Lawameer
'n Lawameer is 'n groot volume lawa, gewoonlik gesmelte basalt, wat in 'n vulkaanopening, vulkaankrater of breë depressie voorkom. Die term word gebruik vir beide lawamere wat heeltemal of gedeeltelik gesmelt is en dié wat gestol is. Laasgenoemde word soms "bevrore" of "gestolde" lawamere" genoem.
Vorming[wysig | wysig bron]
Lawamere kan op een van drie maniere gevorm word:[1]
- van een of meer openinge in 'n krater waaruit genoeg lawa uitbars om die krater gedeeltelik te vul;
- wanneer lawa in 'n krater of breë depressie in vloei en dit gedeeltelik vul; of
- in 'n nuwe opening wat verskeie weke of langer aanhoudend lawa uitspuit en stadigaan 'n krater opbou wat hoër as die omringende grond is.
Die meer kan óf 'n konstante hoogte handhaaf, soos met die Mauna Ulu-uitbarsting van Kīlauea in Hawaii in 1967-'71, óf afwisselend daal en styg, soos met die Puʻu ʻŌʻō-uitbarsting van Kilauea in 1983-'84, met 'n periode van 5-20 minute.[2][3] In laasgenoemde geval het die lawa vinnig in die opening teruggesak voor die begin van 'n nuwe fase van aktiwiteit in die meer.[4]
Kīlauea het al baie jare lank twee volhardende lawamere: een in die Halemaʻumaʻu-opening in die kaldera op die kruin en nog een in die Puʻu ʻŌʻō-keël aan die oostelike skeursone van die vulkaan.[5] In Mei 2018 het albei mere verdwyn as gevolg van 'n toename in aktiwiteit in Kīlauea se oostelike skeursone. Die lawameer by Halemaʻumaʻu het in Desember 2020 teruggekeer, nadat Kīlauea vir die eerste keer in twee jaar uitgebars het.[6] Die lawameer het gestol nadat die uitbarsting in Mei 2021 geëindig het, maar weer teruggekeer nadat vulkaanaktiwiteit by Halemaʻumaʻu op 29 September 2021 hervat het.
Benewens sulke volhardende lawamere word ook tydelike mere (soms "lawapoele" genoem) aangetref.[7]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "VHP Photo Glossary: Lava lake". Volcanoes.usgs.gov. Besoek op 15 Augustus 2013.
- ↑ Wolfe et al. (1988). "Geologic observations and chronology of eruptive events". US Geological Survey Professional Paper 1463
- ↑ Witham and Llewellin (2006). "Stability of Lava Lakes". '+Journal of Volcanology and Geothermal Research vol. 158 p.321–332
- ↑ Wolfe et al. (1988). "Geologic observations and chronology of eruptive events". US Geological Survey Professional Paper 1463
- ↑ "HVO Kilauea Status". Volcanoes.usgs.gov. Besoek op 15 Augustus 2013.
- ↑ "USGS Volcanoes". Besoek op 21 Desember 2020.
- ↑ Tazieff, H. (1994). "Permanent lava lakes: Observed facts and induced mechanisms". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 63 (1–2): 3–11. Bibcode:1994JVGR...63....3T. doi:10.1016/0377-0273(94)90015-9.
Skakels[wysig | wysig bron]
- Nyiragongokrater se lawameer. Video op France 24 TV
- Video van die lawameer in Vanuatu se Marumvulkaan.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Lawameer.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
