Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigiemand verbeter en uitgebrei kan word.	Dinsdag, 17 Mei 2022 Hier is tans 103 178 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n wêreldklas-ensiklopedie in Afrikaans te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Die Maori-kultuur (Maori: Māoritanga) is die gebruike, kultuurpraktyke en geloofsoortuigings van die inheemse Maori-volk van Nieu-Seeland. Dit het uit die Oos-Polinesiese kultuur ontstaan en is steeds deel daarvan. Die Maori-kultuur vorm 'n kenmerkende deel van die Nieu-Seelandse kultuur en danksy 'n groot diaspora en die opneem van Maori-motiewe in die gewilde kultuur word dit wêreldwyd aangetref. Onder die Maori's, en in 'n mindere mate dwarsoor Nieu-Seeland, word die woord Māoritanga dikwels gebruik as min of meer 'n sinoniem vir die Maori-kultuur. Die Maori-agtervoegsel -tanga is rofweg 'n ekwivalent van die Afrikaanse agtervoegsel "-heid" of "-skap". Dit is ook al vertaal as "'n Maori-lewenswyse".

Vier aparte maar oorvleuelende kultuurtydperke het histories tot die Maori-kultuur bygedra:

Die tyd voordat die Maori-kultuur van die ander Polinesiese kulture begin verskil het (Argaïese tydperk);
Die tyd voor wydverspreide Europese kontak (Klassieke tydperk);
Die 19de eeu, waarin die Maori's intensiewer wisselwerkings met Europese besoekers en setlaars gehad het; en
Die moderne tyd, sedert die begin van die 20ste eeu.

Māoritanga in die moderne tydperk word al hoe meer beïnvloed deur verstedeliking, groter kontak met Nieu-Seelanders van Europese afkoms 'n herlewing van tradisionele praktyke.

Tradisionele Maori-kuns speel 'n groot rol in Nieu-Seelandse kuns. Dit sluit in whakairo (houtsnywerk), raranga (weefwerk), kapa haka (groepoptrede), whaikōrero (redenaarskuns) en tā moko (tatoes). Die patrone en karakters wat voorgestel word, is 'n weerspieëling van die geloofsoortuigings en geslagsregisters (whakapapa) van die Maori's. Kunstenaars volg dikwels die tegniek van hulle voorouers, maar in die 21ste eeu sluit Māoritanga ook kontemporêre kunste soos rolprente, televisie, poësie en die teater in.

Die Maori's se taal is bekend as te reo Māori, wat verkort word tot te reo (letterlik "die taal"). Aan die begin van die 20ste eeu het dit gelyk of te reo Māori en ander aspekte van die Maori's se lewenswyse kan verdwyn. In die 1980's het regeringsgeborgde skole (Kura Kaupapa Māori) mense met Europese én Maori-herkoms egter in te reo begin onderrig.

Tikanga Māori is 'n stel kultuurwaardes, gebruike en praktyke. Dit sluit begrippe in oor wat heilig is, om jou gemeenskap te versorg, grondregte en ander verhoudings tussen mense en hulle omgewing. Tikanga verskil van 'n Westerse etiese of regstelsel omdat dit nie deur 'n sentrale owerheid of 'n stel dokumente voorgeskryf word nie. Dit is 'n vloeibaarder en dinamieser stel praktyke, en gemeenskapsaanspreeklikheid is "die doeltreffendse maganisme vir die afdwing van tikanga".

...lees verder

In die nuus

Wêreldrugby het Australië as gasheer vir die Rugbywêreldbeker 2027 benoem, terwyl die Rugbywêreldbeker 2031 aan die Verenigde State toegeken is; laasgenoemde sal die eerste in die Amerikas wees.
Die Suid-Afrikaanse politikus en twee-en-dertigste Springbokkaptein Dawie de Villiers sterf op 81 in Stellenbosch.
Die Franse president Emmanuel Macron word die eerste ampsbekleër in byna 20 jaar wat herverkies word.
In Suid-Afrika kondig President Cyril Ramaphosa die opheffing van die landswye staat van inperking aan, wat in Maart 2020 as gevolg van die Covid-19-pandemie ingestel is.
Ná die erkenning van die selfverklaarde Volksrepubliek Donetsk en Volksrepubliek Loehansk begin Rusland 'n grootskaalse inval in Oekraïne.

Het u geweet...

... dat die Millau-brug naby Millau in die suide van Frankryk hoër is as die Eiffeltoring en net 40 meter korter as die Empire State-gebou? Die brug is in 2004 voltooi en as mens die steunpilare in ag neem, is dit die hoogste brug ter wêreld.

... dat Keulen in Duitsland naas die Franse stad Bordeaux in die 13de eeu die grootste uitvoerhawe vir wyn was? Engeland was een van die vernaamste bestemmings. Vandag is die stad beter bekend vir sy bier, Kölsch, wat ook die naam van die plaaslike dialek is.

Vandag in die geskiedenis

17 Mei: Nasionale Dag van Noorweë; Galiciese Literatuurdag in Galicië, Spanje.

1765 – Oorlede: Alexis Clairaut, Franse wiskundige en denker.
1900 – Tweede Vryheidsoorlog: Die beleg van Mafikeng eindig.
1943 – Die VSA-weermag sluit 'n kontrak met die Universiteit van Pennsilvanië om die ENIAC-rekenaar te ontwikkel; die eerste elektroniese rekenaar wat vir algemene gebruik bedoel was.
1961 – Gebore: Enya, Ierse sangeres.
1995 – Jacques Chirac word president van Frankryk.

Voorbladbeeld

Die Evangelies-Lutherse Christuskirche in Windhoek, Namibië, is op inisiatief van pastoor Wilhelm Anz in April 1896 beplan, deur die argitek Gottlieb Redecker ontwerp en tussen 1907 en 1910 opgerig. Die inwyding het op 16 Oktober 1910 plaasgevind. Die kerk is tans een van die bekendste bakens in die Namibiese hoofstad.