Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigeen verbeter en uitgebrei kan word.	Sondag, 24 Maart 2019 Hier is tans 76 912 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n Afrikaanse wêreldklas-ensiklopedie te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Die Kryt-Paleogeen-uitwissing (K-Pg-uitwissing) was een van die "Groot Vyf" uitwissingsvoorvalle in die Aarde se geskiedenis toe driekwart van die Aarde se plante en diere, insluitende alle nie-vlieënde dinosourusse, 66 miljoen jaar gelede binne ’n geologies kort periode uitgesterf het. Die uitwissing dui die grens aan tussen die geologiese periodes Kryt (die laaste periode van die Mesosoïese Era) en Paleogeen (die eerste periode van die Kainosoïese Era).

In die geologiese rekord word die uitwissing aangedui deur ’n dun rotslaag, die Kryt-Paleogeen-grens, wat regdeur die wêreld in see- en aardrotse gevind word. Dit bevat hoë vlakke van die metaal iridium, wat seldsaam in die aardkors is, maar volop in asteroïdes voorkom.

Daar word algemeen geglo die K-Pg-uitwissing is veroorsaak deur ’n groot komeet of asteroïde wat die Aarde getref het en ’n katastrofale uitwerking op die omgewing gehad het, insluitende ’n lang impakwinter (weens stof en as wat die Son se strale afkeer), wat dit vir plante onmoontlik gemaak het om fotosintese uit te voer. Dié teorie is ondersteun deur die ontdekking van die 18 km wye Chicxulub-krater in die laat 1970's in die Golf van Meksiko, wat onteenseglik bewys het dat die K-Pg-grens afval van ’n asteroïde-impak verteenwoordig. Die feit dat die uitwissing op dieselfde tyd plaasgevind het as die impak, is ook ’n bewys dat die uitwissing deur die asteroïde veroorsaak is.

Daar is egter wetenskaplikes wat glo die uitwissing is veroorsaak of vererger deur ander faktore soos vulkaniese uitbarstings, klimaatsveranderings en/of ’n verandering in seevlakke.

’n Groot verskeidenheid spesies het in die K-Pg-uitwissing omgekom. Die bekendste slagoffers was die nie-vlieënde dinosourusse. Ander organismes is egter ook erg geraak, soos soogdiere, voëls, pterosourusse, akkedisse, insekte, en plante. In die oseane is groot seereptiele, visse, haaie, weekdiere en baie soorte plankton swaar getref. Daar word geraam dat tot 75% van die spesies op Aarde kon verdwyn het.

Die verwoesting wat deur die uitwissing veroorsaak is, het egter ook evolusiegeleenthede geskep. Ná die voorval het baie diergroepe skielike en groot veranderings ondergaan en is nuwe lewensvorme geskep wat die ekologiese nisse gevul het wat deur die uitwissing leeg gelaat is. Soogdiere het veral in die Paleogeen gediversifiseer en nuwe vorms aangeneem soos perde, walvisse, vlermuise en primate. Voëls, visse en dalk akkedisse het ook versprei.

...lees verder

In die nuus

Die Britse regering en die Europese Raad kom ooreen om die vir 29 Maart 2019 beplande Brexit om minstens twee weke te verskuif.
Die Amerikaanse regering onder President Donald Trump erken die deur Israel geannekseerde Golanhoogland as deel van dié land, ten spyte van die internasionale erkenning as integrale deel van Sirië.
Die vorige president van Brasilië, Michel Temer, is as gevolg van 'n korrupsie-ondersoek in hegtenis geneem.
Kasakstan se langdienende president Noersoeltan Nazarbajef bedank en is deur sy partygenoot Kassym-Jomart Tokajef opgevolg. Gelyktydig is dié land se hoofstad Astana na Noersoeltan hernoem.
Filippyne onttrek van die Internasionale Strafhof in Den Haag.

Het u geweet...

... dat broom en kwik die enigste twee elemente is wat in suiwer vorm as 'n vloeistof by kamertemperatuur voorkom?

... dat Wikings reeds 500 jaar voor Christopher Columbus Amerika ontdek het? Hulle het 'n nedersetting by L'Anse aux Meadows op Newfoundland eiland in Kanada gevestig.

Vandag in die geskiedenis

24 Maart:

1603 – Koning Jakobus I word die eerste Britse heerser wat gelyktydig oor Skotland, Engeland en Ierland heers.
1882 – Robert Koch kondig die ontdekking aan van die bakterie wat tuberkulose veroorsaak.
1944 – Tweede Wêreldoorlog: Gevange Geallieerde soldate begin die Groot Ontsnapping (Engels: Great Escape) toe hulle ontsnap uit die Stalag Luft III, 'n krygsgevangenekamp wat deur die Luftwaffe bedryf is.
1976 – President Isabel Perón van Argentinië word ontvoer en afgesit in 'n bloedlose staatsgreep.
1993 – Die komeet Shoemaker-Levy 9 word in 'n wentelbaan om Jupiter ontdek.