Wys bron van Hoërskool Nassau

{{Inligtingskas Skool
|naam              = Hoërskool Nassau
|inheemse naam     =
|logo              = Nassauwapen.jpg
|onderskrif        =
|leuse             = Ek sal handhaaf
|gestig            = 1934
|gesluit           = 1977
|tipe              = Staatskool
|onderigmedium     = Afrikaans
|hoof              = A.P. van Wyk
|adjunkhoof        =
|stigter           =
|personeel         =
|leerlinge         = Nagenoeg 150 (in laaste bestaansjaar)
|grade             = 8-12
|adres             = Montrealweg, Mowbray
|stad              = Kaapstad
|provinsie         = Wes-Kaap
|land              = Suid-Afrika
|kleure            = {{Kleurkas|#C0C0C0}} {{Kleurkas|#4169E1}}
|koshuise          =
|jaarboek          =
|koerant           =
|webblad           =
}}
[[Lêer:Hoërskool Nassau.jpg|duimnael|300px|Nadat die Hoërskool Nassau met die [[Hoërskool Groote Schuur]] saamgesmelt het, is sy geboue aan die Engelstalige Hoërskool Rhodes oorgedra. Dié skool was op sy beurt 'n samesmelting van die Hoër Meisieskool en Hoërseunskool Observatory.]]

Die '''Hoërskool Nassau''' was 'n Afrikaansmediumhoërskool in die [[Kaapstad]]se voorstad [[Observatory]] tot dit in Januarie 1962 verhuis het na [[Mowbray]] en wat in Januarie 1934 as twee standerd-sewe-klasse in die [[Laerskool Nassau]] ontstaan het.

Die stigting van albei skole was 'n regstreekse voortvloeisel van die [[Armblankevraagstuk]] van die vroeë jare dertig toe groot getalle Afrikaners na die minder gegoede voorstede van Kaapstad, soos Observatory, [[Woodstock]] en [[Soutrivier]], gestroom het in die hoop om werk te kry in die fabrieke wat destyds, soos vandag, in dié gebiede naby aan die middestad geleë was. Die eerste voorsitter van die skoolkomitee, ds. E.G. du Toit, indertyd leraar van die [[NG gemeente Observatory]], se ywer en liefde vir die Afrikanerkind het hom die voorste kampvegter gemaak vir 'n Afrikaanse hoërskool om in die behoefte van Afrikaanse kinders in die gebied wat die voorstede Observatory, [[Pinelands]], Woodstock en selfs [[Rondebosch]] insluit, te voorsien.

== Die ontstaan van die laerskool ==
Die laerskool wat later Nassau sou word, het voortgespruit uit die dubbelmedium Rochester Road Public School, wat omstreeks Januarie 1916 geopen het. Teen 1927 het die skool 355 [[Engels]]e en 245 Afrikaanse leerders gehad, maar die Afrikaanse leerders het vinnig toegeneem tot 295 in 1928, terwyl die getal Engelse leerders afgeneem het. Die laaste inspeksieverslag van Rochester Road in September 1933 toon net 212 Engelse maar ’n volle 365 Afrikaanse leerders.

Die onderwysdepartement het daarom besluit om die laerskool Afrikaansmedium te maak met ingang Januarie 1934, nadat die Afrikaanse klasse onhanteerbaar groot geword het. Die Engelse leerders is na die Dryden Street School in Soutrivier oorgeplaas, wat trouens vandag nog bestaan.

Teen 1936 het die Laerskool Nassau 503 leerders van sub A tot standerd ses gehad en die jaar daarna 521.

[[Lêer:Nassau personeel 1960.jpg|duimnael|regs|280px|Die personeel van die hoërskool, 1960. Die hoof, mnr. [[Lourens Marthinus van der Westhuizen|Van der Westhuizen]], sit in die middel en regs van hom, me. Geneviève (Jenny) Meyer. Sy was ná die samesmelting nog amper 30 jaar lank aan die [[Hoërskool Groote Schuur]] verbonde en is oorlede op Sondag [[12 April]] [[2015]].]]

== Hoërskool ontstaan ==
Die destydse Sekondêre Skool Nassau is in 1934 in twee klaskamers vir st. 7-leerders in die [[Laerskool Nassau]] gehuisves. Mnr. Christiaan Jozua van Dijk is einde 1934 as eerste hoof van die sekondêre afdeling aangestel met een assistente, me. Cornelia Magdalena Fick. Die Saterdag voor die skool in Januarie 1934 sou open, was 22 leerders reeds ingeskryf. Met die opening van die skool die Maandagoggend het 35 leerders opgedaag. Binne 14 dae was daar 45 en binne 'n maand 50. So het die skool geregtig geword op drie onderwysers en 'n tweede assistent, mnr. J.H.P. Botha, is aangestel. Later het die onderwysers ontdek dat daar een leerder vir die voorgeskrewe kwota kortgekom het. Hulle het gehoor van 'n meisie op die [[Kaapse Vlakte]], en mnre. Van Dijk en Botha het haar gaan haal. Die kwota was reg. Toe kon die skool agtien maande lank met drie onderwysers voortgaan, al het die meisie nooit weer by die skool opgedaag nie.

[[Lêer:Nassau sportveld.jpg|duimnael|regs|270px|Die sportveld van Hoërskool Nassau het 'n onbelemmerde uitsig op Duiwelspiek gebied. Op die agtergrond is kantoorblokke wat opgerig is op grond wat Rhodes High School na die sluiting van Nassau verkoop het.]]

In Maart 1934 is die eerste skoolkomitee verkies met ds. Du Toit as voorsitter. Mnr. J.C.F Prins was sekretaris en die orige lede mnre. P. Griffits, H.A. Heyns, C.I. Hofmeyr, Louis Kotze en ds. M.N. Janse van Rensburg, indertyd leraar van die [[NG gemeente Woodstock]].

In 1935 het die leerders verhuis na die Wesley-saal in Observatory en in 1936 na die ou woonhuis "Ellaslea" in Hoofweg, Mowbray. Intussen het die leerdertal aangegroei ondanks die ontwrigting, van 48 (net standerd sewe) in 1934 tot 99 (standerd sewe en agt) in 1936. Saam met die [[Laerskool Groote Schuur]] in Rondebosch, [[Laerskool Simon van der Stel]] in Wynberg en die [[Laerskool Tafelberg]] in Woodstock, was Nassau een van net vier Afrikaansmedium–laerskole in die suidelike voorstede. Die sekondêre skool was die eerste Afrikaansmedium-hoërskool in Kaapstad se Skoolraaddistrik no. 2 (Woodstock tot Rondebosch).

Die sekondêre skool het in 1939 die ''Hoërskool'' Nassau geword en het teen die vierde kwartaal van daardie jaar reeds 169 leerders gehad. Die skoolgebou, wat die vorige jaar opgerig is, het aanvanklik uit net drie klaskamers bestaan. Die leerdertal het teen 1959 340 bereik, maar van daardie jaar af, met die opening van die [[Hoërskool Groote Schuur]] in [[Nuweland]], was Nassau in 'n bestaanstryd gewikkel. Nassau se skoolkomitee wou 'n gesamentlike hoërskool vir die laerskole Nassau en Groote Schuur in [[Rosebank, Kaapstad|Rosebank]] hê, maar Groote Schuur se ouers het aangedring op 'n hoërskool nader aan hulle skool wat ook die Groote Schuur-naam sou dra omdat hulle gereken het dit was toe reeds goed gevestig en hoog geag. Boonop was Afrikaners in die skool se voedingsgebied in groot getalle aan die verhuis na die noordelike voorstede en die voorstede suid van Wynberg.

Die skool het in 1961 verhuis na sy nuwe perseel in Montrealweg, Mowbray, en sy ou perseel op die hoek van Hoof- en Albertweg, Mowbray, is toe aan die [[Laerskool Nassau]] oorgedra. Vandag huisves dit die Thandokulu High School.

== Agteruitgang en samesmelting ==
[[Lêer:Laerskool Nassau.jpg|duimnael|links|260px|Hoërskool Nassau is in dié gebou op die hoek van Hoofweg en Albertweg, langs die N2-snelweg, gehuisves tot die skool na sy laaste perseel in Montrealweg, ook langsaan die N2, in dieselfde voorstad, verhuis het.]]

Mettertyd het die skool se getalle gedaal namate die voedingsbuurte soos Observatory en Woodstock verder verval het. Die skool het uit Observatory na Mowbray verhuis ná ongeslaagde pogings om 'n gesamentlike hoërskool met wat later die Hoërskool Groote Schuur sou word, in Rosebank of Rondebosch op te rig. Nassau het uiteindelik aan die einde van 1977 opgehou bestaan en is aan die begin van 1978 by die Hoërskool Groote Schuur ingelyf.

Sy voormalige skoolgeboue is omskep in wat toe die Engelstalige Hoërskool Rhodes geword het, 'n samevoeging van die Hoër Seuns- en Meisieskole Observatory. Die nuwe skool het Nassau se perseel in Maart 1978 betrek.<ref>[http://www.facebook.com/group.php?gid=124037276522#!/group.php?gid=124037276522 Facebook]</ref> Nassau se leuse, "Ek sal handhaaf", is deur Groote Schuur oorgeneem en die leeu van Nassau in Groote Schuur se wapen geakkommodeer, maar Groote Schuur het vasgestaan dat sy naam onveranderd moet bly. Danksy die sowat 140 leerlinge van Nassau het Groote Schuur in Januarie 1978 420 leerlinge gehad, die meeste tot in daardie stadium. Die getalle het egter jaarliks gedaal tot 245 in [[1986]] en 199 in [[1990]], totdat Groote Schuur in die middel jare 90 parallelmedium geword het.

Nassau se naam leef voort in die Nassausentrum op die perseel van Hoërskool Groote Schuur, 'n teater met sitplek vir 120 teatergangers waar Nassau se Petroff-vleuelklavier 'n permanente tuiste gevind het.

== Skoolhoofde ==
Hoërskool Nassau het in sy 43-jarige bestaan vyf skoolhoofde gehad. Van 1933 tot 1954 was dit mnr. Christiaan Jozua van Dijk (wie se vrou, Cecile, die ingebruikneming van die Nassau-sentrum by [[Hoërskool Groote Schuur]] in 1984 as eregas bygewoon het), van 1955 tot 1964 mnr. [[Lourens Marthinus van der Westhuizen]], van 1964 tot 1968 mnr. H.A.J. Burger, van 1968 tot 1976 mnr. D.P. Marais en van 1976 tot 1977 mnr. A.P. van Wyk, voorheen adjunkhoof van die Hoërskool Franschhoek.

[[Lêer:Nassauwapen.jpg|duimnael|regs|240px|Die skool se wapen, waarvan die leeu met die skool se sluiting einde 1977 in Hoërskool Groote Schuur se skoolwapen geakkommodeer is. Groote Schuur het ook die leuse oorgeneem.]]

== Naam ==
Volgens Hoërskool Groote Schuur se ''Skoolblad 1984'' het die personeel nie kans gesien daarvoor dat die skool as die Sekondêre Skool Observatory moet bekend staan nie. Op 'n dag ry mnr. Botha en me. Fick per bus stad toe en sien toe die naam "Nassau" teen een van die bastionne van die [[Kasteel die Goeie Hoop|kasteel]]. Die naam word voorgelê en vind groot byval.

== Wapen, leuse en skoollied ==
Mnr. J.H.P. Botha, die tweede onderwyser, het die Nederlandse konsulaat besoek en die wapen van die [[Nederlandse monargie|koningshuis Oranje-Nassau]] bekom. Een van die twee leeus is geneem om moed en durf te simboliseer. Die sewe sterre simboliseer edelheid en verhewenheid en het goed gepas by een van die voorstede wat die skool bedien het, Observatory. Die leuse, "Ek sal handhaaf", is dié van die koningshuis en is 'n vertaling uit die Frans ("Je maintiendrai"). Mej. C.M. Fick, 'n assistent-onderwyseres van 1934, het die kleure van die wapen gekies, naamlik swart, [[koningsblou]] en [[silwer (kleur)|silwer]]. Die spotprentkunstenaar [[Thomas Ochse Honiball|T.O. Honiball]] het ingestem om die wapen te ontwerp.

Die skoollied is deur mnr. J. Nel van der Merwe geskryf en op die wysie van "De Wet" in die ''F.A.K.-Sangbundel'' gesing:

{{cquote|
Wie is in gees en liggaam sterk? Nassau!<br />
Gespierd in daad en werk? Nassau!<br />
Wie daag die toekoms uit met krag,<br />
so onbevrees soos die voorgeslag?<br />
Handhaaf en bou! Handhaaf en bou!<br />
Nassau! Nassau! Nassau!

Wie bly in sport en studie trou? Nassau!<br />
En wil wat suiwer is, behou? Nassau!<br />
Wie help mekaar en steun mekaar,<br />
en nasietrots bly so bewaar? Nassau!<br />
Handhaaf en bou! Handhaaf en bou!<br />
Nassau! Nassau! Nassau!

Wie hou sy vaandel altyd hoog? Nassau!<br />
Ons skool se naam en roem so hoog? Nassau!<br />
Wie doen sy plig vir volk en land,<br />
gelei alleen deur God se hand?<br />
Handhaaf en bou! Handhaaf en bou!<br />
Nassau! Nassau! Nassau!
}}

== Oudleerders ==
* [[Pietie Victor]], [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG Kerk]]-predikant en vader van die kerk se straatwerk, matriek 1952.
* [[Willie Hofmeyr]], [[ANC]]-LP, matriek 1972.
* Johan Crous, hoof van die Hoërskool Bellville.
* Prof. Peter Hesseling, hoof van pediatrie aan Tygerberg-hospitaal.
* Prof. Johan Viljoen, rektor: [[Hugenote-kollege]], [[Wellington]].<ref>{{Cite web |url=http://www.paarlpost.com/cgib/article?newsid=3000 |title=''Paarl Post'' |access-date=23 Oktober 2010 |archive-date=16 Februarie 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060216155411/http://www.paarlpost.com/cgib/article?newsid=3000 |url-status=dead }}</ref>
* [[Pieter-Dirk Uys]], akteur, skrywer, satirikus.<ref>[http://books.google.com/books?id=0U_2El-X_L4C&pg=PA141&lpg=PA141&dq=%22hoerskool+nassau%22&source=bl&ots=g9TjfKYA-4&sig=Qy6ztdMTm8Q9Em9rgLf02Ed7omM&hl=en&ei=nVjDTPuZA4bGlQe309ED&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CCYQ6AEwBDgU#v=onepage&q=%22hoerskool%20nassau%22&f=false Boek-aanhaling]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://www.pdu.co.za/articles_about_2008.htm Amptelike webwerf]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* [[Hendrik Hofmeyr]], komponis.<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/08/17/DB/6LDN/04.html ''Die Burger'']</ref>
* Koosie Delport, predikant, hoofseun 1961.
* Dr. Christa Hill, opvoedkundige, hoofmeisie ?.<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1991/12/21/8/8.html ''Die Burger'']</ref>
* Prof. dr. [[P.J. Conradie]], professor in Grieks en dramakenner

== Gewese onderwysers ==
* [[George Weideman]], Afrikaanse skrywer
* [[J.A. Lückhoff]], Afrikaanse skrywer
* [[Ben Conradie]], Afrikaanse skrywer

== Leerdertalle ==
Die volgende leerdertalle vir enkele jare in die skool se 33-jarige bestaan wys hoe die skool ten tyde van die stigting van [[Hoërskool Groote Schuur]] 'n hoogtepunt van meer as 300 leerders bereik het. (Groote Schuur se uitwerking is algaande gevoel, namate grade jaar na jaar tot by matriek aan daardie skool ingevoer is tot die eerste matriekklas van 1963.) Hoewel die getalle vir die jare tussen 1960 en 1977 nie beskikbaar is nie, het die skool met sy sluiting waarskynlik minder as die helfte van die getal leerders van 1959 gehad:

* 1934: 48
* 1936: 94
* 1939: 169
* 1942: 214
* 1943: 234
* 1944: 220 (skool word opgegradeer tot "graad A-hoërskool")
* 1945: 195
* 1947: 204
* 1948: 182
* 1955: 308
* 1959: 340

St. 6-leerders is eers van 1 Januarie 1953 by hoërskole ingesluit, 'n moontlike rede vir die groot toename in die laaste twee aangegewe jare, omdat net 'n kwart tot 'n derde van st. 6-leerders destyds matriek gehaal het. In 1943 het Nassau byvoorbeeld 115 st. 7's gehad, maar net 27 matrieks.

== Verwysings ==
{{Verwysings|3}}

== Bronne ==
* {{af}} Coetzee, P.J. en Hubinger, J.N. (reds.), ''Skoolblad 1984'', Kaapstad: Hoërskool Groote Schuur, 1984.
* {{af}} [http://archiver.rootsweb.ancestry.com/th/read/SOUTH-AFRICA-CAPE-TOWN/2004-11/1100375206 Rondebosch se opvoedkundige instellings, 1955] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120223050030/http://archiver.rootsweb.ancestry.com/th/read/SOUTH-AFRICA-CAPE-TOWN/2004-11/1100375206 |date=23 Februarie 2012 }}

== Eksterne skakels ==
* {{af}} [http://www.litnet.co.za/cgi-bin/giga.cgi?cmd=cause_dir_news_item&cause_id=1270&news_id=11432&cat_id=290 Vertelling deur oud-onderwyser en skrywer George Weideman]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{af}} [http://groups.google.com/group/nassau-skool 'n Oudleerder se navorsing oor die skole se geskiedenis.]
* {{af}} [http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/1997/07/13/26/87.html Reünie van 1972-matrieks in ''Rapport'']
* {{af}} [http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1991/08/13/7/9.html Vindingryke plan om Nederlandse leerling te help slaag.]
* {{en}} [https://www.facebook.com/pages/Ho%C3%ABrskool-Nassau-Mowbray/233849590040549?sk=timeline 'n Facebook-groep vir oudleerders.]

{{DEFAULTSORT:Nassau, Hoerskool}}
[[Kategorie:Skole in die Wes-Kaap]]