Poema: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Nuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Sal geleidelik uitbrei. Bring maar solank verbeterings aan.
(Geen verskil)

Wysiging soos op 16:13, 29 Mei 2010

Hierdie artikel word tans deur Suidpunt bewerk en sal geleidelik uitgebrei word. Bring gerus solank verbeterings aan.


Poema
Lêer:Mountain lion.jpg
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Carnivora
Familie:
Felidae
Genus:
Puma
Spesie:
P. concolor
Binomiale naam
Puma concolor
(Linnaeus, 1771)
Verspreiding van die poema


Die poema ( Puma Concolor ), voorheen bekend as bergleeu , is ’n soogdier uit die Felidae-familie, wat eie aan die Amerikas voorkom. Hierdie groot, enkellopende katsoort het die grootste omvang gebied uit alle groot wilde landsoogdiere aan die Westelike Halfrond, [2] wat vanaf Yukon in Kanada tot die suidelike Andesgebergte van Suid-Amerika strek. As ’n aanpasbare, algemene spesie, hou die poema bykans in elke groot Amerikaanse habitat. Die poema kan uitgeken word aan sy groot, katagtige voorkoms, met 'n egalige geelbruin pels en lang stert. ’n Volwasse poema se stert kan nagenoeg een meter lank word; wat sowat ’n derde tot die helfte van sy liggaamslengte beslaan. Dit is die tweede swaarste kat op die twee vastelande, naas die jaguar. Afgesien van die poema se bonkige voorkoms, is hy die meeste aan die kleiner katsoorte verwant.

Die poema, wat meestal teen dagbreek en sononder aktief is, is ’n doeltreffende jagter wat sy prooi óf voorlê óf bekruip en dan bespring. Die dieet bestaan uit ’n groot verskeidenheid hoefdiere, waaronder takbokke, elk, Amerikaanse eland (moose), dikhoringskaap, sowel as beeste, perde en skape, veral in die noordelike dele van die Amerikas, ten prooi geval word. Nieteenstaande sal daar ook jag gemaak word op klein insekte- en knaagdierspesies. Hierdie katsoort verkies habitatte met digte onderbos en rotsagtige gebiede om hul prooi beter te bekruip, maar sal ook tuis in die oop veld wees. Die poema is territoriaal van aard, en word in lae bevolkingsdigthede aangetref. Territoriumgroottes hang grotendeels af van die terrein, plantegroei en die hoeveelheid prooi wat voorkom. Hoewel dit ’n groot roofdier is, is die poema nie noodwendig die dominante spesie in sy tuisgebied nie – daar moet onder andere om prooi meegeding word met ander roofdiere soos die jaguar, wolf, swartbeer en die grysbeer. Dit is ’n seldsame kat wat gewoonlik die mens probeer ontwyk. Die aanvalle op mense kom selde voor, ondanks ’n onlangse toename. [3]

Vanweë die oormatige jag en menslike ontwikkeling wat sedert die Europese kolonisering van Amerika inbreuk op die poema se habitat gemaak het, het die bevolkingsgetalle in die meeste dele van die oorspronklike tuisgebied gekrimp. Die poema is veral aan die oostelike Noord-Amerika uitgeroei, met ’n afsonderlike onderbevolking wat in Florida oorleef het. Ooggetuienis beweer dat die dier besig is om in sy voormalige oostelike tuisgebied, waaronder Maine en Noord-Michigan[4][5], terug te neem. In Noord-Amerika is die poema inheems aan Wes-Kanada (veral Brits-Columbië en Yukon), Washington, Oregon en Noord-Carolina. Oregon op sigself is die tuiste vir meer as 5 000 poemas, met die hoogste voorkoms in die Blue-gebergte in die noordoostelike gedeelte van die staat en in die suidwestelike Cascade-reeks. Hul vernaamste prooi bestaan hier uit takbokke, hoewel wasbere, elke, dikhoringskape en ander soogdiere en voëls ook as voedsel dien.


Benaming en naamverklaring

Omrede die poema so wydverspreid voorkom, dra hierdie dier verskeie name, inheemse mitologiese en hedendaagse verwysings saam met hom. Cougar, puma en mountain lion word die meeste in die Engelse taal gebruik, hoewel ander name soos catamount, panther, mountain screamer en painter ook soms gebesig word. Woordeboekskrywers beskou painter as ’n merendeels hoog-suidelike V.S.A. taalvariant van panther[6], hoewel die volksetimologie aanvoer dat die tipiese donker stertpunt ’n skilderkwas versinnebeeld. Die poema hou die Guinness World Record vir die dier met die meeste aantal benaminge – met oor die 40 name, slegs Engels alleenlik, op sy kerfstok. [7]

"Cougar" kan vanaf die Portugese çuçuarana, deur Frans, vanaf die oorspronklike Tupi-woord ontleen wees. Die huidige Brasiliaanse vorm is suçuarana. Dit kon ook vanuit Guarani as guaçu ara of guazu ara ontleen wees.

"Puma" ken sy oorsprong deur Spaans vanuit die Quechua-taal. [8][9][10]

Klassifikasie en ewolusie

Die poema is die grootste spesie onder die kleiner katsoorte. Dit word onder die subfamilie Felinae ingedeel, hoewel sy bonkige trekke met dié van die groot katte uit die subfamilie Pantherinae ooreenstem. [11] Die Felidae-familie het na bewering sy oorsprong sowat 11 miljoen jaar gelede in Asië gehad. Taksonomiese navorsing word grootliks op mitochondriese DNS-ontleding geskoei, [12] omrede die katfossiele wat opgediep is maar aan die skraal kant is. [13] Daar is wel beduidende sekerheid rakende die tydperk waarin die oerspesies voorgekom het.

Afgesien van die poema se bonkige voorkoms, is hy die meeste aan die kleiner katsoorte verwant.

In die nuutste genomiese navorsing oor die Felidae, het die algemene voorsaat van die huidige Leopardus, Lynx, Puma, Prionailurus en Felis-afstammelinge sowat 8 tot 8,5 miljoen jaar gelede na die Amerikas oor die Beringlandbrug getrek. Die afstammelinge het gevolglik in hierdie volgorde voortgespruit. [13] Die Noord-Amerikaanse katsoorte het van daar sowat 3 miljoen jaar gelede Suid-Amerika binnegedring, tydens die Groot Amerikaanse Verwisseling, wat met die vorming van die Isthmus van Panama opgevolg is. Die poema is oorspronklik onder die Felis-genus geklassifiseer (Felis concolor), wat dieselfde genus is waaraan die huiskat behoort. Vanaf 1993 word die poema onder Puma ingedeel, saam met die jaguarandi, ’n katsoort wat ’n klein bietjie minder as ’n tiende van die poema se massa uitmaak. Navorsing het bewys dat die poema en jaguarandi die naaste aan verwant is aan die moderne jagluiperd van Afrika en Wes-Asië, [13][14] hoewel hierdie verband onopgeklaar bly. Daar is al voorgestel dat die jagluiperd-afstammelinge uit die Puma-familie voortgespruit het in die Amerikas (sien Amerikaanse jagluiperd) en na Asië en Afrika teruggetrek het [13][14], terwyl ander navorsing daarop dui dat die jagluiperd se ontstaan in die Ou Wêreld self plaasgevind het. [15] Die uiteensetting van die Felinae-migrasie na die Amerikas bly steeds onduidelik.

Nuutgevonde navorsing toon hoë genetiese verwantskap onder die Noord-Amerikaanse poemabevolkings, wat aan die hand doen dat hulle almal as onlangse nakomelinge vanuit ’n klein voorvaderlike katgroep gespruit het. Culver et al. glo dat die oorspronklike Noord-Amerikaanse Puma concolor-bevolking gedurende die Pleistoseen-uitwissing ongeveer 10 000 jaar gelede uitgesterf het, gesamentlik met ander groot soogdiere soos die Smilodon. Noord-Amerika is toe deur ’n groep Suid-Amerikaanse poemas herbevolk. [14]

Subspesies

Tot en met die laat-1990’s is soveel as 32 subspesies opgeteken. ’n Onlangse genetiese studie van mitochondriese DNS [14] het bevind dat baie van hierdie subspesies te veel ooreenstem om as ’n onderskeie subspesie op molekulêre vlak uitgesonder te word. Uit hierdie navorsing erken die kanonieke Mammal Species of the World (3de uitgawe) ses subspesies, waarvan vyf alleenlik in Latyns-Amerika te vinde is: [11]

Argentynse poema (Puma concolor cabrerae)
wat die vorige subspesies en sinonieme hudsonii en puma (Marcelli, 1922) insluit;
Costa Ricaanse poema (Puma concolor costaricensis)
Noord-Amerikaanse poema (Puma concolor couguar)
wat die vorige subspesies en sinonieme arundivaga, aztecus, browni, californica, coryi, floridana, hippolestes, improcera, kaibabensis, mayensis, missoulensis, olympus, oregonensis, schorgeri, stanleyana, vancouverensis en youngi insluit;
Noordelike Suid-Amerikaanse poema (Puma concolor concolor)
wat die vorige subspesies en sinonieme bangsi, incarum, osgoodi, soasoaranna, sussuarana, soderstromii, sucuacuara en wavula insluit;
Oostelike Suid-Amerikaanse poema (Puma concolor anthonyi)
wat die vorige subspesies en sinonieme acrocodia, borbensis, capricornensis, concolor (Pelzeln, 1883), greeni en nigra insluit;
Suidelike Suid-Amerikaanse poema (Puma concolor puma)
wat die vorige subspesies en sinonieme araucanus, concolor (Gay, 1847), patagonica, pearsoni en puma (Trouessart, 1904) insluit.

Wat betref die Florida panther, wat onder die Noord-Amerikaanse Poema ingedeel is, bly die status onseker. Dit word steeds gereeld onder die subspesie Puma concolor coryi in navorsingswerke aangetoon, wat dié met betrekking op omgewingsbewaring insluit. [16] Culver et al. self het ’n lae mikrosatelliet verskeidenheid in die Florida panther opgemerk, wat moontlik weens inteling toegeskryf kan word. In reaksie op hierdie navorsing het een bewaringsgroep genoem dat die mate waartoe die wetenskaplikes die resultate en voorgestelde taksonomiese verdeling van Culver et al. aanvaar, onbekend is. [17]

Biologie en gedrag

Fisiese kenmerke

Die poema is ’n slanke en ratse kat. Die volwassenes se skouerhoogte is sowat 60 tot 76  cm. Die volwasse poemamannetjies is gemiddeld 2,4  m lank, van neuspunt tot stertpunt, wat tussen 1,5 en 2,75  m kan afwissel. [18][19] Die mannetjies se liggaamsmassa is ongeveer 53 tot 90  kg, met 62  kg as die gemiddelde. Selde sal 120  kg oorskry word. Die wyfies se massa wissel tussen 29 en 64  kg, met ’n gemiddelde van 42  kg. [20][21][22] Die poema se liggaamsbou is die kleinste by die ewenaar en raak geleidelik groter soos daar na die pole beweeg word. [2]

Hoewel poemas trekke van die tipiese huiskat het, is hulle omtrent net so groot soos ’n volwasse mens.

Die kop is rondvormig, met regop ore. Sy kragtige voorbene, nek en kake is goed aangepas om groot prooidiere vas te gryp en te klou. Vyf intrekbare kloue is op die voorpote (die een is ’n valskloutjie) en vier op die agterpote teenwoordig. Die groter voorpote en kloue word ingespan om ’n beter houvas op die prooi te kry. [23]

Poemas kan amper soos groot soos jaguars word, maar is minder gespierd en nie so sterk nie. Waar hierdie twee diere se tuisgebiede oorkruis, is die poema geneig om van ondergemiddelde grootte te wees. Die poema is omtrent so swaar soos die luiperd. Ten spyte van sy grootte word hy nie as ’n "groot kat" gereken nie, omrede die poema nie kan brul nie – die aangepaste strottehoof en gaapbeen van die Panthera ontbreek. [24] Die poema kan wel soos die huiskat lae grom-, spoeg-, spingeluide voortbring, sowel as tjirp- en fluitklanke. Sy geskree is welbekend, soos in sommige van die poema se volksname (byvoorbeeld mountain screamer) vermeld word. Tog word hierdie geskree dikwels verkeerdelik toegeskryf as die geluide/geroep van ander diere. [25]

Verwysings

  1. ↑ Caso, A., Lopez-Gonzalez, C., Payan, E., Eizirik, E., de Oliveira, T., Leite-Pitman, R., Kelly, M., Valderrama, C. & Lucherini, M. (2008). Puma concolor. 2008 IUBN Rooi Lys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2008. Verkry op 22 March 2009. Database-inskrywing regverdig die aanwysing van ‘veilig’
  2. ↑ 2,0 2,1 J. Agustin Iriarte, William L. Franklin, Warren E. Johnson, and Kent H. Redford (1990). "Biogeographic variation of food habits and body size of the America puma". Oecologia. 85 (2): 185. doi:10.1007/BF00319400. Besoek op 4 April 2007.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  3. ↑ Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Med
  4. ↑ http://twitpic.com/od2y4
  5. ↑ http://www.cougarnet.org/bigpicture.html
  6. ↑ "transcription of ''American Heritage Dictionary''". Bartleby.com. Besoek op 8 Maart 2009.
  7. ↑ The Guinness Book of World Records. 2004. p. 49.
  8. ↑ Cougar, Puma and "Jaguar at the Online Etymology Dictionary". Douglas Harper. 2001. Besoek op 6 Augustus 2006.
  9. ↑ ""cougar," Webster's Third New International Dictionary, Unabridged". Merriam-Webster. 2002. Besoek op 21 Mei 2009.
  10. ↑ ""cougar," Oxford English dictionary". Oxford University Press. 1989. Besoek op 21 Mei 2009.
  11. ↑ 11,0 11,1 Wozencraft, W. Christopher (16 November 2005). "Order Carnivora (pp. 532-628)". In Wilson, Don E.; Reeder, DeeAnn M. (reds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference] (3de uitg.). Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 vols. (2142 pp.). pp. 544–45. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
  12. ↑ Wade, Nicholas (6 Januarie 2006). "DNA Offers New Insight Concerning Cat Evolution". New York Times. Besoek op 3 Junie 2007. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (hulp)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Johnson, W.E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W.J., Antunes, A., Teeling, E. & O'Brien, S.J. (6 Januarie 2006). "The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment". Science. 311 (5757): 73–77. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146. Besoek op 4 Junie 2007. {{cite journal}}: More than one of |number= en |issue= specified (hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Culver, M. (2000). "Genomic Ancestry of the American Puma" (PDF). Journal of Heredity. 91 (3): 186–97. doi:10.1093/jhered/91.3.186. PMID 10833043. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  15. ↑ Barnett, Ross (9 Augustus 2005). "Evolution of the extinct Sabretooths and the American cheetah-like cat". Current Biology. 15 (15): R589–R590. doi:10.1016/j.cub.2005.07.052. PMID 16085477. Besoek op 4 Junie 2007. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  16. ↑ Conroy, Michael J. (2006). "Improving The Use Of Science In Conservation: Lessons From The Florida Panther" (PDF). Journal of Wildlife Management. 70 (1): 1–7. doi:10.2193/0022-541X(2006)70[1:ITUOSI]2.0.CO;2. Besoek op 11 Junie 2007. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  17. ↑ The Florida Panther Recovery Team (31 Januarie 2006). "Florida Panther Recovery Program (Draft)" (PDF). U.S. Fish and Wildlife Service. Besoek op 11 Junie 2007.
  18. ↑ "Mountain Lion (Puma concolor)". Texas Parks and Wildlife. Besoek op 30 Maart 2007.
  19. ↑ "Eastern Cougar Fact Sheet". New York State Department of Environmental Conservation. Besoek op 30 Maart 2007.
  20. ↑ Nowell, K. and Jackson, P. "Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan." (PDF). IUCN/SSC Cat Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland. Besoek op 2007-07-27.
  21. ↑ http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Puma_concolor.html
  22. ↑ http://pick4.pick.uga.edu/mp/20q?search=Puma+concolor
  23. ↑ "Cougar". Hinterland Who's Who. Canadian Wildlife Service and Canadian Wildlife Federation. Besoek op 22 Mei 2007.
  24. ↑ Weissengruber, GE (2002). "Hyoid apparatus and pharynx in the lion (Panthera leo), jaguar (Panthera onca), tiger (Panthera tigris), cheetah (Acinonyx jubatus) and domestic cat (Felis silvestris f. catus)". Journal of Anatomy. Anatomical Society of Great Britain and Ireland. pp. 195–209. doi:10.1046/j.1469-7580.2002.00088.x. Besoek op 20 Mei 2007. {{cite web}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  25. ↑ "About Eastern Cougars". Eastern Cougar Foundation. Besoek op 3 Junie 2007.
Hierdie artikel is oorspronklik vertaal vanaf die / / Engelse Wikipedia-artikel, [1].
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Poema&oldid=625551"