Zuid-Afrikaansche Taalbond

Prof. J.I. Marais, 'n bestuurslid van die Taalbond.

Ds. D.S. Botha het ook in die bestuur gedien.

Ds. Adriaan Moorrees, 'n bestuurslid.

In 1890 is De Zuid Afrikaansche Taalbond (Taalbond) in Kaapstad gestig met as doel: Bevordering van de kennis der Volkstaal en aankweking van een ontwikkeld nationaliteitsgevoel. Tydens die stigtingsvergadering is reeds gegis oor die term 'volkstaal'. Die moontlikheid is ook genoem dat Afrikaans as 'volkstaal' bevorder moet word en nie Nederlands nie. Uiteindelik is hieroor gestem en is met 47 stemme teen 36 besluit dat die 'volkstaal' van die Afrikaners, Nederlands is. Die invloedrykste lede van die bond het die bevordering van Nederlands voorgestaan en nie Afrikaans nie. Die Taalbond sou uitgroei tot 'n kampvegter vir die Nederlands taal in Suid-Afrika.

Die Taalbond was die belangrikste bastion van die Nederlandse taal in Suid-Afrika en sou ook advies uitbring ten opsigte van die spelling van die taal. Die werksaamhede van die Taalbond, kan as 'n volksbeweging beskou word, omdat dit so 'n breë massa van die Afrikaners aangespreek het, soos blyk uit die woorde van prof. P.J.G. de Vos in De Volksbode van 10 Desember 1891: "(N)iemand kan ontkennen dat het volk al geheel verklaard heeft: Wij willen onze taal behouden en de rechten daarvan handhaven." Daar is dan ook binne drie jaar na die stigting van die Taalbond, dertig takke gestig in die land.

Bestuurslede

Die bestuur van die Taalbond het uit prominente Afrikanerleiers bestaan, uit die opvoedkunde, kerklike en politieke organisasies. Ná die Anglo-Boereoorlog het mense soos proff. P.J.G. de Vos en J.I. Marais van die Stellenbosse Kweekskool, prof. W.J. Viljoen van die Victoria College, ds. Adriaan Moorrees, ds. L.P. Vorster, Jan Hofmeyr, F.S. Malan en dr. J.M. Hoffman, M.J. Stucki, ds. George Malan, dr. G.G. Cillié, ds. D.S. Botha, ensovoorts in die bestuur gedien. De Vos was ook raadslid van die Victoria College en lid van die NG kerk se Commissie van Waakzaamheid in Zaken het Onderwijs. Marais was onder andere kweekskooldosent en hoogleraar in Hebreeus aan die Victoria College, president van die Collegeraad, mederedakteur van die Gereformeerde Maandblad en lid van die Kaapse Universiteitsraad. Viljoen was direkteur van Onderwys in die Vrystaat en later ook die eerste Afrikaner superintendent-generaal van onderwys in die Kaapprovinsie. Jan Hofmeyr was koerantredakteur, en ook die vader van die Afrikanerbond. F.S. Malan was koerantredakteur en lid van die Kaapse Wetgewende vergadering. J. Hoffman was geneesheer, Parlementslid en spitsfiguur in die Afrikanerbond. Moorrees was assessor en daarna moderator van die NG Kerk en later hoogleraar aan die Kweekskool. Hy was ook eksaminator in Nederlands vir die Taalbond- en Kaapse Universiteitseksamens en digter in Nederlands. Botha was 'n leier op die gebied van die onderwys, en ook assessor en later moderator van die NG Kerk in die Kaapprovinsie.

Doelstelling

Die Taalbond was veral bekend vanweë sy leiding op die gebied van die hervorming van die Nederlandse skryftaal in Suid-Afrika (VNS). Verder was die Taalbond ook bekend vir sy jaarlikse eksamens in Nederlands en geskiedenis. Laer, Hoër, en Hoogste Taalbondeksamens kon afgelê word vir kandidate wat nog nie standerd 7, standerd 10 of 'n B.A. geslaag het nie. Die eksamens moes vergoed vir die verwaarlosing van Nederlands en Suid-Afrikaanse geskiedenis in die skole en aan die Suid-Afrikaanse Kollege. Hierdie eksamens was ongetwyfeld suksesvol, en die gewildheid daarvan het tot ná Uniewording bly toeneem.

Die mondstukke van die Taalbond was Het Zuid-Afrikaansche Tijdschrift, Jong Zuid-Afrika en Ons Tijdschrift.