Kritiese denke: Verskil tussen weergawes
Sobaka (besprekings | bydraes) Nuwe artikel, nog besig |
(Geen verskil)
|
Wysiging soos op 18:09, 28 September 2020
Kritieke denke is die ontleding van feite om 'n oordeel te vorm.[1] Die onderwerp is ingewikkeld en daar bestaan verskillende definisies wat oor die algemeen die rasionele, skeptiese, onbevooroordeelde analise of evaluering van feitelike bewyse insluit. Kritiese denke is selfgerig, selfgedissiplineerd, selfgemoniteerde en selfkorrektiewe denke.[2] Dit veronderstel instemming met streng standaarde van uitnemendheid en die bewustheid van die gebruik daarvan. Dit behels effektiewe kommunikasie- en probleemoplossingsvermoëns, asook 'n verbintenis om inheemse egosentrisme[3][4] en sosiosentrisme te oorkom.
Geskiedenis
Die vroegste rekords van kritiese denke is die sienings van Sokrates wat deur Plato opgeteken is. Dit sluit 'n deel in Plato se vroeë dialoë in, waar Sokrates met een of meer gespreksgenote in gesprek tree oor die kwessie van etiek, soos die vraag of dit reg is dat Sokrates uit die gevangenis ontsnap.[5] Die filosoof het hierdie vraag oorweeg en besin en tot die slotsom gekom dat ontsnapping in stryd is met al die dinge wat hy hoër hou as homself: die wette van Athene en die leidende stem wat Sokrates beweer om te hoor.[5]
Sokrates het vasgestel dat 'n mens nie afhanklik kan wees van diegene met 'gesag' om goeie kennis en insig te hê nie. Hy het getoon dat persone moontlik mag en 'n hoë posisie mag hê en tog steeds diep verward en irrasioneel kan wees. Sokrates het volgehou vir 'n individu om 'n goeie lewe te hê of 'n betekenisvolle lewe te hê, moet hy 'n kritiese vraesteller wees en 'n ondersoekende siel hê.[6] Hy het die belangrikheid daarvan vasgestel om diep vrae te stel wat deeglik ondersoek word voordat ons idees as geloofwaardig aanvaar word.
Sokrates het die belangrikheid daarvan vasgestel om 'bewyse te soek, redenasies en aannames noukeurig te ondersoek, basiese konsepte te ontleed en die implikasies op te spoor, nie net van wat gesê word nie, maar ook van wat ook gedoen word'.[7] Sy metode van bevraagtekening staan nou bekend as 'Sokratiese bevraagtekening' en is die bekendste strategie vir kritiese denke. In sy wyse van ondervraging het Sokrates die behoefte aan denke vir duidelikheid en logiese konsekwentheid benadruk. Hy het mense vrae gevra om hul irrasionele denke of gebrek aan betroubare kennis te openbaar. Sokrates het getoon dat die besit van gesag nie akkurate kennis verseker nie. Hy het die metode vasgestel om oortuigings te bevraagteken, die aannames deeglik te ondersoek en op bewyse en gesonde rasionaal te steun. Plato het Sokrates se leerstellings opgeteken en die tradisie van kritiese denke voortgesit. Aristoteles en daaropvolgende Griekse skeptici verfyn Sokrates se leerstellings deur gebruik te maak van sistematiese denke en vrae te stel om die werklike aard van die werklikheid te bepaal, buite die manier waarop dinge met 'n oogopslag lyk.[8]
Sokrates het die agenda vir die tradisie van kritiese denke opgestel, naamlik om algemene oortuigings en verklarings reflekterend te bevraagteken, en oortuigings wat redelik en logies is, noukeurig te onderskei van dié wat - hoe aantreklik dit ook vir ons inheemse egosentrisme is, hoe baie dit ook al ons belange dien, hoe gemaklik ook al of vertroostend, dit kan wees — hulle het nie voldoende bewyse of rasionele grondslag om te glo nie.
Kritiese denke is deur Richard W. Paul beskryf as 'n beweging in twee golwe (1994).[9] Daar word dikwels na die 'eerste golf' van kritiese denke verwys as 'n 'kritiese analise' wat 'n duidelike, rasionele denke is wat kritiek insluit. Die besonderhede daarvan verskil onder diegene wat dit definieer. Volgens Barry K. Beyer (1995) beteken kritiese denke om duidelike, beredeneerde oordele te lewer. Gedurende die proses van kritiese denke moet idees beredeneer word, goed deurdink en beoordeel word.[10] Die Amerikaanse Nasionale Raad vir Uitnemendheid in Kritieke Denke[11] definieer kritiese denke as die "intellektueel gedissiplineerde proses om aktief en vaardig te konseptualiseer, toetepas, te analiseer, te sintetiseer of inligting wat versamel is te evalueer uit, of gegenereer word deur, waarneming, ervaring, nadenke, redenering , of kommunikasie, as 'n riglyn vir geloof en optrede."[12]
Verwysings
- ↑ Edward M. Glaser. "Defining Critical Thinking". The International Center for the Assessment of Higher Order Thinking (ICAT, US)/Critical Thinking Community. Besoek op 22 Maart 2017.
- ↑ Clarke, John (2019). Critical Dialogues: Thinking Together in Turbulent Times. Bristol: Policy Press. p. 6. ISBN 978-1-4473-5097-2.
- ↑ "Piaget's Stages of Cognitive Development". www.telacommunications.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2019. Besoek op 3 April 2018.
- ↑ "It's a Fine Line Between Narcissism and Egocentrism". Psychology Today. Besoek op 3 April 2018.
- ↑ 5,0 5,1 Visser, Jan; Visser, Muriel (2019). Seeking Understanding: The Lifelong Pursuit to Build the Scientific Mind. Leiden: BRILL. p. 233. ISBN 978-90-04-41680-2.
- ↑ Stanlick, Nancy A.; Strawser, Michael J. (2015). Asking Good Questions: Case Studies in Ethics and Critical Thinking. Indianapolis: Hackett Publishing. p. 6. ISBN 978-1-58510-755-1.
- ↑ Chiarini, Andrea; Found, Pauline; Rich, Nicholas (2015). Understanding the Lean Enterprise: Strategies, Methodologies, and Principles for a More Responsive Organization. Cham: Springer. p. 132. ISBN 978-3-319-19994-8.
- ↑ "A Brief History of the Idea of Critical Thinking". www.criticalthinking.org. Besoek op 14 Maart 2018.
- ↑ Walters, Kerry (1994). Re-Thinking Reason. Albany: State University of New York Press. pp. 181–98.
- ↑ Elkins, James R. "The Critical Thinking Movement: Alternating Currents in One Teacher's Thinking". myweb.wvnet.edu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Junie 2018. Besoek op 23 Maart 2014.
- ↑ "Critical Thinking Index Page".
- ↑ "Defining Critical Thinking".