Ryk
Die term ryk verwys in magspolitieke opsig na 'n staat wat teenoor ander lande aanspraak op 'n hoër rang maak of waarin meerdere volke onder een gemeenskaplike sentrale gesag staan.
Bekende historiese voorbeelde is die Ryke van die Antieke Ooste, die Persiese Ryk, die Ryk van Alexander die Grote, die Romeinse Ryk, die Islamitiese Ryk, die Bisantynse Ryk, die Frankiese Ryk van Karel die Grote, die Ottomaanse Ryk, die Britse Ryk, die Russiese Ryk, die Ryk van Napoléon Bonaparte en die fascistiese Italiaanse Ryk.
Die westerse ryksgedagte het sy oorsprong in die Romeinse Ryk, chiliastiese voorstellings in die Ou Testament of Hebreeuse Geskrifte van die Bybel en die idee van 'n gemeenskaplike Christelike ryk waarin alle nasies met dieselfde geloof verenig sou word - Augustinus se civitas Dei of ideale staatsvorm wat teenoor gelowiges as beskermende wêreldlike mag optree.
In Europa het die Heilige Romeinse Ryk - wat sedert 1157 amptelik die Sacrum Imperium of "Heilige Ryk" genoem is - met die keiser as Godgegewe heerser (wat ook uitsluitlik verantwoordelik teenoor God was) as universele monargie bestaan. In hierdie ryk het die keiser, wat die kerstening van ander volke deur sending ook buite die ryksgrense as een van sy hooftake beskou het, regstreeks of deur middel van 'n leenstelsel geregeer. Hierdie "Vredeswêreld van die Christendom" het gekontrasteer met die wêreld van nie-Christene.
Die Middeleeuse keiserdom het ten opsigte van sy aanspraak op universele gesag en sy politieke regverdiging as opvolger van die Romeinse Ryk eeue lank met die pousdom meegeding, waarby die laasgenoemde instelling hom ook op die sogenaamde Konstantynse Skenking beroep het.
Met die oorname van die Romeinse regstelsel vanaf die 12de eeu het die keiserlike gesag 'n wêreldlike fondament gekry. Hierdeur - en as gevolg van die groter rol wat nasionale state in Wes-Europa begin speel het en vanweë die groeiende onafhanklikheidsstrewe van plaaslike heersers - het die oorspronklike ryksgedagte geleidelik in verval geraak. Die Heilige Romeinse Ryk het sedert die 15de eeu in 'n nouer politieke betekenis voortbestaan as die Sacrum Imperium Nationis Germanica of Heilige Romeinse Ryk van die Duitse Nasie.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Lexikon der Weltgeschichte. Wiesbaden: F. Englisch 1977, bl. 444
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir ryk.
