Plaagdokter-kostuum

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Paul Fürst, gravure, c. 1721, van 'n plaagdokter van Marseilles (bekend as 'Dr Beaky (snawel) van Rome'). Die neusholtes van die masker is met kruiemateriaal gevul, om die plaag te voorkom.[1]

Die doel van die klere wat plaagdokters gedra het, was om hulle teen siektes wat deur die lug versprei word, te beskerm. Die uitrusting, wat in die 17de eeu in Frankryk en Italië gebruik is, het uit 'n enkellengte-oorjas en 'n voëlagtige snawelmasker, wat dikwels met soet- of sterkruikende stowwe (gewoonlik laventel) gevul is, bestaan het. Daarmee saam het hulle ook handskoene, stewels, 'n breërandhoed, en 'n kleed of mantel wat die res van die klere bedek het, gedra.[2]

Beskrywing[wysig | wysig bron]

Plaagdoktersuitrusting, Duitsland (17de eeu).

Die masker het glasopeninge vir die oë en 'n geboë snawel, gevorm soos 'n voël se bek, met bande waarmee die masker agter die kop vasgemaak is, sodat die snawel van die masker voor die dokter se neus geposisioneer is. Die masker het twee klein neusgate gehad en was 'n tipe respirator waarin daar aromatiese voorwerpe was. Die snawel kon gedroogde blomme (insluitend rose en angeliere), kruie (insluitend kruisement), speserye, kamfer, of 'n asynspons, bevat.[3][4] Die doel van die masker was om slegte reuke (miasma), weg van die dokter hou, omdat daar geglo is dat dit die hoofoorsaak van die pessiektes was. Hierdie teorie is eers later, met kennis rakende kiemteorie, weerlê.[2] Dokters het geglo dat kruie die 'bose' reuke van die plaag sal teenwerk en sou voorkom dat hulle besmet raak.[5]

Die plaagdokters het ook 'n breë leerhoed gedra om hulle beroep aan te dui.[2][6] Hulle het gebruik gemaak van houtstokke om areas wat aandag vereis het aan te dui, en om pasiënte te ondersoek sonder om aan hulle te raak.[7] Die stokke is ook gebruik om mense weg te hou,[8] om klere van die plaagslagoffers te verwyder sonder dat hulle daaraan hoef te raak, en om die pols van die pasiënt te neem.[9]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Mediese geskiedkundiges is van mening dat Charles de Lorme die uitrusting van die plaagdokter bedink het. Die kostuum het in 1619 vorm aangeneem met die idee dat 'n uitrusting wat die liggaam volledig, van kop tot tone bedek, nodig was,[10] in ooreenstemming met die wapenrusting van 'n soldaat.[11] Dit het uit 'n voëlagtige masker met 'n bril, en 'n lang enkellengte leer- (Marokkaanse of Levantynse) of waksbedekte-toga bestaan.[12][13] Die kledingstuk wat die res van die klere bedek het, sowel as die beenbedekkings, handskoene, stewels en hoed, is van gewakste leer gemaak. Dieselfde soort welriekende items wat vir die snawelmasker gebruik is, is ook gebruik om die plaagdokter se klere mee te behandel.[14]

Lorme het geskryf dat die masker 'n neusgedeelte van 'n halwe voet lank gehad het, gevorm soos 'n snawel, met slegs twee openinge, een aan elke kant, naby die neusgate, wat met parfuum gevul is. Die neusopeninge in die masker het dit moontlik gemaak om steeds asem te haal en ook om die kruie of ander welriekende stowwe wat in die snawel geplaas is, in te asem.

Die Genevese geneesheer Jean-Jacques Manget, het in sy werk van 1721, Verhandeling oor die plaag, wat net na die Groot plaag van Marseille geskryf is, die kostuum wat plaagdokters in Nijmegen in 1636–1637 gedra het, beskryf. Die kostuum verskyn op die titelblad van Manget se boek.[15] Die plaagdokters van Nijmegen het ook gesnawelde maskers gedra. Hul klere, beenbedekkings, hoede en handskoene was van Marokkaanse leer gemaak.[16]

Hierdie kostuum is ook deur plaagdokters gedra tydens die plaag van 1656, waartydens 145,000 mense in Rome en 300,000 in Napels gesterf het.[17] Die kostuum het 'n geweldige groot vrees by mense ingeboesem omdat dit 'n teken van naderende dood was. Daar was algemene ooreenstemming dat plaagdokters hierdie beskermende uitrustings sal dra wanneer hulle plaagpasiënte besoek of behandel het.

Kultuur[wysig | wysig bron]

'n Gesnawelde Venesiese karnavalmasker met die inskripsie Medico della Peste ("plaagdokter"), onder die regteroog

Die kostuum word ook met 'n commedia dell'arte- karakter genaamd Il Medico della Peste (die plaagdokter), wat 'n kenmerkende plaagmasker gedra het, geassosieer.[18] Die Venesiaanse masker was gewoonlik wit, met 'n hol snawel en ronde oogholtes wat met helder glas bedek is, en is een van die kenmerkende maskers wat tydens Venesië se karnaval gedra word.[19]

Die kostuum self hou verband met die dood (waar daar 'n plaag was, daar was die dokters met snawelmaskers, en ook die dood), wat in die populêre kultuur diep inslag gevind het.[20]

Sien ook[wysig | wysig bron]

  • Gasmasker – 'n masker wat gebruik word om 'n persoon teen die inaseming van toksiese gasse en besoedeling te beskerm
  • Hazmat uitrusting – Kleredrag wat beskerming teen chemiese, bakteriologiese en kernkragrisikos bied
  • NBC (nukleêr, biologies, chemies) uitrusting – Tipe militêre beskermende uitrusting

Bronne[wysig | wysig bron]

  • Abrams, J. J., The Road Not Taken, Simon & Schuster, 2005, ISBN 1-4169-2483-3
  • Bauer, S. Wise, The Story of the World Activity Book Two: The Middle Ages : From the Fall of Rome to the Rise of the Renaissance, Peace Hill Press, 2003, ISBN 0-9714129-4-4
  • Boeckl, Christine M., Images of plague and pestilence: iconography and iconology, Truman State Univ Press, 2000, ISBN 0-943549-85-X
  • Byfield, Ted, Renaissance: God in Man, A.D. 1300 to 1500: But Amid Its Splendors, Night Falls on Medieval Christianity, Christian History Project, 2010, ISBN 0-9689873-8-9
  • Byrne, Joseph Patrick, Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues, ABC-CLIO, 2008, ISBN 0-313-34102-8
  • Carmichael, Ann G., "SARS and Plagues Past", in SARS in Context: Memory, history, policy, ed. by Jacalyn Duffin and Arthur Sweetman McGill-Queen's University Press, 2006, ISBN 0-7735-3194-7
  • Center for Advanced Study in Theatre Arts, Western European stages, Volume 14, CASTA, 2002,
  • Dolan, Josephine, Goodnow's History of Nursing , W. B. Saunders 1963 (Philadelphia and London), Library of Congress No. 16-25236
  • Ellis, Oliver Coligny de Champfleur, A History of Fire and Flame, London: Simkin, Marshall, 1932; repr. Kessinger, 2004, ISBN 1-4179-7583-0
  • Goodnow, Minnie, Goodnow's history of nursing , W.B. Saunders Co., 1968, OCLC Number: 7085173
  • Glaser, Gabrielle, The Nose: A Profile of Sex, Beauty, and Survival , Simon & Schuster, 2003, ISBN 0-671-03864-8
  • Grolier Incorporated, The Encyclopedia Americana, Volume 8; Volume 24, Grolier Incorporated, 1998, ISBN 0-7172-0130-9
  • Hall, Manly Palmer, Horizon, Philosophical Research Society, Inc., 1949
  • Hirst, Leonard Fabian, The conquest of plague: a study of the evolution of epidemiology, Clarendon Press, 1953,
  • Infectious Diseases Society of America, Reviews of Infectious Diseases, Volume 11, University of Chicago Press, 1989
  • Kenda, Barbara, Aeolian winds and the spirit in Renaissance architecture: Academia Eolia revisited, Taylor & Francis, 2006, ISBN 0-415-39804-5
  • Killinger, Charles L., Culture and customs of Italy, Greenwood Publishing Group, 2005, ISBN 0-313-32489-1
  • Nohl, Johannes, The Black Death: A Chronicle of the Plague, J. & J. Harper Edition 1969, Library of Congress No. 79-81867
  • Manget, Jean-Jacques, Traité de la peste recueilli des meilleurs auteurs anciens et modernes, Geneva, 1721, online as PDF, 28Mb download
  • Martin, Sean, The Black Death, Book Sales, 2009, ISBN 0-7858-2289-5
  • Mentzel, Peter, A traveller's history of Venice , Interlink Books, 2006, ISBN 1-56656-611-8
  • O'Donnell, Terence, History of life insurance in its formative years, American Conservation Company, 1936
  • Paton, Alex, "Cover image", QJM: An International Journal of Medicine, 100.4, 4 April 2007. (A commentary on the issue's cover photograph of The Posy Tree, Mapperton, Dorset.)
  • Pommerville, Jeffrey, Alcamo's Fundamentals of Microbiology: Body Systems, Jones & Bartlett Learning, 2009, ISBN 0-7637-6259-8
  • Pommerville, Jeffrey, Alcamo's Fundamentals of Microbiology, Jones & Bartlett Learning, 2010, ISBN 0-7637-6258-X
  • Reynolds, Richard C., On doctor[i]ng: stories, poems, essays, Simon & Schuster, 2001, ISBN 0-7432-0153-1
  • Sandler, Merton, Wine: a scientific exploration, CRC Press, 2003, ISBN 0-415-24734-9
  • Sherman, Irwin W., The power of plagues, Wiley-Blackwell, 2006, ISBN 1-55581-356-9
  • Stuart, David C., Dangerous garden: the quest for plants to change our lives, frances lincoln ltd, 2004, ISBN 0-7112-2265-7
  • Timbs, John, The Mirror of literature, amusement, and instruction, Volume 37, J. Limbird, 1841
  • Time-Life Books, What life was like in the age of chivalry: medieval Europe, AD 800-1500, 1997
  • Turner, Jack, Spice: The History of a Temptation , Random House, 2005, ISBN 0-375-70705-0
  • Walker, Kenneth, The story of medicine , Oxford University Press, 1955

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Füssli's image is reproduced and discussed in Robert Fletcher, A tragedy of the Great Plague of Milan in 1630 (Baltimore: The Lord Baltimore Press, 1898), p. 16–17.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Verwysingfout: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named BodySystems
  3. ↑ O'Donnell, p. 135
  4. ↑ Stuart, p. 15
  5. ↑ Ellis, p. 202
  6. ↑ Center for Advanced Study in Theatre Arts, p. 83
  7. ↑ Doktor Schnabel von Rom, engraving by Paul Fürst (after J Columbina), Rome 1656.
  8. ↑ American Medical Association – JAMA.: The Journal of the American Medical Association, Volume 34, p. 639
  9. ↑ Pommerville, p. 9
  10. ↑ Boeckl, p. 15
  11. ↑ Carmichael, p. 57
  12. ↑ Carmichael, A.G. (2009), "Plague, Historical", in Schaechter, Moselio, Encyclopedia of Microbiology (3rd ed.), Elsevier, pp. 58–72, doi:10.1016/B978-012373944-5.00311-4, ISBN 978-0-12-373944-5 
  13. ↑ Iqbal Akhtar Khan. "Plague: the dreadful visitation occupying the human mind for centuries": 270–277. doi:10.1016/S0035-9203(03)00059-2. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  14. ↑ Time-Life Books, p. 158 Beak Doctor: during the Black Plague, a medical man who wore a bird mask to protect himself against infection. Black plague definition: In 14th-century Europe, the victims of the "black plague" had bleeding below the skin (subcutaneous hemorrhage) which made darkened ("blackened") their bodies. Black plague can lead to "black death" characterized by gangrene of the fingers, toes, and nose. Black plague is caused by a bacterium (Yersinia pestis) which is transmitted to humans from infected rats by the oriental rat flea.. medterm.com
  15. ↑ Manget, p. 3
  16. ↑ Timbs, p. 360
  17. ↑ The Plague Doctor
  18. ↑ Killinger, p. 95
  19. ↑ Carnevale
  20. ↑ [1]

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Plaagdokter-kostuum&oldid=2557960"