Demensie: Verskil tussen weergawes
Besig |
Besig |
||
| Lyn 9: | Lyn 9: | ||
Demensie word gelys as 'n verworwe breinsindroom, wat gekenmerk word deur 'n agteruitgang in kognitiewe funksie, en word genoem in teenstelling met neuro-ontwikkelingsteurings.<ref name="DementiaUK">{{Cite web|title=What is mixed dementia|url=https://www.dementiauk.org/understanding-dementia/types-and-symptoms/mixed-dementia/|access-date=2020-12-13|website=Dementia UK|language=en-US}}</ref> Demensie word ook beskryf as 'n spektrum van steurings met veroorsakende subtipes wat gebaseer is op 'n bekende steuring, soos [[Parkinsonsiekte]], [[Huntington se siekte|Huntingtonsiekte]], [[Hartbloedvatsiekte|bloedvatsiektes]], [[MIV]], frontotemporalelobdegenerasie of Lewyliggaamsdemensie.<ref name="Wilson1">{{cite journal |vauthors=Wilson H, Pagano G, Politis M |title=Dementia spectrum disorders: lessons learnt from decades with PET research |journal=J Neural Transm (Vienna) |volume=126 |issue=3 |pages=233–251 |date=March 2019 |pmid=30762136 |pmc=6449308 |doi=10.1007/s00702-019-01975-4 |url=}}</ref> As meer as een soort dimensie voorkom, is dit bekend as gemengde demensie.<ref name="DementiaUK"/> |
Demensie word gelys as 'n verworwe breinsindroom, wat gekenmerk word deur 'n agteruitgang in kognitiewe funksie, en word genoem in teenstelling met neuro-ontwikkelingsteurings.<ref name="DementiaUK">{{Cite web|title=What is mixed dementia|url=https://www.dementiauk.org/understanding-dementia/types-and-symptoms/mixed-dementia/|access-date=2020-12-13|website=Dementia UK|language=en-US}}</ref> Demensie word ook beskryf as 'n spektrum van steurings met veroorsakende subtipes wat gebaseer is op 'n bekende steuring, soos [[Parkinsonsiekte]], [[Huntington se siekte|Huntingtonsiekte]], [[Hartbloedvatsiekte|bloedvatsiektes]], [[MIV]], frontotemporalelobdegenerasie of Lewyliggaamsdemensie.<ref name="Wilson1">{{cite journal |vauthors=Wilson H, Pagano G, Politis M |title=Dementia spectrum disorders: lessons learnt from decades with PET research |journal=J Neural Transm (Vienna) |volume=126 |issue=3 |pages=233–251 |date=March 2019 |pmid=30762136 |pmc=6449308 |doi=10.1007/s00702-019-01975-4 |url=}}</ref> As meer as een soort dimensie voorkom, is dit bekend as gemengde demensie.<ref name="DementiaUK"/> |
||
Diagnose is gewoonlik gebaseer op die mediese geskiedenis van die siekte en kognitiewe toetsing. Bloedtoetse kan gedoen word om ander moontlike oorsake uit te skakel en om die subtipe vas te stel. Die grootste risiko vir demensie is veroudering, maar demensie is gewoonlik nie deel van normale veroudering nie. Baie mense van 90 jaar of ouer toon geen tekens van demensie nie.<ref name="NIHa2022">{{cite web |title=The Dementias: Hope Through Research {{!}} National Institute of Neurological Disorders and Stroke |url=https://www.ninds.nih.gov/health-information/patient-caregiver-education/hope-through-research/dementias-hope-through-research?search-term=Vascular%20dementia |website=www.ninds.nih.gov |access-date=9 December 2022}}</ref> Sommige oorsake van demensie soos [[Rookgewoonte|rook]] en [[obesiteit]] is voorkombaar met veranderings in lewenstyl. |
|||
Demensie is tans wêreldwyd die sewende grootste oorsaak van die [[dood]]. Daar word elke jaar 10 miljoen nuwe gevalle aangemeld (een elke sowat drie sekondes).<ref name="WHO2022"/> Daar is geen bekende genesing nie. Daar is baie maatreëls wat die lewensgehalte van mense met dimensie en hulle versorgers kan verbeter. Kognitiewe en gedragsterapie kan byvoorbeeld gebruik word om verwante simptome van depressie te behandel.<ref name="Cochrane2015">{{cite journal | vauthors = Orgeta V, Leung P, Del-Pino-Casado R, Qazi A, Orrell M, Spector AE, Methley AM | title = Psychological treatments for depression and anxiety in dementia and mild cognitive impairment | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 2022 | issue = 4 | pages = CD009125 | date = April 2022 | doi = 10.1002/14651858.CD009125.pub3 }}</ref> |
|||
==Verwysings== |
==Verwysings== |
||
Wysiging soos op 20:12, 20 Maart 2023
Demensie is 'n steuring wat tot uiting kom as 'n stel verwante simptome, wat gewoonlik plaasvind wanneer die brein deur besering of siektes beskadig word.[1] Die simptome behels die progressiewe aantasting van die geheue, denke en gedrag wat iemand se vermoë om te funskioneer en alledaagse take uit te voer nadelig beïnvloed.
Beskrywing
Benewens 'n aantasting van die geheue en 'n versteuring van gedagtepatrone, is die algemeenste simptome emosionele probleme, probleme met taal en 'n afname in motivering. Die simptome kan beskryf word as voorkomend in 'n kontinuum oor verskillende fases.[2] Bewustheid word nie geraak nie. Demensie het eindelik 'n groot uitwerking op die individu, versorger en sosiale verhoudings in die algemeen.[1]
'n Diagnose van demensie vereis die waarneming van 'n verandering in 'n persoon se gewone denkfunksie en 'n groter kognitiewe agteruitgang as wat deur normale veroudering veroorsaak word.[3]
Verskeie siektes en beserings aan die brein, soos beroerte, kan demensie veroorsaak. Die algemeenste oorsaak is egter Alzheimersiekte, 'n neurodegeneratiewe steuring.[1] Die DSM-5 het demensie beskryf as óf 'n gematigde óf 'n groot neurokognitiewe steuring met wisselende grade van erns en baie veroorsakende suptipes. Die ICD-11 klassifiseer demensie ook as 'n neurokognitiewe steuring met baie vorme of subklasse.[4]
Demensie word gelys as 'n verworwe breinsindroom, wat gekenmerk word deur 'n agteruitgang in kognitiewe funksie, en word genoem in teenstelling met neuro-ontwikkelingsteurings.[5] Demensie word ook beskryf as 'n spektrum van steurings met veroorsakende subtipes wat gebaseer is op 'n bekende steuring, soos Parkinsonsiekte, Huntingtonsiekte, bloedvatsiektes, MIV, frontotemporalelobdegenerasie of Lewyliggaamsdemensie.[6] As meer as een soort dimensie voorkom, is dit bekend as gemengde demensie.[5]
Diagnose is gewoonlik gebaseer op die mediese geskiedenis van die siekte en kognitiewe toetsing. Bloedtoetse kan gedoen word om ander moontlike oorsake uit te skakel en om die subtipe vas te stel. Die grootste risiko vir demensie is veroudering, maar demensie is gewoonlik nie deel van normale veroudering nie. Baie mense van 90 jaar of ouer toon geen tekens van demensie nie.[7] Sommige oorsake van demensie soos rook en obesiteit is voorkombaar met veranderings in lewenstyl.
Demensie is tans wêreldwyd die sewende grootste oorsaak van die dood. Daar word elke jaar 10 miljoen nuwe gevalle aangemeld (een elke sowat drie sekondes).[1] Daar is geen bekende genesing nie. Daar is baie maatreëls wat die lewensgehalte van mense met dimensie en hulle versorgers kan verbeter. Kognitiewe en gedragsterapie kan byvoorbeeld gebruik word om verwante simptome van depressie te behandel.[8]
Verwysings
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Dementia". www.who.int (in Engels). Besoek op 26 September 2022.
- ↑ Bathini P, Brai E, Auber LA (November 2019). "Olfactory dysfunction in the pathophysiological continuum of dementia" (PDF). Ageing Research Reviews. 55: 100956. doi:10.1016/j.arr.2019.100956. PMID 31479764. S2CID 201742825.
- ↑ Budson A, Solomon P (2011). Memory loss : a practical guide for clinicians. [Edinburgh?]: Elsevier Saunders. ISBN 978-1-4160-3597-8.
- ↑ "ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics". icd.who.int. Besoek op 20 Januarie 2022.
- ↑ 5,0 5,1 "What is mixed dementia". Dementia UK (in Engels (VSA)). Besoek op 13 Desember 2020.
- ↑ Wilson H, Pagano G, Politis M (Maart 2019). "Dementia spectrum disorders: lessons learnt from decades with PET research". J Neural Transm (Vienna). 126 (3): 233–251. doi:10.1007/s00702-019-01975-4. PMC 6449308. PMID 30762136.
- ↑ "The Dementias: Hope Through Research | National Institute of Neurological Disorders and Stroke". www.ninds.nih.gov. Besoek op 9 Desember 2022.
- ↑ Orgeta V, Leung P, Del-Pino-Casado R, Qazi A, Orrell M, Spector AE, Methley AM (April 2022). "Psychological treatments for depression and anxiety in dementia and mild cognitive impairment". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (4): CD009125. doi:10.1002/14651858.CD009125.pub3.
Skakels
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
