Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigeen verbeter en uitgebrei kan word.	Sondag, 19 Augustus 2018 Hier is tans 52 958 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n Afrikaanse wêreldklas-ensiklopedie te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

’n Stervormende gebied in die Groot Magellaanse Wolk.Bron: Nasa/ESA

’n Ster is ’n swaar, helder bol plasma wat deur swaartekrag byeengehou word. Die naaste ster aan die Aarde is die Son, wat die bron is van die grootste deel van die energie op die planeet. Talle ander sterre is snags van die Aarde af sigbaar as hulle nie deur atmosferiese verskynsels verberg word nie. Hulle lyk soos ’n magdom klein ligpunte weens hul geweldige afstand. Die meeste duidelik waarneembare sterre is histories gegroepeer in sterrebeelde en asterismes, en die helderste sterre het alledaagse name gekry. Sterrekundiges het oor die eeue heen verskeie katalogusse saamgestel wat gestandaardiseerde name aan die sterre gee.

Vir die grootste deel van sy bestaan skyn ’n ster vanweë die kernfusie van waterstof tot helium in sy kern – dit laat energie vry wat deur die binnekant van die ster beweeg en daarna na die buitenste ruim uitgestraal word. Wanneer ’n ster se waterstof byna op is en hy groot genoeg is, word natuurlike elemente swaarder as helium gevorm, óf deur ster-nukleosintese tydens sy bestaan óf deur supernova-nukleosintese wanneer ’n baie swaar ster ontplof. Sterrekundiges kan die massa, ouderdom, metaalinhoud (chemiese samestelling) en baie ander eienskappe van ’n ster vasstel deur sy beweging deur die ruimte, ligsterkte en spektrum onderskeidelik. Die totale massa van ’n ster bepaal sy evolusie en wat aan die einde van sy leeftyd daarmee gebeur. Ander eienskappe van ’n ster word bepaal deur sy evolusiegeskiedenis, soos sy deursnee, rotasie, beweging en temperatuur. Met ’n grafiek van die temperatuur van sterre teenoor hul ligsterkte, bekend as ’n Hertzsprung-Russell-diagram (HR-diagram), kan die ouderdom en evolusiefase van ’n ster bepaal word.

Sterre word gevorm uit wolke van hoofsaaklik waterstof, met ook helium en klein hoeveelhede swaarder elemente. Wanneer die ster se kern dig genoeg geword het, word waterstof in helium omgesit deur kernfusie, en energie word in die proses vrygestel. Die res van die ster se binnekant gelei energie weg van die kern deur ’n kombinasie van stralings- en konveksieprosesse. Die ster se interne druk voorkom dat dit onder sy eie swaartekrag instort. Wanneer al die waterstof by die kern opgebruik is, sit ’n ster met ’n gemiddelde massa soos die Son uit en word ’n rooireus. In swaarder sterre vind die samesmelting van swaarder elemente plaas by die kern of in lae om die kern. Die ster ontwikkel dan tot ’n gedegenereerde vorm en laat ’n deel van sy materie in die interstellêre omgewing vry, waar dit ’n nuwe generasie sterre sal vorm met ’n groter verhouding van swaar elemente. Intussen word die kern ’n steroorblyfsel: ’n witdwerg, neutronster of, as sy massa groot genoeg is, ’n swartkolk.

Dubbel- en veelvoudige sterstelsels bestaan uit twee of meer sterre wat verbind word deur hul swaartekrag en gewoonlik in ’n stabiele baan om mekaar wentel. Wanneer twee sulke sterre baie na aan mekaar lê, kan hul swaartekrag-interaksie ’n groot invloed op hul evolusie hê. Sterre kan deel vorm van ’n baie groter swaartekraggebonde struktuur, soos ’n sterreswerm of sterrestelsel.

...lees verder

In die nuus

Die Ghanese diplomaat en sewende sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies, Kofi Annan, sterf op 80 in Bern, Switserland.
'n Swakheid in die betonstruktuur word as 'n moontlike oorsaak aangevoer vir die ineenstorting van die snelwegbrug Ponte Morandi in die Italiaanse hawestad Genua.
Patricia de Lille bedank as burgemeester van Kaapstad met ingang 31 Oktober 2018.
Die ampsbekleër Emmerson Mnangagwa wen die presidensiële verkiesings in Zimbabwe.
Die Nieu-Seelandse rugbyspan Crusaders wen die eindwedstryd van die agtste Superrugbyseisoen teen die Suid-Afrikaanse Lions met 37–18.

Het u geweet...

... dat daar reeds in 1951 aan die Woordeboek van die Afrikaanse Taal begin werk is? Dit is die grootste woordeboek wat Afrikaanse woorde beskryf en is steeds nie voltooi nie.

... dat die Lae Lande deur 'n kaart wat soos 'n leeu lyk voorgestel kan word? Die Leo Belgicus is 'n gestileerde kaart van wat die Nederlande in die vorm van 'n leeu uitbeeld en die eerste weergawe is reeds in 1583 geskep.

Vandag in die geskiedenis

19 Augustus:

1894 – Die Franse motorontwerper André Lefèbvre (2CV/"Ente", Citroën DS) word gebore.
1940 – Tweede Wêreldoorlog: In Oos-Afrika word Brits-Somaliland aan Italië afgestaan ná die inval wat op 4 Augustus begin het.
1942 – Tweede Wêreldoorlog: Geallieerde magte, meestal Kanadees, val Dieppe, Frankryk, binne in die Dieppe-inval.
1953 – A.L. Geyer lewer 'n praatjie by die Rotariërklub in Londen om te verduidelik hoekom apartheid "die beste" beleid vir alle rasse in Suid-Afrika is.
1968 – Nigeriese federale troepe val veelvuldige teikens in Biafra aan en 2 000 mense sterf na bewering in die gepaardgaande bloedbad.
1989 – Tydens die Paneuropese Piekniek vlug meer as 600 burgers van die Duitse Demokratiese Republiek (DDR) met Hongaarse ondersteuning na die Weste – die begin van die einde van die DDR.
1991 – In die mislukte Sowjet-staatsgreeppoging van 1991 deur Kommunistiese konserwatiewe elemente, word aangekondig dat Michail Gorbatsjof siek is en van sy amp as president onthef is.

Voorbladbeeld

'n Ruspe van Eligma Narcissus, 'n skoenlapper van die familie Nolidae, inheems aan die oostelike trope en subtrope. Foto geneem op 4 Junie 2017 in Kadavoor, Kerala, Indië.