Dogmatiese sarkofaag
Die Dogmatiese sarkofaag, ook bekend as die "Drie-eenheid sarkofaag", is 'n sarkofaag uit die vroeë Christendom wat dateer uit 320–350.[2] Dit word tans gehuisves in die Vatikaanse Museums.[3] Dit is in die 19de eeu ontdek tydens herbouwerke by die basilica di San Paolo fuori le Mura in Rome, Italië.
Saam met die Sarkofaag van Junius Bassus is dit een van die belangrikste voorbeelde van Christelik-Romeinse beeldhouwerk uit die era van Konstantyn die Grote. Dit kry sy naam uit die duidelike verwysings na die dogmas van die Eerste Konsilie van Nicea (325), in die besonder Christus wat een is met God die Vader, soos aangetoon (bv.) deur die toneel van Jesus tussen Adam en Eva, maar of die figuur as Christus of God die Vader verstaan moet word, is minder duidelik – die dogmatiese punt word tog gemaak.[1]
Beskrywing[wysig | wysig bron]
Die voorkant is verdeel in twee registers, tipies van die styl van die tyd, met Ou Testamentiese en Nuwe Testamentiese onderwerpe en 'n sentrale skulpvormige clipeus wat die portrette bevat van die dooie egpaar, in 'n posisie van omhelsing en met die dra van huweliksklere tipies van die 4de eeu (tunica manicata, dalmatina en toga contabulata by die man, wat 'n rotulus in sy hand hou, en 'n tuniek en palla by die vrou). Die koppe is baie basies, wat aantoon dat daar óf geen begeerte was nie, óf nie genoeg tyd was om die sarkofaag te verpersoonlik nie.
In die boonste register is vyf episodes, twee uit Genesis en drie wonderwerke van Christus:
- Drie soortgelyke bebaarde figure wat die Drie-eenheid voorstel, met die gekroonde figuur wat God die Vader voorstel, wat Eva skep uit die ribbebeen van Adam, wat op die grond lê.[1]
- 'n Jonger, baardlose, figuur wat die konvensionele voorkoms van Christus uitbeeld tussen Adam en Eva, en die boom van die kennis van goed en kwaad.
- Huwelik te Kana
- Die vermenigvuldiging van die brode
- Die opstanding van Lasarus
In die onderste register is ses tonele, een wat geassosieer word met Christus se geboorte, twee tonele uit die Bybel en drie met Simon Petrus:
- Die Aanbidding deur die Wyses, met 'n gekroonde Maagd en Kind, en met die Wyses in oosterse drag en Frigiese musse, met Bileam agter die troon
- Die genesing van die blindes
- Daniël in die leeukuil
- Habbakuk met die mandjie brode en die engel
- Simon Petrus wat Christus verloën, met die kraaiende haan uit die Evangelieverhaal
- Petrus se arrestasie deur twee soldate wat Pannoniese musse dra
- Moses of Petrus wat 'n waterfontein skep in die teenwoordigheid van 'n centurion (met laasgenoemde wat tipiese 4de eeuse militêre drag dra)
Die sarkofaag kan tot tussen 330 en 340 gedateer word weens die manlike haarstyle (afgesien van dié van Christus en Petrus), die vierkantige figure en die gebrek aan kalligrafiese detail. Daar is eggo's van die vorige "plebeiaanse" amptelike kuns, wat daartoe gelei het dat sommige voorgestel het dat die sarkofaag van dieselfde werkswinkel is wat die reliëfs vir die Boog van Konstantyn (opgedra in 315) vervaardig en verander het.
Ikonografie[wysig | wysig bron]
Die verhaal in Genesis skryf natuurlikerwys die Skepping aan die enkele figuur van God toe; in Christelike terme, God die Vader. Die eerste persoon meervoud in Genesis 1:26 "En God het gesê: Laat Ons mense maak na ons beeld, na ons gelykenis", en Nuwe-Testamentiese verwysings na Christus as Skepper (Johannes 1:3, Kolossense 1:15) het vroeë Christelike skrywers genoop om die Skepping te assosieer met die Logos (In die Christendom is die Logos (Grieks: Λόγος, letterlik 'woord, diskoers of rede') 'n naam of titel van Jesus Christus, uitgebeeld as die voorafbestaande tweede persoon van die Drie-eenheid. In hedendaagse weergawes van die Bybel, lees die eerste vers van die Evangelie van Johannes: "In die begin was die Woord, en die Woord was by God, en die Woord was God", "In principio erat verbum", Latyn vir "In die begin was die Woord", uit die Clementynse Vulgaat, Evangelie volgens Johannes, 1:1–18. In hierdie vertalings word Woord vir Λόγος gebruik, hoewel die term dikwels getranslitereerd maar onvertaald in teologiese diskoers gebruik word.) oftewel die voorafbestaande Christus.
'n Aantal ander sarkofage, gerieflikheidshalwe versamel in dieselfde Vatikaanse versameling as die Dogmatiese Sarkofaag, toon ook groepe van drie figure wat gewoonlik geïnterpreteer word as verteenwoordigend van die Drie-eenheid in tonele uit Genesis. Soms is een figuur baardloos, terwyl die ander twee bebaard is.[4] Gegewe die begrafniskonteks, en die feit dat die aangrensende tonele dikwels Nuwe Testamentiese wonderwerke toon, insluitend die Opwekking van Lasarus, kan die klem van hierdie tonele net soveel verband hou met die oorwinning oor sonde en die hoop op 'n nuwe lewe as die Sondeval.[5]
Christus word vergelyk met Adam in Romeine 5:14–21, en is soms die "nuwe Adam" genoem, veral in verband met die doop (in hierdie tydperk was kategete blykbaar naak toe die doop toegedien is). Daar kan ook in die tweede toneel hierna verwys word, of die sentrale figuur kan die Goddelike Logos voorstel, wat ook met die verskyning van Jesus getoon word.[6] Die toneel verteenwoordig die "arbeidsverdeling" tussen Adam en Eva; die sentrale figuur hou 'n koringgerf in die een hand en 'n dooie haas (in 'n ander Vatikaanse voorbeeld 'n lam) in die ander,[7] alhoewel 'n mens kan verwag dat die jag van hase Adam se taak was en landbou Eva s'n, eerder as die teenoorgestelde, soos die sarkofaag suggereer.
Adam en Eva het ook gefunksioneer as tipologiese voorlopers van Jesus en Maria. Daarbenewens het hulle getrouheid in die huwelik verteenwoordig, en tonele van hulle tussen die Logos word deur sommige geïnterpreteer as verteenwoordigend van hul huwelikseremonie, geskik vir die sarkofaag van 'n getroude paartjie.[8]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Milburn, Robert (1991). Early Christian Art and Architecture. Universiteit van Kalifornië drukkers. p. 68. ISBN 0-520-07412-2.
- ↑ Verskeie skolastici gee nouer datumreekse, maar die oorgrote meerderheid van datums wat gegee word val binne hierdie datumreeks
- ↑ Daar is nog 'n "Drie-eenheid Sarkofaag" by Arles, ook met 'n driefiguur Drie-eenheid.
- ↑ Jensen 2003, Fig 5–11.
- ↑ Jensen 2003, p. 37–38.
- ↑ Jensen 2003, p. 27-29.
- ↑ Jensen 2003, p. 33.
- ↑ Jensen 2003, p. 47-52.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Ranuccio Bianchi Bandinelli en Mario Torelli, L'arte dell'antichità classica, Etruria-Roma, Utet, Turyn 1976.
- Jensen, Robin M. (2003). "Interpreting Christian art: Reflections on Christian art". In Hornik, Heidi J.; Parsons, Mikeal Carl (reds.). The Fall and Rise of Adam and Eve in Early Christian Art and Literature. Mercer University Press. ISBN 0-86554-850-1.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Dogmatiese sarkofaag. |
