Wys bron van Metamfetamien

[[Lêer:Methamphetamine pills.jpg|duimnael|Pille]]
[[Lêer:Méthamphétamine pure.jpg|duimnael|Suiwer kristalle]]
[[Lêer:Racemic methamphetamine.svg|duimnael|Chemiese struktuur]]

'''Metamfetamien''' word vandag saam met [[heroïen]] en "crack"-[[kokaïen]] beskou as een van die mees verwoestende [[dwelmmiddel]]s in omloop. Anders as kokaïen, wat die breinreseptore vinniger aantas en dus gouer verslawend is, word "kristalmet" geklassifiseer as 'n positiewe versterker wat die gebruiker elke keer wat dit gebruik word, gelukkiger en meer energiek laat voel.

Wanneer gebruik van die middel gestaak word, ervaar die gebruiker 'n ernstige ineenstorting. Die "herbedrading" van die brein se beloningstelsel vestig 'n obsessiewe denkpatroon, wat dit moeilik maak vir 'n gebruiker om sonder professionele hulp dié dwelmgewoonte te staak. Die probleem is egter dat 'n tekort aan fondse gelei het tot 'n gebrek aan staatsgesubsidieerde rehabilitasieprogramme, terwyl die middel juis gewild is onder arm gemeenskappe waar daar groot werkloosheid heers.

Dit kan in poeier- of kristalvorm voorkom en kan gerook, gesnuif, gedrink of ingespuit word. Wanneer dit binneaars ingespuit word, is die effek daarvan onmiddellik, terwyl die effek 'n minuut of wat duur om in te skop wanneer dit gerook word. Dit neem 'n paar minute langer wanner die dwelm gesnuif word.

In Suid-Afrika word "kristalmet" meestal deur 'n strooitjie gerook nadat die poeier in 'n gloeilamp waarvan die metaaldraadjie verwyder is, verhit is. (Die middel word gewoonlik in strooitjies verkoop.)

== Effek en newe-effekte ==
Gebruikers ervaar onmiddellik 'n genotvolle gevoel wat 'n paar sekondes kan duur, gevolg deur 'n euforie wat ure kan aanhou. In hierdie toestand voel die gebruiker wakker en energiek en kan tot 18 uur lank sonder kos bly sonder om honger te voel. Die aangename gevoel word veroorsaak deur 'n toename in [[dopamien]], 'n chemiese stof wat deur die brein afgeskei word.

Die aangename gevoel word egter verplaas deur uiterste rusteloosheid, [[slapeloosheid]] en angstigheid wanneer die middel uitwerk en dit kan ure duur voordat die liggaam herstel het. Dit kan op sy beurt lei tot 'n gevoel van uitputting en uiterste depressie, wat weer daartoe kan lei dat die gebruiker ander dwelms gebruik in 'n poging om beter te voel. Baie verbruikers wend hulle na 'n kombinasie van dagga en ''[[Mandrax]]'', wat as "witpyp" bekend staan omdat die wit poeier soos 'n pyp deur 'n bottelnek gerook word.

Die dwelm hou 'n groot risiko van geweld en psigose in. Die chroniese gebruik daarvan kan lei tot woede-uitbarstings, angstigheid, verwarring en ander gemoedsversteurings wat soms tot moord aanleiding gee. Gebruikers kan ook paranoïes word of hallusinasies en delusies ontwikkel. In sommige gevalle lei dit tot [[selfmoord]].

[[Amfetamien]] het 'n verwoestende langtermyn-uitwerking op die liggaam. Nie net word die bloeddruk verhoog en klop die hart ongelyk nie, maar die bloedvate in die brein kan beskadig word, wat tot [[beroerte]] kan lei. Afgesien van permanente skade aan die brein en sentrale senuweestelsel wat tot gedragsveranderinge kan lei, is asemhalingsprobleme ook 'n newe-effek van dié middel. Nog 'n uitvloeisel is dat die liggaam kan oorverhit, wat die dood kan aanbring.

== Vervaardiging ==
Metamfetamien is 'n stimulant wat 'n gebruiker binne ses maande volkome kan verslaaf. Omdat die liggaam weerstandig raak teen die middel, moet al hoër dosisse geneem word om dieselfde effek te bereik. Dit verhoog die gevaar van oordosering, aangesien amfetamien gewoonlik met bakpoeier, talkpoeier, glukose, stysel of kinien versny word en die presiese hoeveelheid amfetamien wat daarin vervat is, dus nie vasgestel kan word nie.

Die bestanddele om die dwelmmiddel te vervaardig, is maklik bekombaar en ''tik'' word dikwels in gewone kombuise berei en dan teen R40-R60 per strooitjie verkoop. In Mei 2003 het die Medisynebeheerraad probeer om hierdie tendens te fnuik deur die hoofbestanddeel, efedrien, tot 'n skedule-5-middel te verklaar – d.w.s. 'n middel wat slegs d.m.v. 'n voorskrif bekom kan word. Vervaardigers het egter oorgeskakel na pseudo-efedrienprodukte wat oor die toonbank beskikbaar is.

== Simptome ==
[[Lêer:Effects of metamphetamine.png|duimnael|regs|240px|]]
Die volgende simptome kan 'n aanduiding wees dat 'n persoon verslaaf is aan kristalmetamfetamien:
* Agitasie
* Aggressie
* Angstigheid
* Gewigsverlies en 'n afname in eetlus
* Hallusinasies
* Hiperaktiwiteit
* Hoofpyn
* Slapeloosheid.
* Verhoogde energievlakke
* Verminderde konsentrasie
* Vinnige gemoedsveranderinge

Dit kan ook gepaard gaan met oordrewe selfvertroue of oorvriendelikheid en vinnige spraak.
Vergrote pupille, droë lippe, erge sweet, onbeheerste tandekners en brandmerke aan die vingerpunte kan ook op verbruik dui.

== Gebruik in Suid-Afrika ==
[[Suid-Afrika]] – en veral die [[Wes-Kaap]] – het die afgelope tyd 'n onrusbarende toename in die gebruik van die [[dwelmmiddel]] [[kristalmetamfetamien]], ook bekend as ''tik'', ''meth'', ''straw'', ''tuk-tuk'', ''lolly'', ''globes'', ''speed'', ''crank'' of ''ice'', ervaar, wat saamval met die toename in [[dwelmmisbruik]] onder tieners. Kristalmetamfetamien staan ook bekend as ''[[Hitler]] se dwelm''. Dit is destyds ''Pervitin'' genoem. Die [[Nazi]]’s het die middel aan soldate gegee juis omdat dit gewelddadigheid aanwakker en die sintuie verskerp.

Die gebrek aan detoksifikasieprogramme en die gevolglike penarie waarin howe hulle bevind by die vonnisoplegging van middelverslaafdes lei tot groter kriminele aktiwiteite in die provinsies wat die ergste deur die probleem geraak word. Die Instituut vir Sekerheidstudie het in dié verband juis bevind dat die Wes-Kaap die hoogste misdaadsyfer van al die provinsies in die land het.

''Tik'' se gebruik neem veral toe onder gebruikers jonger as 20 jaar. Om dit teen te werk, het die Regering in 2004 met bewusmakingsprogramme in 1,500 skole in die Wes-Kaap begin. Meer as R8-miljoen is in [[2004]] deur die Wes-Kaapse provinsiale regering bewillig vir die bekamping van dwelmmisbruik, insluitende die ontwikkeling van 'n spesiale program daarteen en die ontwikkeling van 'n alternatiewe benadering van behandeling vir verslaafdes.

Die [[Departement van Veiligheid en Sekuriteit]] het ook begin met 'n verskerpte veldtog om dwelmbase en –sindikate aan die man te bring, en verskeie groot operasies het in 2004 vrugte afgewerp.

Die probleem van ''tik'' is dat dit aanloklik is vir mense wat andersins nie met dwelms sou eksperimenteer nie, naamlik leerders wat langer ure wakker en skerp wil bly vir hul studies, en vroue en meisies wat die aptytonderdrukkende effek van die dwelm gebruik om te verslank. Omdat die middel die sintuie verskerp, inhibisies onderdruk en die gebruiker aggressief maak, gebruik bendelede dit ook toenemend.

Misbruik van die dwelm kan ook lei tot 'n verhoging in die vlakke van [[MIV/Vigs]]-besmetting, aangesien gebruikers dikwels onder invloed van die dwelm onbeskermde seks het.

{{CommonsKategorie|Methamphetamine}}
{{Normdata}}
[[Kategorie:Dwelms]]
[[Kategorie:Psigotropiese middels]]