Mis in C-majeur, op. 86 (Beethoven)

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Mis in C-majeur
deur Ludwig van Beethoven
Beethoven in ongeveer 1805, detail van 'n skildery portrait by Joseph Willibrord Mähler
ToonaardC-majeur
TeksMissa tota
Toewyding
  • Nikolaus II, Vors Esterházy de Galántha
Opgevoer13 September 1807, Eisenstadt
Gepubliseer1812, Leipzig
PubliseerderBreitkopf & Härtel
PartituurSoliste, koor en orkes

Ludwig van Beethoven het die Mis in C-majeur, op. 86, in 1807 gekomponeer in opdrag van Prins Nikolaus Esterházy II in 1807. Die mis, getoonset vir vir vokale soliste, koor en orkes, is in dieselfde jaar vir die eerste keer deur die prins se musici in Eisenstadt uitgevoer. Beethoven het ook dele van dié mis in sy 1808-konsert uitgevoer, waartydens vier ander belangrike werke ook gepremière is, onder meer die Simfonie no. 5 in C-mineur, op. 67. Die mis is in 1812 deur Breitkopf & Härtel gepubliseer.

Sowel die prins as die kontemporêre kritikus E.T.A. Hoffmann was oor die algemeen nie beïndruk deur die mis nie, hoewel Hoffmann dit steeds die meester waardig geag het weens die interne struktuur en die intelligente orkestrasie.[1] Die werk is sedertdien heeltemal oorskadu deur die latere en meer bekende Missa Solemnis, hoewel die kritikus meen dat die Mis in C-majeur die betere is omdat dit direk en emosioneel is.

Geskiedenis en komposisie[wysig | wysig bron]

Beethoven het in Wene kontrapunt onder Johann Georg Albrechtsberger bestudeer. Albrechtsberger was 'n kenner op dié gebied. Beethoven het geestelike tekste egter eers later in sy loopbaan begin toonset. In 1807 ontvang hy 'n opdrag van prins Nikolaus Esterházy II, wat die tradisie wou voortsit wat begin is deur Joseph Haydn, wat vir dekades lank as dié familie se kapelmeester (musiekbestuurder) gewerk het. Nadat Haydn in 1795 vanuit Londen teruggekeer het, het hy elke jaar 'n mis vir die Esterházy-familie gekompneer om die naamdag van die prins se vrou te gedenk. Haydn het dié tradisie egter gestaak toe in 1802 begin siek word. Beethoven was ten volle bewus van die tradisie wat Haydn begin het, en sy Mis in C-majeur is sterk hierdeur beïnvloed. Beethoven het in 'n brief aan die prins erken:[2] "Mag ek net noem dat ek die mis al bewend aan u oorhandig, want U Deurligtuge Hoogheid is gewoond aan die weergalose meesterwerke van die grote Haydn."

Die musikoloog Lewis Lockwood wrote:[3] "On accepting the prince's commission Beethoven had praised Haydn's masses, calling them 'inimitable masterpieces'. Beethoven meant it. He clearly studied Haydn's masses while composing his own, no doubt for reasons far beyond the fact that the Esterházys had commissioned it, as we see from his sketches for the Gloria. The sketches include two passages copied from the Gloria of Haydn's Schöpfungsmesse ('Creation Mass'), one of four late Haydn masses easily available to Beethoven in published editions."

Première en uitvoering[wysig | wysig bron]

Beethoven se mis is op 13 September 1807 deur die prins se eie musici uitgevoer in Eisenstadt, die prins se voorouerlike setel van die Esterházys wat 'n entjie buite Wene geleë is. Dit is nie bekend in watter gebou die uitvoering gehou is nie, maar die twee waarskynlikste plekke is die Bergkirche,[4] wat die plek was waar 'n aantal van Haydn se misse gepremière is, en die kapel in die prins se hoofresidensie, Schloss Esterházy.[5]

Die eerste uitvoering was nie behoorlik ingeoefen nie; die musikoloog Stoltzfus het die kleedrepitisie as "onbevredigiend" beskryf en opgemerk dat slegs een van die alte in die koor teenwoordig was.[6] Die uitvoering is nie baie goed ontvang nie, veral nie deur die opdraggewer, prins Esterházy, nie. Lockwood het dit soos volg beskryf (hoewel anekdoties):[7]

"According to the story, the prince, after hearing the work – and probably noticing its stark difference from the styles of Mass composition he revered in Haydn – said to Beethoven, 'But, my dear Beethoven, what is that you have done again?' Whereupon, continues the story, the court chapel master was heard to laugh – this being none other than Johann Nepomuk Hummel, the composer and pianist who had himself written masses for the Esterházy court, including one in the same key, C major, just the previous year. Reacting angrily to the prince's question and furious over Hummel's pompous laughter as well as the inferior guest quarters he had been given in Eisenstadt, Beethoven left in a huff."

Charles Rosen het na dié geleentheid verwys as Beethoven se vernederendste openbare mislukking.[8] Die prins het moontlik sy reaksie in Beethoven se teenwoordigheid versag, want in 'n latere brief aan gravin Henriette von Zielinska het hy so ver gegaan as om te skryf (uit die oorspronklike Frans vertaal: "Beethoven se mis is ondraaglik belaglik en verfoilik, en ek is nie eens daarvan oortuig dat dit behoorlik uitgevoer kan word nie. Ek is kwaad en skaam my daaroor."[9][4]

Beethoven het gedeeltes van die mis (die Gloria en die Sanctus) tydens 'n konsert op 22 Desember 1808 gedirigeer. Dit was dieselfde konsert waartydens hy die openbare premières van sy Simfonie no. 5 in C-mineur (op. 67), Simfonie no. 6 in F-majeur (op. 68), die Klavierkonsert no. 4 in G-majeur (op. 58) en die Koorfantasie in C (op. 80) gegee het.[2]

Publikasie[wysig | wysig bron]

Nikolaus II Esterházy, wat opdrag gegee het vir die mis en die première daarvan gereël het. Josef Lanzedelli, 1803

Beethoven het die mis ná 'n hersiening aan die uitgwers Breitkopf & Härtel gestuur, saam met die Vyfde en Sesde Simfonieë. Die mis is oorspronklike aan prins Esterházy opgedra en die toewyding verskyn op die manuskrip wat tydens die première gebruik is.[10] Dit is geen verrassing nie dat Beethoven – ná die fiasko van die eerste uitvoering en die prinse se reaksie daarop – die eerste gepubliseerde weergawe (1812) van die mis aan iemand anders, prins Kinsky, opgedra het. Die eerste uitgawe het bestaan uit 'n gedrukte partituur, asook handgeskrewe kopië van die orkespartye, wat op aanvraag beskikbaar was.[2]

Die uitgewer het 'n alternatiewe Duitse vertaling van die teks deur Christian Schreiber gestuur. Beethoven het op 16 Januarie 1811 soos geantwoord (vry vertaal uit die Duits):

"Die vertaling van die Gloria blyk vir my goed te pas, maar die Kyrie nie so goed nie, hoewel die aanvangswoorde 'tief in Staub anbeten wir' [diep in stof aanbid ons] baie goed pas; hoewel sommige frases soos 'ew'gen Weltenhersscher' [ewige heerser van die wêreld] en 'Allgewaltigen' [Almagtige] myns insiens meer by die Gloria pas. Die algemene karakter van die Kyrie is diepe oorgawe, vanwaar die innigheid van religieuse gevoelens 'Gott, erbarme dich unser' [God, ontferm U oor ons], [en,] sonder om egter hartseer te wees, is sagmoedigheid die grondslag van die hele beweging. En ten spyte van 'eleison erbarme dich unser' [eleison, ontferm U oor ons] is daar vrolikheid in die geheel. Op Sondae gaan die Katolieke feestelik versier en vrolik na hul kerk – net so is die Kyrie eleison die inleiding tot die hele mis. Met soveel sterk uitdrukkings bly daar min oor waar dit regtig sterk moet wees."[11]

Struktuur en orkestrasie[wysig | wysig bron]

Die mis is gekomponeer vir vier vokale soliste (sporaan, alt, tenoor en bas), 'n vierstemmige koor (SATB) en 'n simfonieorkes wat bestaan uit fluite, hobo's, klarinette, fagotte, Franse horings, trompette, keteltromme, strykers en orrel.[12] Die werk is in vyf dele verdeel volgens die ordinarium van die Latynse Mis. In die tabel hier onder word die vyf bewegings aangedui; die stemme, tempoaanduidings, toonaarde en maatslagaanduidings is uit die partituur geneem.

No. Deel Incipit Stempartye Tempoaanduiding Toonaard Meter
1 Kyrie Kyrie Soliste en koor Andante con moto assai vivace quasi Allegretto ma non troppo C-majeur 2/4
2 Gloria Gloria Tenoorsolo en koor Allegro con brio C-majeur 2/2
Qui tollis peccata mundi Altsolo en koor Andante mosso F-mineur 3/4
Quoniam tu solus sanctus Soliste en koor Allegro ma non troppo C-majeur 4/4
3 Credo Credo Koor Allegro con brio 3/4
Et incarnatus est Soliste en koor Adagio E-mol-majeur 2/4
Et resurrexit Bassolo en koor Allegro C-majeur 4/4
Et in Spiritum Sanctum Soliste en koor Allegro
Et vitam venturi saeculi Soliste en koor Allegro ma non troppo 2/2
4 Sanctus Sanctus Koor Adagio A-majeur 4/4
Pleni sunt coeli, Osanna Koor Allegro
Benedictus Soliste en koor Allegretto ma non troppo F-majeur
Osanna Koor Allegro A-majeur
5 Agnus Dei Agnus Dei Koor Poco Andante C-mineur 12/8
Dona nobis pacem Soliste en koor Allegro ma non troppo C-majeur 4/4
Koor Andante con moto, Tempo del Kyrie

Ontvangs[wysig | wysig bron]

E.T.A. Hoffmann het in 1813 – met 'n verwagting van die krag van Beethoven se Vyfde SImfonie – 'n resensie van die mis geskryf en verwys na "die uitdrukking van 'n kinderlik vrolike geaardheid wat, deur staat te maak op sy reinheid, vertrou in die geloof in God se genade en tot Hom pleit soos tot 'n vader wat die beste vir sy kinders wil hê en aan hul versoeke voldoen.[13] In the Agnus Dei, wat in C-minuer is, het hy "'n gevoel van innerlike weemoed gevoel, wat die hart egter nie skeur nie, maar dit goed doen en wat, soos pyn vanuit 'n ander wêreld, tot anderwêreldse saligheid oplos.[14] Die kritikus Nicholas Marston het gesê dat dié resensie nie daarin kon slaag om veel ondersteuning te werf nie.[1]

Vandag word die mis wel deur kritici (onder andere Rosen) van waarde geag, maar dit is waarskynlik die een werk uit Beethoven se groter werke wat die minste uitgevoer word. DIe werk word boonop oorskadu deur Beethoven se latere Missa Solemnis.[15][16] The Penguin Guide to Compact Discs (2007-uitgawe) noem die werk 'n meesterstuk wat vir baie lank laag aangeslaan is,[16] terwyl Micheal Moore geskryf het dat dit 'n direktheid en emosionele inhoud het wat die Missa Solemnis soms ontbreek.[15]

Opnames[wysig | wysig bron]

Die mis in C-majeur is deur die dirigent Trevor Harvey beskryf as "unjustly neglected", met verwysing na die opnamegeskiedenis daarvan.[17] In 2008 was daar net slowat 10 opnames van die mis in C-majeur in omloop – die Missa Solemnis is daarenteen teen daardie tyd minstens 21 keer opgeneem.[17] In die geval van twee van dié opnames is dit gevalle waar beide misse saam opgeneem is: Carlo Maria Giulini en die Philharmonia-orkes en -koor (1971), en Colin Davis met die Londen Simfonieorkes en London Simfoniekoor (2008).[17] Die Gramophone beskou die eersgenoemde opname (Guilini) as die sterker opname weens die energie en lewenskragtigheid daarvan.[17] Ander befaamde opnames sluit in 'n weldeurdagte interpretasie deur Richard Hickox and Collegium Musicum 90 (2003); 'n verfrissende opname deur John Eliot Gardiner en sy Orchestre Révolutionnaire et Romantique en die Monteverdi Koor; asook 'n intieme opname deur George Guest en die Akademie van St Martin's in the Fields en die Koor van die St. John-kollege, Cambridge.[16]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 Sien Marston 2006, bl. 4.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Sien Herttrich 2010.
  3. ↑ Sien Lockwood 2005, bl. 272.
  4. ↑ 4,0 4,1 Sien Jones 2003, bl. 7.
  5. ↑ Sien Stoltzfus 1982, bl. 29.
  6. ↑ Sien Stoltzfus 1982, p. 26.
  7. ↑ Sien Lockwood 2005.
  8. ↑ Sien Rosen 1971, bl. 366.
  9. ↑ Die brief is oorspronklik aangehaal in Herttrich 2010, bl. iv. Esterházy se oorpronklike woorde is in Frans: "La Messe de Beethoven est insuportablement ridicule et détestable, je ne suis pas convaincu qu’elle puisse même paroitre honêtement: j’en suis coleré et honteux."
  10. ↑ Sien Stoltzfus 1982, p. 23.
  11. ↑ Die oorspronklike lui soos volg (in Beethoven se spelling, insluitend ellipse): "die Ubersezung zum gloria scheint mir sehr gut zu paßen zum Kyrie nicht so gut obwohlen der Anfang „tief im Staub anbeten wir“ sehr gut paßt, so scheint mir doch bey manchen Ausdrücken wie „ew’gen Weltenherrscher“ „Allgewaltigen“ Mehr zum gloria tauglich. der allgemeine charakter [...] in dem Kyrie ist innige Ergebung, woher innigkeit religiöser Gefühle „Gott erbarme dich unser“ ohne deswegen Traurig zu seyn, sanftheit liegt dem Ganzen zu Grunde, [...] obwohlen „eleison erbarme dich unser“ – so ist doch heiterkeit im Ganzen, Der Katholike tritt sonntags geschmückt festlich Heiter in seine Kirche das Kyrie Eleison ist gleichfalls die Introdukzion zur ganzen Messe, bey so starken ausdrücken würde wenig übrig bleiben für da, wo sie wirklich stark seyn Müßen."
  12. ↑ Sien Jones 2003, bl. 8.
  13. ↑ Sien Hoffmann 1813: "[...] den Ausdruck eines kindlich heiteren Gemüths, das, auf seine Reinheit bauend, gläubig der Gnade Gottes vertraut und zu ihm fleht wie zu dem Vater, der das Beste seiner Kinder will und ihre Bitten erhört."
  14. ↑ Sien Hoffmann 1813: "[...] ein Gefühl der inneren Wehmut, die aber das Herz nicht zerreisst, sondern ihm wohlthut, und sich, wie der Schmerz, der aus einer andern Welt gekommen ist, in überirdische Wonne auflöst."
  15. ↑ 15,0 15,1 Sien Moore 1999.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Sien Gossett & Brauner 2007, bl. 147.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Sien Gramophone 2008.

Bronnelys[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Mis_in_C-majeur,_op._86_(Beethoven)&oldid=2659029"