Antibiotikum: Verskil tussen weergawes
k Kategorie:Antibiotikums verwyder; Kategorie:Antibiotika bygevoeg (HotCat.js) |
KMRJ (besprekings | bydraes) uitgebrei |
||
Lyn 14: | Lyn 14: | ||
== Geskiedenis == |
== Geskiedenis == |
||
Baie antieke kulture, insluitend die [[Griekeland|antieke Grieke]] en die [[China|antieke Chinese]], het [[muf]] en ander plante gebruik om [[ |
Baie antieke kulture, insluitend die [[Griekeland|antieke Grieke]] en die [[China|antieke Chinese]], het [[muf]] en ander plante gebruik om [[Besmetting|besmettings]] te behandel. Dit het gewerk omdat sommige mufsoorte antibiotiese stowwe afskei. Hulle kon egter nie die aktiewe bestanddele uitken of onttrek nie. |
||
Die eerste antibiotikum is ontdek toe Alexander Fleming in 1928 in Engeland daarin geslaag het om die stof ''penisillien'' van 'n skimmelgewas in die laboratorium te skei. Fleming het ontdek dat 'n bepaalde skimmel, ''Penicillium notatum,'' wat in die laboratorium op 'n bakteriekultuur gegroei het, die spesifieke bakterie vernietig het. Hy het die gevolgtrekking gemaak dat 'n sekere stof wat deur hierdie skimmel afgeskei word, die bakterie uitwis en die stof penisillien genoem. |
|||
Moderne navorsing op antibiotika het begin met die ontdekking van [[Penisillien]] in 1928 deur [[Alexander Fleming]]. |
|||
Hierdie ontdekking het tot grootskaalse navorsing gelei en in 1940 kon wetenskaplikes penisillien op groot skaal vir menslike gebruik vervaardig . Baie ander antibiotika is sedertdien ontwikkel en hul bydrae tot die vordering van die mediese wetenskap is van onskatbare waarde. |
|||
As 'n mens die sterftesyfers as gevolg van sekere infeksies voor-en na die ontdekking van antibiotika vergelyk, blyk die belang van antibiotika duidelik. Voor die ontdekking van penisillien het soveel as 85% van die mense wat longontsteking opgedoen het, gesterf. |
|||
Antibiotika bekamp siektes deurdat dit die groei van organismes wat siektes veroorsaak, soos byvoorbeeld bakterieë, verhinder. Antibiotika maak nie noodwendig die organismes dood nie, maar keer dat hulle voortplant en versprei. Antibiotika kan met groot sukses gebruik word, omdat dit die bakterieë wat die liggaam aanval, uitwis sonder dat dit die menslike liggaamselle beskadig. |
|||
== Werking van antibiotika == |
|||
Antibiotika werk op ver skillende maniere. Sekere antibiotika, soos penisillien, versteur die normale sintese van 'n bakteriële selwand. Blootstelling aan hierdie antibiotikum verhoed dat die bakterieë normale selwande vorm. As gevolg hiervan gaan die selinhoud van hierdie mikro-organismes verlore en hulle gaan dood. Ander antibiotika, soos tetrasiklien, eritromisien, streptomisien en neomisien, versteur weer die bakterieë se normale proteïensintese en verhinder so hul voortplanting. Nog 'n ander groep antibiotika tas weer die sel membrane van bakterieë aan. |
|||
Antibiotika soos penisillien en streptomisien is slegs teen 'n paar bakterieë effektief, en daarom noem ons hulle smal spektrum antibiotika. Ander antibiotika, soos die tetrasiklien, is doeltreffend teen 'n wye reeks bakterieë asook sommige fungi en Rickettsias en word dus breëspektrumantibiotika genoem. In die algemeen is antibiotika baie veilig. Daar is egter mense wat vir sekere antibiotika oorgevoelig is, met nadelige gevolge. In sulke gevalle ontvang die persoon dan 'n ander soort antibiotika sonder enige negatiewe effekte. Nog 'n probleem wat met die gebruik van antibiotika te voorskyn gekom het, is die geweldige weerstand wat sommige bakterieë teen sekere antibiotika kan opbou. As gevolg hiervan kan die meeste antibiotika slegs op voorskrif van 'n dokter verkry word. Hul gebruik word ook beperk tot siektes waarvoor hulle werklik nodig is. |
|||
== Tipe antibiotikas == |
|||
Die volgende antibiotika word tans algemeen gebruik: penisillien, bensielpenisillien, fenoksimetiel penisillien, ampisillien, fenetisillien, metisillien, tetrasiklien, streptomisien, chlooramfenikol, eritromisien, neomisien, polimiksien B, ens. |
|||
'''''Streptomisien:''' ''Streptomisien is nog 'n groep breëspektrum antibiotika wat besonder doeltreffend is teen bakterieë watering veroor saak. Die nadeel van hierdie antibiotikum is die feit dat bakterieë vinnig 'n weerstand daarteen opbou. |
|||
Streptomisien het ook meer dikwels as penisillien en tetrasiklien 'n toksiese uitwerking. Die oormatige gebruik van streptomisien kan in sommige gevalle die gehoor senuwees aantas en as die gebruik daarvan dan nie gestaak word nie, kan die pasiënt moontlik doof word. |
|||
'''''Penisillien'':''' Penisillien is veral effektief teen infeksiesiektes wat deur streptokokke bakterieë veroorsaak word. Penisillien word gebruik vir die genesing van besmette wonde, pitsere, absesse, akute mangelontsteking, skarlakenkoors, rumatiekkoors, longontsteking, harsingvliesontsteking, beenmurgontsteking, gonorree, sifilis, ens. |
|||
Penisillien is vroeër gereeld in salwe, oogdruppels, oordruppels en dies meer gebruik, maar as gevolg van die groot weerstand wat bakterieë teen hierdie middel kan opbou, is die wye gebruik gestaak. |
|||
'''''Tetrasiklien:''''' Tetrasiklien is 'n groep breëspektrum-antibiotika wat ook vir 'n wye verskeidenheid infeksiesiektes gebruik word. Dit rem bakteriese groei deur die proteïen sintese te versteur. |
|||
== Bronnelys == |
|||
Wêreldspektrum, Volume 2, bl.29-30, ISBN 0 908409 41 9 |
|||
== Sien ook == |
== Sien ook == |
Wysiging soos op 08:52, 16 November 2017
'n Antibiotikum is 'n geneesmiddel wat bakterieë doodmaak of die groei daarvan vertraag. Antibiotika is 'n klas van antimikrobes wat 'n groter groep is wat antivirus-, antiswam- en antiparasitiese geneesmiddels insluit. Hulle is relatief skadeloos vir die gasheer en kan daarom gebruik word om besmetting (infeksies) te behandel. Die begrip wat deur Selman Waksman verwoord is, het oorspronklik slegs na preparate verwys wat afgelei is vanaf lewende organismes, in teenstelling met "chemoterapeutiese middels" wat suiwer sintetiese produkte is. Deesdae verwys die begrip "antibiotika" ook na die sintetiese antimikrobes soos onder andere die sulfageneesmiddels. Antibiotika is klein molekules met 'n molekulêre massa van minder as 2000. Hulle is nie ensieme nie. Sommige antibiotika word vanaf muf verkry.
Anders as vroeëre behandelings vir besmettings wat giwwe soos strignien en arseen ingesluit het, teiken antibiotika die siekte sonder om die gasheer skade aan te doen. Konvensionele antibiotika is nie doeltreffend vir die behandeling van virus-, swam- en ander nie-bakteriese besmettings nie. Die verskeie antibiotika se werking verskil ook baie ten opsigte van hulle effektiewiteit ten opsigte van die verskillende soorte bakterieë.
Antibiotika kan gekategoriseer word volgens die teikensoort: nou-spektrum antibiotika teiken slegs besondere soorte bakterieë soos byvoorbeeld Gram-negatiewe of Gram-positiewe bakterieë, terwyl breë spektrum antibiotika 'n wye reeks bakterieë beïnvloed.
Die doeltreffendheid van indiwiduele antibiotika wissel met die ligging van die betrokke besmetting, die vermoë van die antibiotikum om die plek van besmetting te bereik en die vermoë van die bakterieë om weerstand teen die antibiotikum te bied of om dit te deaktiveer. Sommige antibiotika is bakteriedodend terwyl ander slegs verhoed dat die bakterie vermeerder (bakteriostaties) sodat die gasheer se immuniteitstelsel hulle kan oorrompel.
Mondelingse antibiotika is die eenvoudigste benadering indien dit doeltreffend is, dus word binne-aars toegediende antibiotika vir ernstiger gevalle voorbehou. Antibiotika kan soms uitwendig toegedien word soos in die geval van oogdruppels of salwe.
Antibiotika kan ook geklassifiseer word volgens die organismes waarteen hulle doeltreffend is en volgens die soort besmetting waarvoor hulle nuttig is, wat afhang van die vatbaarheid van die organismes wat die besmettings veroorsaak en die konsentrasie antibiotika wat in die besmette weefsel bereik kan word.
Geskiedenis
Baie antieke kulture, insluitend die antieke Grieke en die antieke Chinese, het muf en ander plante gebruik om besmettings te behandel. Dit het gewerk omdat sommige mufsoorte antibiotiese stowwe afskei. Hulle kon egter nie die aktiewe bestanddele uitken of onttrek nie.
Die eerste antibiotikum is ontdek toe Alexander Fleming in 1928 in Engeland daarin geslaag het om die stof penisillien van 'n skimmelgewas in die laboratorium te skei. Fleming het ontdek dat 'n bepaalde skimmel, Penicillium notatum, wat in die laboratorium op 'n bakteriekultuur gegroei het, die spesifieke bakterie vernietig het. Hy het die gevolgtrekking gemaak dat 'n sekere stof wat deur hierdie skimmel afgeskei word, die bakterie uitwis en die stof penisillien genoem.
Hierdie ontdekking het tot grootskaalse navorsing gelei en in 1940 kon wetenskaplikes penisillien op groot skaal vir menslike gebruik vervaardig . Baie ander antibiotika is sedertdien ontwikkel en hul bydrae tot die vordering van die mediese wetenskap is van onskatbare waarde.
As 'n mens die sterftesyfers as gevolg van sekere infeksies voor-en na die ontdekking van antibiotika vergelyk, blyk die belang van antibiotika duidelik. Voor die ontdekking van penisillien het soveel as 85% van die mense wat longontsteking opgedoen het, gesterf.
Antibiotika bekamp siektes deurdat dit die groei van organismes wat siektes veroorsaak, soos byvoorbeeld bakterieë, verhinder. Antibiotika maak nie noodwendig die organismes dood nie, maar keer dat hulle voortplant en versprei. Antibiotika kan met groot sukses gebruik word, omdat dit die bakterieë wat die liggaam aanval, uitwis sonder dat dit die menslike liggaamselle beskadig.
Werking van antibiotika
Antibiotika werk op ver skillende maniere. Sekere antibiotika, soos penisillien, versteur die normale sintese van 'n bakteriële selwand. Blootstelling aan hierdie antibiotikum verhoed dat die bakterieë normale selwande vorm. As gevolg hiervan gaan die selinhoud van hierdie mikro-organismes verlore en hulle gaan dood. Ander antibiotika, soos tetrasiklien, eritromisien, streptomisien en neomisien, versteur weer die bakterieë se normale proteïensintese en verhinder so hul voortplanting. Nog 'n ander groep antibiotika tas weer die sel membrane van bakterieë aan.
Antibiotika soos penisillien en streptomisien is slegs teen 'n paar bakterieë effektief, en daarom noem ons hulle smal spektrum antibiotika. Ander antibiotika, soos die tetrasiklien, is doeltreffend teen 'n wye reeks bakterieë asook sommige fungi en Rickettsias en word dus breëspektrumantibiotika genoem. In die algemeen is antibiotika baie veilig. Daar is egter mense wat vir sekere antibiotika oorgevoelig is, met nadelige gevolge. In sulke gevalle ontvang die persoon dan 'n ander soort antibiotika sonder enige negatiewe effekte. Nog 'n probleem wat met die gebruik van antibiotika te voorskyn gekom het, is die geweldige weerstand wat sommige bakterieë teen sekere antibiotika kan opbou. As gevolg hiervan kan die meeste antibiotika slegs op voorskrif van 'n dokter verkry word. Hul gebruik word ook beperk tot siektes waarvoor hulle werklik nodig is.
Tipe antibiotikas
Die volgende antibiotika word tans algemeen gebruik: penisillien, bensielpenisillien, fenoksimetiel penisillien, ampisillien, fenetisillien, metisillien, tetrasiklien, streptomisien, chlooramfenikol, eritromisien, neomisien, polimiksien B, ens.
Streptomisien: Streptomisien is nog 'n groep breëspektrum antibiotika wat besonder doeltreffend is teen bakterieë watering veroor saak. Die nadeel van hierdie antibiotikum is die feit dat bakterieë vinnig 'n weerstand daarteen opbou.
Streptomisien het ook meer dikwels as penisillien en tetrasiklien 'n toksiese uitwerking. Die oormatige gebruik van streptomisien kan in sommige gevalle die gehoor senuwees aantas en as die gebruik daarvan dan nie gestaak word nie, kan die pasiënt moontlik doof word.
Penisillien: Penisillien is veral effektief teen infeksiesiektes wat deur streptokokke bakterieë veroorsaak word. Penisillien word gebruik vir die genesing van besmette wonde, pitsere, absesse, akute mangelontsteking, skarlakenkoors, rumatiekkoors, longontsteking, harsingvliesontsteking, beenmurgontsteking, gonorree, sifilis, ens.
Penisillien is vroeër gereeld in salwe, oogdruppels, oordruppels en dies meer gebruik, maar as gevolg van die groot weerstand wat bakterieë teen hierdie middel kan opbou, is die wye gebruik gestaak.
Tetrasiklien: Tetrasiklien is 'n groep breëspektrum-antibiotika wat ook vir 'n wye verskeidenheid infeksiesiektes gebruik word. Dit rem bakteriese groei deur die proteïen sintese te versteur.
Bronnelys
Wêreldspektrum, Volume 2, bl.29-30, ISBN 0 908409 41 9