Lahar: Verskil tussen weergawes
Nuwe artikel, besig |
(Geen verskil)
|
Wysiging soos op 19:53, 21 Oktober 2021
'n Lahar (van die Javaanse ꦮ꧀ꦭꦲꦂ) is 'n gewelddadige soort moddervloed wat uit 'n pappery van hoofsaaklik vulkaanpuin en water bestaan. Die materiaal vloei van 'n vulkaan af, gewoonlik met 'n riviervallei langs.[1]
Lahars is uiters verwoestend: Hulle kan teen tientalle meters per sekondes vloei, kan tot 140 m diep wees en kan enige struktuur in hulle pad verwoes. Noemenswaardige lahars sluit dié in by die berg Pinatubo en Nevado del Ruiz; laasgenoemde het duisende mense van die dorp Armero doodgemaak.
Beskrywing
Die woord "lahar" is 'n algemene term wat gebruik word om 'n vloeibare mengsel van water en vulkaanpuin te beskryf; dit verwys nie na 'n sekere soort konsentrasie nie.[2] Lahars kan normale strome wees met 'n sedimentkonsentrasie van minder as 30%, hipergekonsentreerde strome met 'n sedimentkonsentrasie van tussen 30 en 60%, of puinstrome met 'n sedimentkonsentrasie van meer as 60%. Die gedrag van 'n lahar kan wissel na gelang van tyd en plek, selfs binne 'n gegewe voorval, vanweë veranderings in sediment- en watertoevoer.[2]
Lahars kan saam met vulkaniese aktiwiteit voorkom of daardeur veroorsaak word, of kan sonder vulkaniese aktiwiteit voorkom as gevolg van byvoorbeeld reën terwyl die vulkaan rustend is.[3][4]
Lahars kan in 'n groot mate in intensiteit wissel. Die Osceola-lahar wat sowat 5 600 jaar gelede deur die berg Rainier in Washington veroorsaak is, het gelei tot 'n moddermuur van 140 m diep in die Witriviercanyon wat 'n gebied van meer as 330 km2 bedek het met 'n totale volume van 2,3 km3.[5]
'n Lahar kan feitlik enige struktuur in sy pad verwoes[3] of kan selfs onstewige huise laat bly staan terwyl hulle met modder bedek word[6] voordat die modder so hard soos sement word.
As dit reën, kan 'n lahar in dryfsand verander wat klam en papperig bly en reddingstogte vir weke in die wiele ry.[3]
Verwysings
- ↑ "Lahar". USGS Photo Glossary. Besoek op 19 April 2009.
- ↑ 2,0 2,1 Vallance, James W.; Iverson, Richard M. (2015-01-01), Sigurdsson, Haraldur, ed. (in en), Chapter 37 - Lahars and Their Deposits, Amsterdam: Academic Press, pp. 649–664, ISBN 978-0-12-385938-9, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123859389000377, besoek op 2021-03-26
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Pierson, Thomas C; Wood, Nathan J; Driedger, Carolyn L (Desember 2014). "Reducing risk from lahar hazards: concepts, case studies, and roles for scientists". Journal of Applied Volcanology. 3 (1): 16. doi:10.1186/s13617-014-0016-4.
- ↑ Kataoka, Kyoko S.; Matsumoto, Takane; Saito, Takeshi; Kawashima, Katsuhisa (Desember 2018). "Lahar characteristics as a function of triggering mechanism at a seasonally snow-clad volcano: contrasting lahars following the 2014 phreatic eruption of Ontake Volcano, Japan". Earth, Planets and Space. 70 (1): 113. doi:10.1186/s40623-018-0873-x. S2CID 135044756.
- ↑ Crandell, D.R. (1971). "Post glacial lahars From Mount Rainier Volcano, Washington". U.S. Geological Survey Professional Paper. Professional Paper. 677. doi:10.3133/pp677.
- ↑ Janda, Richard J.; Daag, Arturo S.; Delos Reyes, Perla J.; Newhall, Christopher G.; Pierson, Thomas C.; Punongbayan, Raymundo S.; Rodolfo, Kelvin S.; Solidum, Renato U.; Umbal, Jesse V. "Assessment and Response to Lahar Hazard around Mount Pinatubo, 1991 to 1993". FIRE and MUD. United States Geological Survey. Besoek op 2 Julie 2021.
Skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Lahar.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
