. Slegs mans word toegelaat op die skiereiland, wat deur die monnike die "Tuin van die Maagd" genoem word. Net mans bo agttien jaar wat lid van die Oosters-Ortodokse Kerk is, mag daar bly – as monnike of werkers.
Week 45
Glasgow (Standaardengels: [ˈɡlɑːzɡəʊ], plaaslik: [ˈɡlazɡo]; Skots: Glesga; Skots-Gaelies: Glaschu [ˈkɫ̪as̪əxu]) is die grootste stad in Skotland en die derde mees bevolkte in die Verenigde Koninkryk. Sy bewoners word in Engels Glaswegians of kort Weegies genoem. Die stad is aan die Clyde-rivier in die Westelike Sentrale Laagland van Skotland geleë.
Glasgow het van 'n klein landelike nedersetting teen die Clyde tot een van die grootste seehawens in Groot-Brittanje ontwikkel. Die Middeleeuse biskopsetel, waar later, in die 15de eeu, die Universiteit van Glasgow gestig is, sou uiteindelik 'n beduidende sentrum van die 18de eeuse Skotse Verligting word. Vanaf die 18de eeu was Glasgow een van die belangrikste Britse seehawens vir die transatlantiese handel met Brits-Noord-Amerika en die Britse Wes-Indiese Eilande.
Die Nywerheidsomwenteling het van Glasgow en die omliggende gebiede een van die wêreld se grootste sentrums van swaar nywerhede gemaak waar skeepsbou en mariene ingenieurswese gefloreer het. 'n Groot aantal innovatiewe en beroemde skepe is hier gebou. Gedurende die Victoriaanse en Edwardiaanse tydperk het Glasgow die trotse bynaam "Tweede Stad van die Britse Ryk" gedra. Stadsvaders en inwoners het hulself as burgers in 'n Britse asook 'n imperiale konteks beskou.
Die huidige stadsbeeld is dan ook, ondanks die feit dat groot dele van die argitektoniese erfenis in die afgelope dekades vernietig is, 'n produk van die Victoriaanse en Edwardiaanse periode tussen 1830 en 1912 toe een van die belangrikste en welvarendste metropole ter wêreld teen die Clyde ontstaan het. Die kenmerkendste geboue uit hierdie tyd word tans onder Glasgow se besienswaardighede gereken: die statige marmergebou van die City Chambers op George Square, Gilbert Scott se Universiteitstoring, die heuningkleurige sandsteen-woonhuise in Woodside en hul roosrooi eweknieë in Hyndland getuig van die welvaart van dié periode wat met die demokratiese munisipale hervormings van 1833 ingelui en met die massiewe uitbreiding van stadsgrense in 1912, wat Glasgow se karakter heeltemal sou verander en waardeur dit weer by Birmingham verbygesteek het om nog eens die tweede grootste stad in die Britse Ryk te word, afgesluit is.
In die 19de en vroeë 20ste eeu het Glasgow vinnige bevolkingsgroei ervaar. Hierdie bevolkingsaanwas was slegs vir 'n klein gedeelte aan die insluiting van omliggende nedersettings te danke (die stadsgebied is tussen 1830 en 1912 altesaam elf keer uitgebrei), maar is hoofsaaklik deur toestroming uit ander dele van Skotland en Ierland veroorsaak, waarby hierdie grootskaalse immigrasie selfs die hoë natuurlike bevolkingsaanwas verdwerg het. Die grootste inwonertal ooit is in 1939 met 1 128 473 aangeteken toe Glasgow een van die grootste stede in Europa was.
Die ongekende industriële uitbreiding en bevolkingsaanwas het van Glasgow, wat deur die skrywer Daniel Defoe nog as "die mooiste stad in die Koninkryk" beskryf is, 'n nywerheidsentrum met rokende skoorstene, besoedelde riviere en uitgestrekte krotbuurte, waarin groot dele van die plaaslike werkersklas gehuisves is, gemaak. Ongeag alle sosiale moeilikhede soos misdaad, ellende, omgewingsbesoedeling en epidemiese siektes, wat met die industriële groei gepaard gegaan het, was Glasgowers in hierdie tydperk volgens historiese berigte trots op hul stad wat nie net met Birmingham, Manchester en Liverpool nie, maar selfs met Londen probeer meeding het.
Vandag is Glasgow een van die tien belangrikste finansiële sentrums in Europa waar baie van Skotland se leidende ondernemings gesetel is. Stadvernuwing in die 1960's het omvattende projekte behels waarvolgens baie inwoners in sogenaamde new towns en voorstede hervestig is. Hierdie proses het saam met die verskuiwing van stadsgrense die huidige bevolking van die Stad Glasgow tot sowat 599 650 laat daal. Die gebied van Groter Glasgow huisves tans 'n bevolking van 1,2 miljoen, terwyl in die metropolitaanse gebied en die omliggende dig bevolkte streke met altesaam 2,55 miljoen inwoners 41 persent van Skotland se totale bevolking saamgetrek is.
Glasgow het in 2014 as gasheerstad van die Statebondspele opgetree.
Week 46
Samuel Cron Cronwright (distrik Bedford, Oos-Kaap, 26 Januarie 1863 – Rondebosch, 8 of 9 September 1936) was 'n Suid-Afrikaanse openbare figuur, boer, prokureur, sakeman, politikus en 'n biograaf van sy eerste vrou, Olive Schreiner, wie se van hy van hul huwelik in Februarie 1894 tot vier jaar ná haar dood in 1920 deel van syne gemaak het toe hy bekendgestaan het as Samuel Cron Cronwright-Schreiner. Dit was destyds selfs meer ongewoon as vandag, maar hy het dit op haar versoek gedoen omdat hy haar oortuigings oor vroueregte en die bevryding van die vrou gedeel het.
Cronwright het met die jare 'n omstrede figuur geword weens sy biografie oor sy vrou, The life of Olive Schreiner (1924), en veral weens die wyse waarop hy haar briewe uitgekies, geredigeer en gesny het voor hy dit gepubliseer het asook die publikasie van sommige van haar werke wat sy uitdruklik in haar testament gevra het nie gepubliseer moet word nie. Hy is ook al daarvan beskuldig dat hy geen begrip vir sy vrou se genialiteit gehad het nie. Hy word beskryf as 'n gevoelsmens, pleks van 'n letterkundige, en hoewel hy intelligent was en heelwat werke uit sy pen verskyn het, word hy selde enigsins as 'n skrywer beskou, veral nie een met meriete nie. Sy benadering tot sy vrou se geskrifte word ook as "fantasieloos" beskryf omdat hy deurentyd feite van versinsels wou skei, iets waarop sy nooit gesteld was nie.
Tog het hy veral in die eerste jare van hul getroude lewe feitlik alles opgeoffer ter bevordering van haar skrywersloopbaan en altyd getrou aan haar gebly. Dit het dan ook 'n tyd lank geblyk dat hy bestendigheid in haar lewe sou kon bring, veral toe die sekerheid van moederskap meer aantreklikheid aan die huwelik verleen het. Tog, toe sy dit ná skaars 'n jaar op sy huurplaas, Krantz Plaats in die distrik Cradock, nie meer kon uithou nie weens haar gedurige asma-aanvalle en omdat sy stilte en afsondering wou hê terwyl die plaas gewemel het van die werkmense, het hy die boerdery prysgegee wat hy eiehandig oor nege jaar opgebou het sodat hulle elders kon gaan woon. Verskeie kritici het met die jare aan die hand gedoen dat haar asma, wat sy aangegee het as die vernaamste rede vir haar rusteloosheid, deur haarself veroorsaak is en die gevolg was van 'n diep gesetelde emosionele onbestendigheid. Niemand twyfel egter daaraan dat die liggaamlike lyding wat sy gevolglik moes verduur, eg was nie.
Toe sy kort ná hul vertrek van die plaas daarop aandring om op Kimberley te gaan woon pleks van op 'n huurplaas waar Cronwright steeds die enigste beroep sou kon beoefen wat hy geken het, moes hy dit laat vaar om aan haar wens gehoor te gee. Enkele jare later, toe hy hom in Johannesburg byna as 'n prokureur bekwaam het, moes hy weereens verhuis weens haar gesondheid. Volgens Schreiner se biograaf Vera Buchanan-Gould was Olive met al haar eienaardighede teen omstreeks 1910 ’n las vir Cronwright en beweer sy dat hy indertyd nie meer veel selfopofferende toewyding getoon het nie en selfs dat hy, wat die eerste man op De Aar was wat ’n motorkar besit het, so suinig was dat hy geweier het om haar te trakteer op ritte in sy motor en dat sy net toegelaat is om dit uit die verte te bewonder. Nog ’n biograaf, Johannes Meintjes, voer egter aan dat hy, hoewel hy hard aan sy onderneming gewerk het, nie ’n probleem met haar talle eksentrisiteite gehad het nie, dat dit hom net nog liewer vir haar gemaak het en hoewel sy kwaai druk op sy senuwees moes geplaas het, hy haar steeds met die grootse geduld versorg het.
Biograwe verskil oor die laaste dekade van hul lewe. Sommige beweer die egpaar het ál meer van mekaar verwyderd geraak totdat hulle van omstreeks 1913 af tot haar dood in 1920 so te sê vervreemd was. Volgens hulle het die twee eers tydens die laaste maand van haar lewe (in Londen) versoen geraak voordat sy na haar vaderland teruggekeer het om daar te sterf. Meintjes skryf egter dat hulle voortdurend liefdesbriewe aanmekaar geskryf het en opreg na mekaar verlang het toe hulle, weens die Eerste Wêreldoorlog, noodgedwonge geskei was.
Week 47
Die Amerikaanse Rewolusie was 'n tydperk tussen 1765 en 1783 toe die Dertien Kolonies – Britse besittings in Noord-Amerika wat later as die Verenigde State van Amerika sou bekend staan – in opstand gekom het teen die Britse koloniale gesag en uiteindelik hulle onafhanklikheid van die Britse Ryk gekry het.
In hierdie periode het die Kolonies hulle onderlinge geskille laat staan en gesamentlik in opstand teen die Britse heerskappy gekom. Een van die hoofredes hiervoor was die Britse ekonomiese beleid ten opsigte van die Noord-Amerikaanse kolonies. Die koloniste se eie Puriteinse erfenis en die vryheidsteorieë van die Verligting het ook 'n groot rol gespeel. Die Amerikaanse Rewolusionêre Oorlog het gevolg en vanaf 1775 tot 1783 geduur. Die oorlog het sy hoogtepunt met die Amerikaanse Onafhanklikheidsverklaring in 1776 en die Kolonies se militêre oorwinning in 1781 bereik.
Frankryk het 'n beduidende rol in die oorlog gespeel, onder meer as die organiseerder van 'n anti-Britse koalisie. Die Franse het die Amerikaners van geld en ammunisie voorsien en 'n vloot en troepe na Amerika gestuur wat 'n beslissende rol in die Slag en Beleg van Yorktown gespeel het. Met hulle neerlaag naby Yorktown was die stryd vir die Britte verlore. Die alliansie met Frankryk het meegebring dat ook Spanje en die Nederlandse Republiek later tot die oorlog toegetree het, ter ondersteuning van die Amerikaners.
Die Amerikaanse Rewolusie het met 'n aantal verreikende intellektuele en sosiale veranderings in die Amerikaanse samelewing gepaard gegaan en onder meer die ideale van republikanisme onder die koloniale bevolking laat posvat. In 'n aantal deelstate is vurige debatte oor die rol van demokrasie in die regeringstelsel gevoer. Die republikeinse en demokratiese gedagtes het die ou tradisionele sosiale hiërargie omvergewerp en aanleiding gegee tot 'n nuwe etiek wat die grondbeginsel van Amerika se politieke waardes sou vorm.
Die rewolusionêre periode het in 1763 begin, toe die Franse militêre bedreiging aan die Brits-Noord-Amerikaanse kolonies beëindig is. Groot-Brittanje was vasbeslote om die koste van die oorlog teen Frankryk ten minste gedeeltelik deur die kolonies te laat dra en het 'n aantal nuwe belastings begin hef. Hierdie maatreëls was baie ongewild en is deur die setlaars selfs as onwettig beskou, aangesien hulle nie oor 'n verkose politieke verteenwoordiging in die Britse parlement beskik het nie.
Nadat onluste in Boston uitgebreek het, is Britse troepe teen die opstandelinge uitgestuur, terwyl die setlaars hulle burgermag gemobiliseer het. In 1775 het die eerste gevegte tussen Britte en Amerikaners plaasgevind. Sowat 'n sesde of vyfde van die Amerikaanse bevolking was nog steeds lojaal gesind teenoor die Britse gesag, maar die Amerikaanse Patriotte het steeds tussen 80 en 90 persent van die koloniale gebied beheer, terwyl die Britse magsgebied tot 'n aantal nedersettings langs die Atlantiese kus beperk was.
In 1776 het die afgevaardigdes van die dertien kolonies die Amerikaanse Onafhanklikheidsverklaring eenstemmig aanvaar en die Verenigde State van Amerika gestig. Dié Onafhanklikheidsverklaring sou later die basis vorm van die Grondwet wat in 1787 opgestel is. Danksy hulle politieke en militêre verbond met Frankryk het die Kolonies uiteindelik 'n oorwinning oor die Britte gehaal en in die Vrede van Parys is die Amerikaanse onafhanklikheid in 1783 deur Groot-Brittanje amptelik erken.
Die nuwe grondwet het voorsiening gemaak vir 'n groot mate van outonomiteit vir elk van die nuwe state. Alhoewel die rewolusie politieke veranderings meegebring het, het die land weinig verskil in sy sosiale en ekonomiese groei gesien. Die werklike politiese gesag sou egter steeds by die hoër middelklas en groot grondbesitters lê.
Week 48
William Shakespeare (gedoop 26 April 1564 – oorlede 23 April 1616) was 'n Engelse digter en dramaturg en word geag as die belangrikste skrywer van die Engelse taal en die wêreld se vernaamste dramaturg. Hy het ongeveer 38 toneelstukke en 154 sonnette asook 'n verskeidenheid ander gedigte geskryf. Shakespeare was reeds 'n gewilde skrywer in sy eie leeftyd, maar na sy dood is hy steeds meer geprys en sy werk is deur die eeue heen toenemend vereer deur talle prominente kulturele figure. Hy word gereeld beskou as die nasionale digter van Engeland en daar word somtyds na hom verwys as die "Bard of Avon" (die Minnesanger van Avon), of eenvoudig net die "Bard", of die "Swaan van Avon".
Ortodokse geleerdes glo dat Shakespeare die meeste van sy werke tussen 1586 en 1612 geproduseer het, alhoewel die presiese datums en kronologie van die toneelstukke wat aan hom toegeken word aansienlik gedebatteer word, soos ook die outeurskap van sommige van sy werke. Hy word beskou as een van die min dramaturge wat uitblink in sowel komedie as tragedie en sy toneelstukke kombineer bekoring met komplekse karakterisering, digterlike prag en filosofiese diepte.
Shakespeare se werke is al in die mees-gebruikte, lewende tale vertaal en sy toneelstukke word voortdurend reg oor die wêreld opgevoer. Bowendien is Shakespeare die mees aangehaalde skrywer in die literatuur en geskiedenis van die Engels-sprekende wêreld, en baie van sy aanhalings en neologismes is nou deel van alledaagse Engels en ander tale. Oor die jare het baie mense gespekuleer oor Shakespeare se lewe en hardop gewonder oor sy seksualiteit en geloof.
Week 49
Die Javaanse tier (Panthera tigris sondaica) is 'n uitgestorwe tiersubspesie wat voorheen slegs op Java voorgekom het. Die dier was klein van gestalte, maar is ook uitgeken aan sy pels met fyn en strakke strepe, asook die lang snoet met die lang skeurtande. Daar is weinig oor sy gedragspatrone bekend.
Die plaaslike bevolking het die Javaanse tier afgemaai, maar ook sy habitat ontbos om plek te maak vir ryslande, kiaat-, koffie- en rubberboomplantasies. Soos sy vernaamste prooidiere, die Javaanse hert (Rusa timorensis) en die wildevark (Sus scrofa), al hoe skaarser geword het, moes die tier weens die habitatverlies ook nou al hoe meer om prooi meeding met die Javaanse luiperd (Panthera pardus melas). Die luiperd kon veel makliker by die nuwe veranderinge aanpas, omdat hy vernaamlik op klein tot middelgrootte prooidiere teer. Al hierdie faktore het uiteindelik bygedra tot die tiersubspesie se uitsterwing in die 1980's.
Hierdie tier maak ook deel uit van die Javaanse kultuurgoed. Omkleed met sy kragtige simboolwaarde word hy vereenselwig met die adelstand, natuurkragte, sjamanisme en voorvadergeesaanbidding. Dwarsoor die hele Suidoos-Asië huisves die tier glo 'n mensesiel wat die gedaante van 'n weertier kan aanneem en dan boosaardig kan raak. Die subspesie word ook vereenselwig met 'n offerseremonie wat as die rampog macan bekend staan.
Week 50
Die Pitia of Putia (Grieks: Πῡθίᾱ) was die naam van die hoëpriesteres van die Tempel van Apollo by Delphi wat ook gedien het as die orakel. Sy was algemeen bekend as die Orakel van Delphi.
Die naam "Pitia" is afgelei van Pito, wat volgens mites die oorspronklike naam van Delphi is. Die pleknaam is in Grieks afgelei van πύθειν, "om te vrot", wat verwys na die sieklike soet reuk weens die ontbinding van die liggaam van die reusagtige Piton nadat dit deur Apollo doodgemaak is.
Die Pitia het op die laatste in die 8ste eeu v.C. ontstaan en was bekend vir haar profesieë danksy die feit dat sy vervul was met die gees van die god, in dié geval Apollo. Die Pitiese priesteres het teen die einde van die 7de eeu v.C. belangrik geword en is tot in die 4de eeu n.C. geraadpleeg. In dié tyd was die Orakel van Delphi die orakel met die grootste aansien en gesag onder die Grieke, en sy was die magtigste vrou van die klassieke wêreld. Die orakel is een van die bes gedokumenteerde godsdiensinstellings van die klassieke Grieke. Skrywers wat haar genoem het, sluit in Aischylos, Aristoteles, Clemens van Alexandrië, Diodorus, Euripides, Herodotos, Ovidius, Plato, Plutarchus, Sophokles, Strabo en Thukydides.
Min besonderhede bestaan egter oor hoe die Pitia te werk gegaan het, omdat skrywers van die antieke tyd (6de tot 4de eeu v.C.) die proses as algemene kennis hanteer en dus onnodig geag het om te verduidelik. Dié wat haar enigsins in detail bespreek het, was uit die 1ste tot 4de eeu n.C. en hul weergawes verskil. Volgens een van die mees algemene weergawes het die Pitia haar orakels gelewer in ’n waansinnige toestand wat veroorsaak is deur walms wat uit ’n spleet in ’n rots gekom het en het sy ’n brabbeltaal gepraat wat die priesters vertolk het as enigmatiese profesieë. Hulle het dit dan in poëtiese daktiliese heksameters omgesit wat in die Griekse letterkunde bewaar gebly het. Dié idee is egter teengestaan deur geleerdes soos Joseph Fontenrose en Lisa Maurizio, wat gemeen het al die antieke bronne noem dat die Pitia verstaanbaar en in haar eie stem gepraat het. Herodotos het in die 5de eeu v.C. vertel die Pitia praat in daktiliese heksameters.
Week 51
Die nasionale vlag van Duitsland (Duits: Flagge Deutschlands) bestaan uit drie ewe groot horisontale bane in die nasionale kleure swart, rooi en goud (Duits: Schwarz-Rot-Gold). Die vlag is in 1919 tydens die kortstondige Republiek van Weimar vir die eerste keer goedgekeur en was tot 1933 in gebruik.
Duitsland se twee kompeterende tradisies van nasionale kleure, swart-rooi-goud en swart-wit-rooi, speel ’n belangrike rol in die Duitse geskiedenis. Die swart-rooi-goud-driekleur het sy eerste verskyning êrens in ’n van Duitsers bevolkte soewereine staat in 1778 gehad en tydens die rewolusies van 1848 ’n wyer bekendheid verwerf.
Reeds voor dié rewolusie het die Bundestag die kleure op 9 Maart 1848 goedgekeur. Die Frankfurtse Parlement van 1848/1849 het in Desember met ’n keiserlike wet gevolg. Die vlag was so algemeen dat dit nie eens in die grondwet van Maart 1849 genoem is nie. Na sy restourasie van 1850/1851 het die Bundestag tot in 1863 geen verdere gebruik van die vlag gemaak nie. Die Noord-Duitse Bond het in sy grondwet die kleure swart-wit-rooi goedgekeur.
Met die vorming van die kortstondige Republiek van Weimar ná die Eerste Wêreldoorlog is die driekleur as nasionale vlag van Duitsland goedgekeur. 16 jaar later, ná die Tweede Wêreldoorlog, is die driekleur in 1949 weer as driekleur van die twee state van Wes- en Oos-Duitsland goedgekeur. Tot en met die byvoeging van die Oos-Duitse wapen in 1959 was die twee vlae identies. Sedert die Duitse hereniging op 3 Oktober 1990 dien die swart-rooi-goud-driekleur as vlag van die herenigde Federale Republiek Duitsland (of Bondsrepubliek Duitsland).
Ná die Oostenryks-Pruisiese Oorlog van 1866 keur die Pruisies gedomineerde Noord-Duitse Bond ’n driekleur van swart-wit-rooi as sy vlag goed. Hierdie vlag word later die vlag van die Duitse Keiserryk, nadat dit tydens die Unifikasie van Duitsland onder leierskap van die Pruisiese koning, wat toe die Duitse Keiser sou word, verenig is. Dié vlag was tot die einde van die Eerste Wêreldoorlog in 1918 in gebruik en is deur die driekleur van swart-rooi-goud vervang. Swart, wit en rooi is in 1933 met die oprigting van Nazi-Duitsland onder Adolf Hitler weer as nasionale kleure goedgekeur, waarmee die Duitse republikeinse kleure deur die keiserlike kleure tot en met die einde van die Tweede Wêreldoorlog vervang is.
Die kleure van die moderne vlag word met die republikeinse demokrasie wat in 1848 vir die eerste keer voorgestel is, ná die Eerste Wêreldoorlog opgerig en ná die Tweede Wêreldoorlog herstel is, geassosieer en verteenwoordig Duitse eenheid en vryheid. Tydens die Republiek van Weimar verteenwoordig swart-rooi-goud die demokratiese, sentralistiese en republikeinse politieke partye, soos binne die Reichsbanner Schwarz-Rot-Gold wat deur lede van die Sosiaaldemokratiese, Sentrum en die Demokratiese partye ter verdediging van die republiek teen regse en linkse ekstremiste gestig is.
Die 19de-eeuse Rewolusioniste wat die vlagkleure as klere gedra het, het na die vlag as "Dreifarb" verwys, die Duitse vertaling van die term "Trikolore". Die vlag van Duitsland het geen amptelike naam nie, maar word algemeen net Schwarz-Rot-Gold ("swart-rooi-goud") genoem. Daarbenewens is die sinoniem Bundesfarben ("federale kleure") gebruiklik; in die volksmond word dié vlag ook Deutschlandflagge ("Duitslandvlag") genoem. Seevaarders verwys soms na die vlag as "Adenauer", genoem na die eerste Duitse bondskanselier Konrad Adenauer.
Week 52
Die nasionale vlag van Israel (Hebreeus: דגל ישראל, Degel Jisra'él; Arabies: علم إسرائيل, ʿAlam Israʼīl) is op 28 Oktober 1948 amptelik goedgekeur, vyf maande nadat die Staat Israel tot stand gekom het. Dit verteenwoordig die staat, sy soewereiniteit, sy instansies en sy burgers, sowel in Israel asook in die wêreld. Die vlag vertoon ’n blou Dawidster tussen twee horisontale blou bane op ’n wit agtergrond. Die Israeliese vlagwetgewing bepaal die amptelike metings op 160 by 220 cm. Daarom is die amptelike verhoudings 8:11. Variante met ’n wye verskeidenheid van verhoudings kan gevind word, met 2:3 wat algemeen is.
Die blou kleur word as “donker lugblou” beskryf en wissel van vlag tot vlag. Die vlag is in 1891 vir die Sionistiese Beweging ontwerp. Die basiese ontwerp herinner aan die talliet (טַלִּית), die Joodse gebedskleed, wat wit is met donker strepe. Die simbool in die middel verteenwoordig die Dawidster (מָגֵן דָּוִד, Maden David), ’n Joodse simbool wat van Antieke tye dateer. Die vlag het in Risjon LeSion tydens die eerste alijá in 1885 verskyn en is in Basel deur die Eerste Sionistiese Kongres van 1897 aanvaar. Hierdie vlag is verkies bo die "Sewester-vlag" wat deur Theodor Herzl voorgestel is. Na die stigting van die Staat Israel het die Voorlopige Staatsraad die vlag van die staat bespreek. Die vlag van die Sionistiese beweging is amptelik gekies om vanaf 28 Oktober 1948 as vlag van die staat Israel te dien en het voorkeur geniet bo ander idees, hoofsaaklik as gevolg van die gewildheid onder die Joodse volk. Die regstatus van die vlag is veranker in die Vlag- en Simboolwet 5719–2018 en het grondwetlike status in die Grondwet ontvang: Basiese wet: Israel as die nasiestaat van die Joodse volk.
’n Beduidende deel van die van die Staat Israel se Joodse bevolking, en van die Jode wat in ander lande woon, beskou die nasionale vlag as ’n simbool van die onafhanklikheid van die Staat Israel. Een van die mees algemene uitdrukkings hiervan is die opheffing van die vlag op huise en motors op Onafhanklikheidsdag. In die ultraortodokse sektor is daar ’n polemiek oor die houding jeens die vlag en sy plek in hierdie samelewings, veral omdat dit ’n Sionistiese simbool is, en in sommige Arabiese sektore is daar dieselfde polemiek omdat dit ’n Sionistiese en Joodse simbool is.
In 2007 is ’n Israelse vlag van 660 m by 100 m met ’n gewig van 5,2 ton naby die antieke Joodse vesting Masada onthul waar dit ’n wêreldrekord opgestel het vir die grootste vlag. Dit is later deur ’n reuse-vlag van Libanon verbygesteek, wat in 2013 weer deur ’n reuse-vlag van Roemenië in Clinceni geklop is.