Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigeen verbeter en uitgebrei kan word.	Saterdag, 21 Julie 2018 Hier is tans 51 419 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n Afrikaanse wêreldklas-ensiklopedie te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Denemarke (Deens: Danmark [ˈd̥ɛnmɑɡ̊] luister (hulp·inligting)) is geleë in Noord-Europa in die gebied wat as Skandinawië bekend staan. Dit is 'n konstitusionele monargie met Koningin Margrethe II as simboliese leier en 'n eenkamerparlement, die Folketinget.

Denemarke is met 'n oppervlakte van sowat 43 000 vierkante kilometer die kleinste van die Skandinawiese lande, maar nogtans die mees digbevolkte en ten opsigte van sy bevolking ook die tweede grootste ná Swede. Denemarke bestaan uit die skiereiland Jutland (Deens: Jylland) - in geologiese opsig 'n uitbreiding van die Noord-Duitse Vlakte - en 'n groot aantal eilande waarvan sowat 100 bewoon is. Seeland (Deens: Sjælland), wat naby die Suid-Sweedse kus lê, is die grootste en mees digbevolkte van die eilande.

Denemarke se hoofstad Kopenhagen is aan die nou seestraat van die Øresund geleë, 'n deurvaart wat van die Kattegat na die Oossee lei. Denemarke se kontrole oor al drie deurvaarte, wat die Atlantiese Oseaan met die Oossee verbind - naas die Sund ook die Groot en Klein Belt (Deens: Store og Lille Belt), het van die land gedurende die Middeleeue 'n Noord-Europese grootmoondheid gemaak wat sy buurlande oorheers en sy magsgebied tot by Noorweë, Ysland, Groenland en die Faroëreilande uitgebrei het. Die twee laasgenoemde gebiede is nog steeds Deense besittings.

Die land vorm in sommige opsigte 'n soort oorgang tussen Middel- en Noord-Europa - sy landskappe en klimaat kom grootliks ooreen met dié van Noord-Duitsland en lyk baie min op dié van die Skandinawiese skiereiland (behalwe vir Suid-Swede).

Vanweë sy taalkundige erfenis - Deens maak deel uit van die Noord-Germaanse en Oos-Nordiese taalfamilie - en 'n gemeenskaplike geskiedenis van meer as duisend jaar, waartydens die land saam met Noorweë of Swede deur dieselfde koningshuis geregeer is, handhaaf Denemarke nou politieke en kulturele bande met die ander vier Nordiese lande Swede, Noorweë, Finland en Ysland.

Denemarke het egter ook in politieke en kulturele opsig steeds 'n brugfunksie tussen Middel- en Noord-Europa vervul. Die Deense koning was as die heerser van Sleeswyk en Holstein ook 'n vors van die Heilige Romeinse Ryk, en Denemarke was die eerste Nordiese land wat by die Europese Unie aangesluit het. Die land het egter geen lidstaat van die Eurosone geword nie.

Ná 'n vinnige industrialisering in die 19de en 20ste eeu het Denemarke, wat nog steeds oor 'n hoogs moderne landbousektor beskik, tot een van die mees gevorderde nywerheidslande ontwikkel. Die land het 'n welvaartstelsel volgens die Nordiese model.

...lees verder

In die nuus

Die Wikimaniakonferensie 2018 skop af in Kaapstad, Suid-Afrika.
Die Namibiese politikus en voormalige eerste minister van dié land, Theo-Ben Gurirab, sterf op 80 in Windhoek.
Sewe miljoen huishoudings in die noordweste van Engeland word deur 'n verbod op tuinslange geraak om die watertekort te verminder wat weens baie warm en droë weer heers.
Frankryk se sokkerspan wen die eindwedstryd van die 21ste Sokker-Wêreldbekertoernooi teen Kroasië met 4–2. België eindig derde en Engeland in die vierde plek.
Ethiopië en Eritrea onderteken 'n ooreenkoms, waarvolgens eersgenoemde die gemeenskaplike grens, soos deur die Verenigde Nasies voorgestel, aanvaar en albei lande op verskeie terreine sal saamwerk.
Die konflikpartye van die Suid-Soedanese burgeroorlog onderteken 'n wapenstilstand, waarvolgens die regering saam met die rebelle van SPLA-IO 'n oorgangsregering vir die volgende 36 maande onder opsig van die Afrika-unie sal vorm; dié ooreenkoms is reeds ure na sy ondertekening verbreek.

Het u geweet...

... dat die laaste moedertaalspreker van Kornies in 1780 gesterf het? Kornies is, soos Wallies en Bretons, 'n Keltiese taal van die Britonse groep. Dit is in Cornwall gepraat en pogings is in 1904 vir die eerste keer aangewend om die taal te laat herleef.
... dat 'n groot aantal immigrante uit Cornwall in myne in Suid-Afrika kom werk het? Die tinmyners het op die goudmyne in die ZAR gewerk en onder andere 'n rol gespeel in die vestiging van rugby as 'n sport in Suid-Afrika.

Vandag in die geskiedenis

21 Julie:

230 – Pous Urbanus I word opgevolg deur pous Pontianus.
1861 – Amerikaanse Burgeroorlog: Die eerste Slag van Bull Run vind plaas.
1994 – Tony Blair word tot hoof van die Arbeidersparty verkies en word sodoende leier van die Britse opposisie.
1995 – Die Chinese weermag begin missiele in die water noord van Taiwan vuur en ontketen daarmee die Derde Straat van Taiwan-krisis.
1997 – Die 200ste verjaardag van die volledig gerestoureerde USS Constitution (alias "Old Ironsides") word gevier deur vir die eerste keer in 116 jaar 'n vaartog te onderneem.