Afrikanerparty
| Afrikanerparty | |
| AP | |
| Leier | Nicolaas Havenga |
|---|---|
| Gestig | 1941 |
| Ontbind | 1951 |
Die Afrikanerparty was ’n Suid-Afrikaanse politieke party van 1941 tot 1951.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Op 4 September 1939 stem die meerderheid van die Suid-Afrikaanse parlement ten gunste van ’n oorlogsverklaring teen Duitsland. Teen die sin van die sittende premier J.B.M. Hertzog stem ook 'n groot deel van sy regeringsparty Verenigde Party (VP) ten gunste van die oorlogsverklaring. Hertzog tree hierna as premier uit en word opgevolg deur Jan Smuts. Hertzog tree ook uit die VP en stig met sy aanhangers die Volksparty wat ten gunste van neutraliteit in die Tweede Wêreldoorlog was.
In 1941 smelt die grootste deel van Hertzog se Volksparty saam met die Gesuiwerde Nasionale Party van Daniël François Malan en vorm die Herenigde Nasionale Party. Die hereniging was van korte duur. In 1941 verlaat Hertzog die politiek en sy belangrikste ondersteuners stig onder leiding van N.C. Havenga die Afrikanerparty.
Ideologies het die Afrikanerparty en die Herenigde Nasionale Party nie baie van mekaar verskil nie. Die grootste verskil was dat die Afrikanerparty die Kleurlinge beskou het as deel van die Afrikaners. Volgens dié party was Kleurlinge en Afrikaners gelyke vennote. Dit is iets waarmee Malan hom nie kon versoen nie.
Voor die verkiesing van 1948 het die Herenigde Nasionale Party (HNP) van Malan en die Afrikanerparty 'n ooreenkoms gesluit waarvolgens die HNP in twaalf setels nie 'n kandidaat teen die AP sou stel nie en die AP insgelyks nie die HNP sou opponeer in die res van die setels nie. Die AP wen uiteindelik nege setels en die HNP bly in gebreke om op sy eie ’n volstrekte meerderheid in die Volksraad te kry. Die HNP en die AP vorm nou ’n koalisie. N.C. Havenga het adjunk-premier geword in die kabinet van Malan.
In 1951 smelt die AP en die HNP saam onder die naam Nasionale Party. Dit was nadat Malan, Havenga daarvan oortuig het dat die Kleurlinge dieselfde behoeftes het as die Blankes, maar dat die Kleurlinge apart van die Blankes moes ontwikkel.
Na die aftrede van Malan as premier in 1954 was Havenga vir ’n kort periode waarnemende premier (29 Oktober - 30 November 1954). Havenga slaag egter nie daarin om die opvolger van Malan te word nie, al was hy laasgenoemde se voorkeurkandidaat. Die parlement verkies Johannes Gerhardus Strijdom.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Winkler Prins Encyclopedie 1955, deur: red. Winkler Prins.
- Nuwe Geskiedenis van Suid-Afrika: T. Cameron. 1986, Human & Rousseau.