Grondsoorte

Grondsoorte verwys na die verskillende tipes grond wat op die aarde se oppervlak voorkom. Daar is hoofsaaklik drie tipes grond: sandgrond, kleigrond en leemgrond.

Grond is die organiese en nie-organiese materiaal wat die oppervlak van die aarde bedek en ʼn medium vir plante bied om in te groei. Grond ontwikkel stadig en oor tyd en bestaan uit verskeie tipes materiaal. Verskillende grondsoorte het ook verskillende eienskappe. 

Grond

Grond is 'n mengsel van verweerde materiaal, vloeistowwe en gasse wat aan die aardoppervlak of net onder die oppervlak voorkom. Die nie-verweerde materiaal word rots genoem. Grond is dus aanvanklik verweerde rots.

Die vormingsproses van grond is dus ʼn verweringsproses en is 'n gevolg van die effek van hitte en koue, die effek van die son, reën en wind op die rots, wat uiteindelik tot 'n breuk in die rotsgesteente lei. Die rotsblokke kom dan los, en rol na benede, waar kleiner gedeeltes daarvan deur riviere meegevoer word na die estuarium (rivierdelta). As gevolg van verder slytasie ontstaan steeds kleiner deeltjies, soos grond, sand en klei.

Minerale en organiese deeltjies bind met hierdie deeltjies (sand, klei en grond) en verskillende mengsels bepaal watter tipe grondsoort dit is: Sandgrond, kleigrond of leemgrond.

Alle tipes grond bestaan dus uit die volgende:

• Gronddeeltjies
• Grondwater
• Grondlug
• Organiese materiaal
• Grondmikrobes

Grondlug, verskil van gewone lug (suurstof). Dit bevat meer waterdamp, meer koolstofdioksied, minder suurstof en meer gasse soos ammoniak en swawelwaterstof.

Humus

Die organiese materiaal en grondmikrobes vorm saam humus. Humus word gekenmerk aan ʼn donker kleur en dit bestaan uit organiese stof wat weer om die beurt bestaan uit dooie plant- en diermateriaal wat deur mikro organismes omwerk is. Humus dien as plantvoedsel, verhoog die vrugbaarheid van grond, verbeter die grond belugting, verbeter die water hou vermoë van die grond en ook die PH vlakke in die grond verlaag.

Tipes Grond

Sandgrond

Een tipe grondsoort is Sandgrond. Sandgrond is as’t ware baie klein stukkies opgebreekte rots. Sand is taamlik grof en los van aard en water dreineer baie maklik daaruit. Hierdie tipe grond is egter nie goed vir plantegroei nie omdat sand nie maklik aan nutriënte kan vashou nie. Hierdie tipe grond word op die oppervlak van oseane en in woestyne aangetref.

Eienskappe:

• Sandgrond is goed belug, die groot, los korrelformasie verseker dat daar baie suurstof in die grond is.
• Sandgrond bestaan uit ʼn 85% sand; 5% slik; 10% klei samestelling per volume
• Sandgrond hou water nie goed nie, droog baie vinnig uit en dreineer baie vinnig.
• Sandgrond bevat min humus, min voedsel vir plantegroei en is nie vrugbaar nie.
• Sandgrond absorbeer hitte baie vinning en kan baie warm word. (Dink byvoorbeeld aan ’n woestyn of ’n strand)
• Sandgrond is die maklikste grondsoort om te bewerk.

Kleigrond

Kleigrond bestaan uit meer fyn kleikorrels as growwe sandkorrels. Die partikels van die grond is baie klein en daar is baie min spasie vir water of lug om binne hierdie grondsoort te sirkuleer. Kleigrond dreineer dus nie baie goed nie en die struktuur van die grond maak dit moeilik vir plante se wortels om daarin te groei. Hierdie tipe grond word meestal naby damme, riviere, mere en vleilande gevind

Eienskappe:

• Kleigrond bevat min lug.
• Kleigrond bestaan uit ’n 10% sand, 20% slik en 70 % klei samestelling per volume.
• Kleigrond Hou water baie goed vas, droog moeilik uit, dreineer swak en bars as dit te droog word.
• Kleigrond bevat humus (minder as wat in leemgrond gevind kan word), heelwat voedsel vir plantegroei en is vrugbaar (maar minder as leemgrond)
• Kleigrond absorbeer hitte baie stadig en word dus nooit baie warm nie. Dit word ook maklik koud wat nadelig vir plante se wortels en groei kan wees.
• Kleigrond is baie moeilik bewerkbaar, die tekstuur van die grond wat baie klewerig is, kan dit moeilik maak om meet te werk.

Leemgrond

Leemgrond is ʼn mengsel van gelyke hoeveelhede klei-, sand- en ander grondkorrels. Leemgrond is die ideale grond vir tuiniers of boere aangesien dit ryk aan nutriënte is, vog baie goed behou, maar ook goed dreineer.

Eienskappe:

• Leemgrond bevat genoeg lug vir plantegroei.
• Leemgrond bestaan uit ’n 50% sand, 30% silk en 20% klei samestelling per volume.
• Leemgrond hou water goed vas, droog nie maklik uit nie en dreineer goed
• Leemgrond is ryk aan humus en bevat heelwat voedsel vir plantegroei, dit is ook die mees vrugbare grondsoort.
• Hitte word matig geabsorbeer in leemgrond, die grondsoort is nooit te warm of te koud nie.
• Leemgrond is maklik bewerkbaar.

Grondklassifikasie

Suid-Afrika het ʼn eie grondklassifikasie sisteem wat vir die eerste maal in 1977 gepubliseer is. Hierdie sisteem is gebaseer op baie jare se data versameling van verskeie bronne en het bekend gestaan as “Grondklassifikasie- ʼn Binominale Sisteem vir Suid-Afrika”. Dit het sedertdien bekend geword as die “rooi boek”. Hierdie sisteem maak gebruik van unieke kombinasies van bogrond- en ondergrondlae om te bepaal watter tipe grondsoort dit is. Sekere ander karaktereienskappe binne die grond word ook in ag geneem wanneer die binominale sisteem gebruik word om ʼn grondsoort te bepaal.

Hierdie sisteem is verder verfyn in 1991. Inligting wat bekom is oor dele van Suid-Afrika waar dit voorheen moeilik was om grond te klassifiseer het hierby toegedra. Die aangepasde sisteem is “Grondklassifikasie- ʼn Taksonomiese Sisteem vir Suid-Afrika” genoem. Die nuwe sisteem staan bekend as die ‘blou boek’. Hierdie sisteem gebruik die selfde formaat as die van die rooi boek, maar daar is meer grondtipes en ʼn verbeterde kriteria bygevoeg.

Vandag kan enige een van die twee klassifikasiesisteme gebruik word om grondtipes mee vas te stel maar die blou boek- sisteem (1991) het meer moontlikhede.

Grondtoetse

Grond bevat verskillende voedingstowwe/nutriënte en met die hulp van grondtoetse kan die ‘toestand’ van grond vasgestel word. Grondtoetse is veral van belang vir boere omdat die toetse hul kan help bepaal watter bemestingsplan hul moet volg om die optimale oes van ʼn betrokke gewas te verkry.

Grondtoetse kan ook help om te bepaal of grond suur of alkalies is (m.a.w. die pH-waarde van die grond). ʼn pH-waarde van 7.0 dui op neutrale grond. Grond met ʼn pH-waarde wat hoër is as 7.0 is alkalies en grond met ʼn laer pH-waarde as 7.0 is suur grond.

Die meeste grond in Suid-Afrika se pH-vlakke varieer tussen pH 4 (sterk suur) tot pH 9 (sterk alkalies).

Die meeste landbougewasse wat in Suid-Afrika verbou woord, groei die beste in gronde wat net effens suur is (d.w.s. pH van 6.5). Deur die pH van grond te bepaal kan stappe geneem word om die grond binne redelike perke van die ideaal te hou.

Grondtoetse is ook waardevol om die oorsake van ʼn misoes of swak opbrengste te bepaal. ʼn Swak grondstruktuur word dikwels gevind waar dat daar onvoldoende voedingstowwe (veraal fosfaat en stikstof) in die grond gevind word. ʼn Te hoë konsentrasie van braksoute of besproeiing met water met ʼn te hoë brakinhoud kan ook bydrae tot ʼn swak grondstruktuur.

Sien ook

• Gronderosie
• Grond

Eksterne skakels

• https://www.goconqr.com/en/p/4051020-grondsoorte-mind_maps (Breinkaart wat die samestelling van grond aandui.)
• http://iuss.org/19th%20WCSS/Symposium/pdf/2503.pdf (Volledige beskrywing van grondsoorte in Suid-Afrika)

Verwysings

• Adatia, R., Clitheroe, F., Cohen, S., Cowan, R., De Villiers, R., Joannides, A., Sadie, R., van Zyl, M., Visagie, L., Waters, H., Webb, J. 2013. Platinum:Natuurwetenskappe en Tegnologie. Graad 5. Pearson: Kaapstad. Bl. 170 -178.  https://quizlet.com/23984343/graad-8-biologie-die-aard-van-grond-flash-cards/
• http://gadi.agric.za/articles/Agric/grondtoets.php
• http://www.mieliestronk.com/zaardgrond.html
• http://study.com/academy/lesson/what-is-soil-definition-structure-types.html
• http://www.agis.agric.za/agisweb/soils.html